Pul, kredit va banklar

10.3. Banklarning turlari   
 
Kapitalistik 
tuzumning 
rivojlanishi 
turli 
mulkchilik 
shakllarining 
rivojlanishiga, moliyaviy mablag’larning alohida moliyaviy muassasalar ixtiyorida 
markazlashuviga olib keladi. Ikkinchi jahon urushidan keyin ko’pchilik kapitalistik 
mamlakatlarda  ayrim  banklarning  milliylashtirilishi  yuz  berdi.  Bu  o’z  navbatida 
banklarning  mulkiy,  huquqiy,  funktsiyasi,  tabiati  va  boshqa  qator  mezonlari 
bo’yicha tavsiflanishiga sabab bo’ldi.  
Zamonaviy iqtisodiyotda banklar quyidagi mezonlar bo’yicha tavsiflanadi. 
Mulkiy  jihatdan  –  davlat  banki,  aktsiyadorlik  banki,  kooperativ  bank, 
xususiy  va  xorijiy  kapital  ishtirokida  qo’shma  banklariga  bo’linadi.  Banklarni 
mulkchilik  nuqti  nazardan  tasniflanganda  asosan  ularning  ustav  kapitali  tarkibida 
kimning ulushi 51 foizdan yuqori bo’lsa, bank shu shaxslarning nomlarini oladi.  
Masalan,  bank  kapitalining  asosiy  ulushi  xususiy  yoki  kooperativ 
tashkilotlar  hissasiga  to’g’ri  kelsa,  mazkur  banklar  xususiy  yoki  kooperativ  bank 
deya yuritiladi.  
Davlat  banklari  kapitalining  asosiy  ulushi  davlatga  tegishli  bo’ladi, 
ko’pchilik  mamlakatlarda  mamlakat  Markaziy  banklari  davlat  banki  hisoblanadi. 
O’zbekistonda Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki, Davlat – aktsiyadorlik Xalq 
banki,  aktsiyadorlik  tijorat  “Asaka”  banklarning  kapitali  tarkibida  asosiy  ulush 
davlatga tegishli bo’lganligi bois mazkur banklar davlat banklari hisoblanadi. 
Mamlakatimizda  aktsiyadorlik  tijorat  banklari  sifatida,  aktsiyadorlik  tijorat 
“Agrobank”ni,  Aloqabank,  Turonbank  va  boshqalarni  keltirish  mumkin. 
Mamlakatimizda yopiq turdagi aktsiyadorlik tijorat banklari mavjud emas.  
Xorijiy kapital ishtirokida qo’shma banklar mamlakat qonunchiligiga asosan 
belgilangan  miqdordagi  ustav  kapitali  xorijiy  ishtirokchilar  tomonidan 
shakllantirilsa mazkur banklar shu maqomga ega bo’ladi.  Mamlakatimizda xorijiy 
kapital ishtirokidagi banklarni tashkil etish O’zbekiston Respublikasining tegishli 
qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.