Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

2.3. Yarim o ‘tkazgichli diod, volt-amper tavsifi,
parametrlari, belgilanishi, tuzilishi va ishlatilishi
Yarim o'tkazgichli diod deb, ikki elektrodli, asosiy xususiyati 
bir tom onlam a elektr o ‘tkazuvchanlik bo ‘lgan elektron asbobiga 
aytiladi. Yarim o'tkazgichli diodning boshqa elektron lampalardan 
farqi teskari tokning kattaligidir, u vakuumli diod va kenotronlarda 
deyarli yo'qdir. U ndan tashqari, to ‘g ‘ri tok o'tayotganda, diodda 
kuchlanish kam pasayadi.
118
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

a 
h 
d
2.3 1-rasm
Yarim o'ikazgichli diodning ishlash prinsipi.
2.3.2-rasm.
Germaniyli qotishmali diodning tuzilishi:
1
—anod uchi; 
2
— indiy; j-p —elektr o'tkazuvchi soha; 
4-n
—germaniyli kristall; 
5—vismut, surma va qo'rg'oshin qotishmali bog'lanish; 
6—
katod uchi.
Agar d io d d an o ‘tayotgan tok m iqdorini unga berilgan 
kuchlanishning miqdori va qutbiga bog‘liqligini grafik ravishda 
ko‘radigan bo‘lsak, quyidagicha bo‘ladi va u diodning volt-amper 
tavsifi deyiladi:
MO
2.3.3-rasm.
Yarirn o'ikazgichli diodning volt-amper tavsifi
1 1 9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bu yerda: / iogl — dioddan o ‘tadigan to ‘g‘ri yo‘naltirilgan tokning 
miqdori; /tts — tokning teskari yo'naltirilgan qiymati; 
U 
-
to‘g‘ri 
kuchlanishning miqdori; 
UKt
— teskari kuchlanishning miqdori.
Elektron-teshikni o'tuvchilaming soni bo‘yicha bitta o ‘tuvchi!i 
va uchta o'tuvchili diodlar bo‘ladi. U chta o'tuvchilarga dinistor va 
tiristorlar kiradi.
Diodlaming ishlatilishi va ishlash prinsipi bo'yicha quyidagicha 
klassifikatsiyalash mumkin: detektorli va o ‘ta yuqori tebranishli 
o ‘zgartiruvchi diodlar; impulsli diodlar; kuch diodlari va ventillar; 
yarim o'tkazgichli stabilitronlar; aylanadigan diodlar; tunnel 
diodlari; parametrli diodlar (varikaplar); dinistorlar; tiristorlar; 
fotodiodlar.
D iodlar quyidagicha belgilanadi: D7A — diod 7 — tartib 
raqami, D — xillari, ventillar - GB — germaniyli ventil, dinistorlar 
- KN102A, tiristorlar - KU202V kabi belgilanadi.
Yarim o ‘tkazgichli diodlar kichik, o ‘rta va yuqori quvvatli 
t o ‘g ‘rila g ic h la rd a (v ip ry am itel), re z o n an sli va p a ra m etrik
kuchaytirgich (usilitel) va generatorlarda, elektron ulaydigan va 
o'chiradigan asboblarda hamda boshqa sanoat elektronikasining 
sxemalarida keng qoMlaniladi.
- +
-L.___
2.3.4-rasm.
Diodning shartli belgisi.