Pul va banklar fanidan mustaqil ta’lim Reja: Pul nazariyalari Pulning nominallik naariyasi

Pul massasi va uning mohiyati
Pul massasi — xoʻjalik aylanma-siga xizmat koʻrsatadigan va xususiy shaxslar, korxonalar va davlatga tegishli harid va toʻlov vositalarining jami hajmi. Pul massasi muomaladagi va jami Pul massasigaboʻlinadi. Muomaladagi Pul massasi muayyan davrda, muayyan sanada hara-katda, muomalada boʻlgan pul miqdo-rini, jami Pul massasi muomalaga chiqarilgan pullarning toʻliq miqdorini bil-diradi. Unga nakd pullar, korxonalar va aholining banklarda hisobvaraklarda saqlanayotgan pul mablagʻlari, toʻlanishi shart boʻlgan pul majburiyatlari kiradi. Tovar ayirboshlash va toʻlov-hisobkitob munosabatlari shakllarining rivojlanishi bilan muomalada yurgan Pul massasining tarkibi va tuzilmasi jiddiy oʻzgarishlarga uchraydPul massasi bu jismoniy va yuridik shaxslarga hamda davlatga tegishli bo’lgan naqd va naqdsiz ko’rinishdagi pul mablag’larining yig’indisidir.
Pul muomalasi bu pullarning naqd va naqd bo’lmagan shakllardagi doiraviy aylanishi bo’lib, bunda pullar to’lov vositasi va muomala vositasi funksiyalarini bajaradi. Pul muomalasi jarayonida ishtirok etadigan pullar 2 ga bo’linadi.
1. Aktiv pullar-bevosita to’lov jarayonidagi pullardir. Shu pullar tufayli T-P (tovar pul) yoki P-T jarayoni nihoyasiga yetadi.
2. Passiv pullar-deganda aholining, korxonalarning va davlatning banklaridagi hisob raqamlarida turgan pullar hamda aholining qo’lidagi naqd pullar tushuniladi. Pul massasi tushunchasi
Iqtisodiyotdagi muomalalarda pul ayirboshlash vositasi bo'lib xizmat qilganligi sababli, iqtisodiyotning oddiy modelida pul massasi shu maqsadda xizmat qiluvchi aktivlar miqdorigacha kamayadi. Ammo murakkab real iqtisodiyotda bu savolga javob unchalik aniq emas. Avvalo, pul massasi tushunchasini aniqlash kerak.
Pul massasi tushunchasi bozor iqtisodiyotini makroiqtisodiy tahlil qilish uchun asos bo'lib, u tashqi iqtisodiy adabiyotlarda va statistikada keng qo'llaniladi. Mahalliy o'quvchi uchun bu asosan yangi. Pul massasi diqqat markazida bo'ladi markaziy bank va davlat organlari. Bu tushunarli, chunki agar u juda tez o'sadigan bo'lsa, unda muqarrar natija narxlarning oshishi, inflyatsiya, tanqislik bo'ladi. Va aksincha, uning tez qisqarishi bilan ishsizlik paydo bo'ladi, ishlab chiqarishning pasayishi sodir bo'ladi.
Pul massasi jismoniy shaxslar, muassasalar (korxonalar, birlashmalar, tashkilotlar) mulkdorlari (korxonalar, birlashmalar, tashkilotlar) va davlat mulki boʻlgan iqtisodiyotda tovar va xizmatlar aylanishini taʼminlovchi naqd va naqd pulsiz isteʼmolchi va toʻlov vositalari majmuidir.