Q yo‘ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov iqtisodiy ta’limotlar tarixi
Abu Rayhon Beruniyning iqtisodiy ixtirosi
Yüklə 371,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
3. Abu Rayhon Beruniyning iqtisodiy ixtirosi
1 Beruniy. Sbom ik statey к 1000 ietiyu so dnya rojdeniya. Т., «FAN», 1973. 121-130 bet. 58 «Qutadg‘u bilig» — Qutga, ya’ni baxt-saodatga eltuvchi bilim, degan m a’noni beradi. U ni mutafakkir shoir 1069-yilda yozib tamomlagan. Muallif bunday ulkan tarbiyaviy, m a’naviy, iqtisodiy tafakkur manbayi bo‘lgan asami yozish uchun uzoq tayyoigarlik ko‘radi. U ko‘plab o ‘lkalaiga sayohat qiladi, ko'plab madaniy-adabiy manbalami o'rganadi, tadqiq etadi. U deyarU barcha turkiy xalqlar yashaydigan o'lkalarda (Xitoy, Turkiston, Eron va Turon) b o ‘ladi. Asar o ‘sha davrning podshohi Tavg‘ochxon huzuriga keltiriladi. Xon bu asar bilan tanishib chiqqach, uning badiiy, ilmiy, tarixiy, m a’naviy ahamiyatini haqqoniy taqdirlab, shoirga Xos Hojib unvoni beriladi. Ushbu asar XV asr o ‘rtalarida H irot shahrida qayta ko‘chiriladi. M a’lumki, bu davr Xirotda Atoiy, Sakkokiy, Lutfiy kabi so‘z mulkining daholari ijod etar edilar. Shunday bir muhitda kitobga berilgan e’tibor asaming haqiqatda ham juda yuqori qiymatidan dalolat berar edi. «Qugadg‘u bilig» biz uchun g‘oyat muhim iqtisodiy g‘oyalar ilgari surilgan asar sifatida ilmiy aham iyat kasb etadi. Asardagi iqtisodiy munosabatlarning turli jihatlari to ‘g‘risidagi iqtisodiy fikrlar, ayniqsa, qimmatlidir. Asarda mehnatga to ‘g‘ri haq to ‘lash, boshqalar mehnatini to ‘g‘ri taqdirlash, qadriga yetish, moddiy manfaatdorlik, kasb-hunar egallash, kuchli ijtimoiy himoya masalalariga katta o ‘rin berilgan. Asarda muallif taqsimot munosabatlariga, ulaming rag‘batlantiruvchi ahamiyatiga e ’tiborni qaratadi, zero, rag‘batlantirish kuchiga ega bo‘lgan taqsimot munosabati ishlab chiqarishni kuchaytiradi, jamiyat va xalq boyligini orttiradi. Yusuf Xos Hojib yozadi: «Xizmat ahli o ‘z mehnati natijasidan umidvor turadi. Umidini topmagan xodim ko‘ngli sinadi». «Ammo xizmat qiluvchilarni hammasi ham bir xil emas. Ular turli- tum an toifalarga b o ‘linadi. X odim larning naf keltiruvchilari bor, shuningdek, nafi yo‘g‘i ham ancha. N af keltiruvchi kishiga xizmatiga loyiq ravishda tortiqlar berish kerak. Xizmatiga loyiq taqdir ko‘rgan xodimning boshi ko‘kka yetadi. Inson degani, axir, hayvon tengi emas. Ana shuni bilib, unga amal qilinsa, barcha ish ko‘ngildagidek b o ‘la d i...'» Ko‘rinib turibdiki, alloma tekis taqsimotni, barchani bab-barobar ta ’minlash tizimini tanqid qilmoqda. H ar bir xodim o‘z mehnatiga, harakatiga, ish unumiga, keltirgan nafiga qarab taqdirlansa, ham m a ish ko‘ngildagidek bo'ladi. Shu bilan birga, har bir sohibkor, ish beruvchi Yüklə 371,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|