Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

1.12. Fjrxgofning ikkinchi qonuni
Har qanday yopiq elektr zanjirida elektr yurituvchi kuch- 
larning algebraik yig‘iridisi zanjiming alohida qismlaridagi kuch- 
lanishlarning yig‘indisiga teng.
Elektr zanjirlarni Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan hi- 
soblaganda, hisoblar algebraik hisobda olib boriladi.
15
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1-LABORATORIYA 1SHI
Qarshiliklarni uiash usullari
R^
= 200 Om;
R0 =
400 Om;
R2 =
855 Om.
Umumiy qarshilik I
R
ni topish kerak.
Qarshiliklarni parallel ulash:
16
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Rt =
485 Om; 
R2 =
485 Om; 
R,
= 485 Om.
U m um iy qar- 
shilik R ni topish 
kerak.
Q a rsh iiik la rn i 
aralash ulash
Rt
— 300 Om;
R7 =
400 Om;
R. =
600 Om.
1
U m u m iy q a r- 
shilik R ni topish 
kerak.
2-bob.
ELEKTR M A YD O N I
2.1. Elektr maydoni va uning xususiyatlari
Agarda qandaydir fazoda elektr zaryadlari bo'lsa, bu holda 
zaryadlar o ‘zaro bir-biriga ta’sir etadi.
Bizga maMumki, har xil qutbli zaryadlar bir-biriga tortiladi va 
bir xil qutbli zaryadlar esa bir-biridan qochadi. Fazoda elektr 
zaryadiga ega bo‘lgan jism o ‘zining elektr kuchlarini bildirsa, bunday 
fazo elektr maydoni deyiladi.
Agarda ikki zaryad bir-biriga tortilsa yoki bir-biridan qochsa, 
demak, ular qrasida elektr kuchlar ta ’sir etayotgan bo'ladi.
Kulon qonuniga asosan elektrlangan jismlar orasidagi o‘zaro 
ta'sir etuvchi kuch quyidagi formula bilan ifodalanadi:
f =
K
^ ,
2 - 2 6
17
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bu yerda: q2 —
ikki jismda to‘p!angan elektr zaryadlari; 
L—
elektr- 
langan jism lar orasidagi masofa; 
K —
o'zaro bog‘langan elektr 
zaryadlarning joylashgan muhitini ifodalovchi koeffitsiyent.
Elektr maydonini ko‘p kuch chiziqlari bilan ko‘rsatish hamda 
uning yo‘nalishini fazoning har bir nuqtalarida bilish mumkin. 
Agarda jism lardan biri musbat zaryadga, boshqasi esa manfiy 
zaryadga ega bo'lsa, u holda zaryadlaming o'zaro ta'sir yo‘nalishlari 
musbat zaryaddan boshlanib, manfiy zaryadda to ‘xtaydi. Ikkita 
shunday zaryadlaming elektr maydoni 2.1. l-rasm da ko‘rsatilgan.
2.1.1-rasm.
Har xil zaryadli maydonning kuch chiziqlari.
Ikkita bir xil zaryadga ega bo'Igan elektr maydondagi kuch 
chiziqlarining ta'siri 2.1.2-rasmda ko‘rsatilgan.
2.1.2-rasm.
Bir xil zaryadli maydonning kuch chiziqlari.
IS
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Agarda, elektr mavdonida musbat belgiga ega boMgan zaryad 
ko‘chib yursa, bunda elektr kuchlari qandaydir ishni bajaradi.
Birlikka teng bo‘lgan elektr zaryadning maydoni bir nuqtadan 
cheksiz nuqtagacha ko‘chishi natijasida elektr kuchlarning ish 
bajarganlaridan xulosa chiqarib, elektr darajasini uning elektr 
potensiali deyish mumkin.
M aydonning ikki nuqta orasidagi potensiallar ayirmasi 
kuchlanish deb ataladi. Ikki nuqta orasidagi kuchlanish bir 
m iqdordagi elektr zai'yadlarni bir nuqtadan boshqa nuqtaga 
ko‘chirilganda, bajarish kerak bo'lgan ish bilan aniqlanadi.
Elektrotexnikada yeming potensialini hisobga olish kelishilgan. 
Shuning uchun elektr zanjirlarda yerga ulangan nuqtalar nolga 
teng deyiladi.