Pul va pul haqidagi nazariyalar. Hozirgi zamon pulining tabiati

Asosiy tayanch tushunchalar
1. Natural xo’jalik
2. Tovar xo’jaligi
3. Tovar 4. Naflilik
4. Me’yoriy naflilik
5. Pul massasi
6. Likvidlik darajasi
A) insonning biror-bir ehtiyojini qondirib, ayirboshlash (sotish) uchun ishlab chiqarilgan
ne’matga aytiladi.
B) maxsulot ishlab chiqaruvchining o’z ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan xo’jalik
yuritishning yopiq shakli.
V) tovar ishlab chiqarishga asoslangan, ishlab chiqarish bilan iste’mol bozor orqali
bog’lanadigan xo’jalik yuritish shakli.
G) xaridorning o’z extiyojini qondirish, ne’matni iste’mol qilishdan oladigan qoniqishi.
D) pul va naqd pulga aylantirish imkoniyati turlicha bo’lgan naqd bo’lmagan pul va kvazi
pullar, qimmatli qog’ozlar.
E) qo’shimcha iste’mol qilingan mahsulotdan qo’shimcha olinadigan naf.
Yo) pul massasini naqd pulga aylantirish imkoniyati.
Takrorlash va munozara uchun savollar
1. Natural xo’jalikdan tovar xo’jaligi qaysi jihatlari bilan farqlanadi?
2. Tovar xo’jaligini vujudga kelishining asosiy sabablarini ko’rsating.
3. Noiqtisodiy ne’mat, iqtisodiy ne’mat va tovarning qanday farqlari bor?
4. Qiymat nazariyasi va marjinal nazariyaning bosh maqsadi nima? Har ikki nazariya
vakillari bu maqsadni qanday uddalashdi? Neoklassik nazariya vakili A. Marshallchi?
5. Tovarning almashuv qiymatini ya’ni narxini aniqlashning har uch yo’nalishdan
sizningcha qaysi biri haqiqatga yaqinroq?
6. Pulning kelib chiqishi haqida qanday nazariyalarni bilasiz?
7. Pul agregati, likvidliligi deganda nimani tushunamiz?
8. O’zbekistonda pul agregatining tarkibini bilasizmi?
Masala va mashqlar
1. Quyidagi sanab o’tilgan ne’matlardan qaysi birlari iqtisodiy,
qaysi birlari noiqtisodiy ne’matlarga ajratiladi?
a) Siz nafas olayotgan havo;
b)qishda yoqqan qor;
c) restoran, barlar va boshqalarda ishlatilayotgan muz;
d)qishda ariqlardagi muz;
e) uyingiz yaqinidagi buloq suvi;
f) chinni idishlar tayyorlashda ishlatiladigan tuproq;
g)bog’ingizda ekilgan daraxt
To’g’ri javob bering va uni asoslang.
2. Barcha iqtisodiy ne’matlarning nafliligi xaqida qanday fikr yuritish mumkin? Masalan,
narkotiklar, spirtli ichimlmklar, pornografiya nafaqat insonning jismiga balki ruxini
sog’lomligiga xam qattiq zarar etkazadi! Siz mana shu fikrga qo’shilasizmi? Iqtisodiyot
nazariyasida naflilik deganda nimani tushunish kerak?
3. Sizda 1 mln. so’m naqd pul bor. Do’stingizda esa shuncha so’mlik aktsiyalar bor.
Ikkinchi do’stingizda 1 mln. so’mga baholangan dala hovli bor. Kimning mulki yuqori darajada
likvidli? Doimo mulkni likvidli shakliga qarab saqlash ratsional hisoblanadimi?
T/N
1. Tovar ishlab chiqarishning vujudga kelishi:
1)mexnat taqsimoti va uning chuqurlashuviga
2)ishlab chiqaruvchilarni mulk egasi sifatida iqtisodiy aloxidalashuvi sabab bo’ladi.
2. Tovar ikki xossaga ega:
1)Biron-bir extiyojni qondirish
2)Ma’lum miqdordagi tovarni boshqa tovarga almashish
3. Naflilikni yagona o’lchov bilan o’lchash mumkin.
4. Me’yoriy naflilikni pasayib borish qonuni universal qonun. U barcha ne’matlar uchun
ham umumiy.
5. Xaridor o’z pulini ratsional sarflash uchun shunday yo’l tanlaydiki, natijada eng yuqori
naf olishga erishadi.