3.4. To‘liq tok qonuni
Magnit yurituvchi kuch atam asidan foydalanib, to'liq tok
qonunini quyidagicha ifodalash mumkin.
Ixtiyoriy yopiq zanjirning bo‘yi bo'yicha induksiya vektorining
chiziqli yig'indisi shu zanjir qurshab olgan to'liq tokga (am per
o'ram larga) proporsional.
V
magnit singishi
=Q,4n 10 8
,
a
sm
bu yerda:
—
magnit induksiyasi;
Al -
uzunlik bo'laklari.
— =
1 0
bl
• a/ = £ 0
1
,
m>
I
~ — ho'shliqning maenit singishi.
28
www.ziyouz.com kutubxonasi
3.4.1-rasm.
Bo'shliq (vakuum) uchun to‘liq tok qonuni.
Shuni aytish kerakki, magnit maydoni o‘tkazgichning ichida
ham mavjud. 0 ‘tkazgichning ichidagi kuch chiziqlari o'tkazgichdagi
hamma tokning m a'lum qismini chulg‘ab olgan. Agarda o'zgarmas
tok bo‘lsa, tokning zichligi o'tkazgichning ko‘ndalang qismining
ham m a yuzasida bir xil bo‘ladi.
Tokning zichligi:
=
_____
a__'
^
S
n R 2
m m 2 ’
bu yerda:
S
— o'tkazgichning ko'ndalang kesim yuzi, m m !;
I —
to ‘liq tok kuchi, A (amper);
R 2 —
o‘tkazgichning ko'ndalang
yuzasining radiusi;
n
-* 3,14.
4-bob.
0 ‘ZGARUVCHAN TO K
4.1.
Bir fazali sinusoidal o ‘zgaruvchan tok zanjirlari.
Sinusoidal o ‘zgamvchan elektr yurituvchi kuch va toklar
Elektr energiyasini bir turdan boshqa turga aylantirishning
barcha fizikaviy jarayonlarini amalga oshirishda. Hozirgi zamon
29
www.ziyouz.com kutubxonasi
elektrotexnikasi barcha sohalarining asosini tashkil etadi, ya'ni
elektr yurituvchi kuch (e.yu.k.), kuchlanish, tok va elektromagnitli
miqdorlarning vaqt bo'yicha o'zgarishi bilan bogMiq bo'ladi.
0 ‘zgaruvchan tok vaqt bo'yicha m a’lum qonun bo'yicha
o'zgaradi, ya’ni tokning miqdori vaqtning funksiyasidir.
Shunday qilib, vaqt o ‘tishi bilan m iqdori va yo'nalishi
o ‘zgaradigan tokga o ‘zgaruvchan tok deb aytiladi.
0 ‘zgaruvchan tokni uch turga bo'lish mumkin:
1. Miqdori o ‘zgaruvchan, ammo yo'nalishi o'zgarmas (pulsat-
siyalanuchi) tok (4.1.1, 4.1.2, 4.1.3-rasmlar).
2. Miqdori va yo‘nalishi o‘zgaruvchan tok (4.1.4, 4.1.5 rasmlar).
3. Davriy o'zgaruvchan tok (4.1.6-rasm).
30
4.1.1, 4.1.2, 4.1.3-rasmlar
(a, b, d).
www.ziyouz.com kutubxonasi
4.1.4, 4.1.5-rasmiar
(e, 0-
/cto.q — eleklr tokining cho qqisi, A; / — vaqt, sekund.
/
E lek tro tex n ik ad a ish-
latiladigan davriy toklarning
chastotalari (takrorlanish-
lari) doirasi juda keng bo‘lib,
gersning o'ndan biridan tor-
tib, to milliarddan bir ulush-
larigacha bo‘lgan qiymatlarini
*
tashkil etadi. Elektrotexnikada
standart chastotalar 50 gers-
dan (Gs) 60 gersgacha ish-
latiladi. 0 ‘zbekistonda 50 Gs
chastota (tebranish) ishlati-
ladi. Tokning chastotasi:
Standartli chastota / = 50 Gs boMganda,
T =
0,02 s bo‘ladi.
Burchak takrorlanishi (chastotasi);
(o = 2
n f
(s '),
31
www.ziyouz.com kutubxonasi
|
