Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

6.1. Sinusoidal tebranishli elektron generatorlar
Lampali generator deb, elektron lampalar orqali o'zgarmas 
tokni (yoki sanoat chastotali o'zgaruvchan tokni) berilgan chastota 
/ o li o'zgaruvchan tokga aylantirib beradigan uskunaga aytiladi.
Tebranadigan konturli lampali generatorlarni yoki LC tipidagi 
generatorlami yuqori chastotalarda ishlatish (20000 Gs. dan yuqori) 
qulaydir.
141
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

6.1.1-rasm.
RC tipidagi sinusoidal kuchlanishli generatorlar: 
a
— generator sxemasi; 
b
— RC zanjirning aylanma diagrammasi.
Diagrammadan ko'rinib turibdiki, RC zanjirda, 
burchak 
zanjirga keltiriladigan t/RC kuchlanish bilan 
UR
kuchlanish
tg <
s>
= 
j t
; formula orqali bog'liq,
bu yerda:
I
cp = arc 
teng.
RC tipidagi generatorlar radioo'lchagich texnikasida ishlatiladi 
hamda sinusoidal kuchlanishning keng chastota diapazonida — gers 
qismidan to o ‘nlab kilogers qismigacha ishlatiladi.
6.2. Arrasimon kuchlanishli generatorlar
Arrasimon kuchlanishli generatorlar nosinusoidal tebranishli 
generatorlar turiga kiradi. Arrasimon kuchlanishli generatorlar deb, 
to‘g‘ri liniyali qonun bo‘yicha solishtirma sekin o ‘sib, so‘ng birinchi 
martadagi qiymatigacha tez kamayadigan kuchlanishga aytiladi. 
Mukammal arrasimon kuchlanishli egrilik 6.2.1-rasmda ko'rsatilgan. 
Rasmdan ko'rinib turibdiki, kuchlanish ortishining sodir boMishi 
vaqtga to ‘g‘ri proporsional, kuchlanishning kamayishi — darhol, 
shuningdek, vaqtning kamayishi 0 ga teng. Arrasimon kuchlanish
142
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

elektron ossillograflarda, radiolokatsion va elektro, radio oMchagich 
texnikasida signallarni razvyortka qilishda keng qoMlaniladi.
Tk
II
v\AAAAA
o
6.2. l-rasm.
Arrasimon kuchlanishning egriliklari:
a —
ideal kuchlanishli; 
b
— arrasimon kuchlanishli; 
T—
arrasimon 
kuchlanish davri; 
— kuchaymoq vaqli; 
T —
kuchlanishning pasayish
vaqti.
Elektron o‘lchash asboblari fan va texnikaning har xil sohalarida 
ishlatiladi. Ulami ikki guruhga ajratish mumkin:
1) o'zgarm as tokni, past va yuqori chastotalarni elektr 
zanjirlarida oMchash uchun asboblar;
2) n o elek tro n m iq d o rlarn i elek tro n o ‘lch ash lar uchun 
asboblar.
Birinchi guruhga: elektron ossillograflar, elektron voltmetrlar,
1 4 3
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

oMchash generatorlari, quvvatni, aktiv qarshilikni, induktivlikni, 
sig'imni va boshqalarni oMchovchi asboblar kiradi.
Ik k in ch i g u ru h g a: d e ta lla rn in g oM cham ini, n a m lik n i, 
haroratni, radioaktiv nurlanishni o'lchovchi asboblar va boshqalar 
kiradi.
Ushbu elektron asboblarning ichidan xalq xo'jaligida eng ko'p 
qoMlaniladiganlari bilan qisqacha tanishib chiqamiz. Bu elektron 
ostsillograf va elektron voltmetrlardir.