Qadimgi arabiston



Yüklə 104 Kb.
səhifə6/7
tarix09.10.2023
ölçüsü104 Kb.
#153441
1   2   3   4   5   6   7
Sivilizasiya tiplari va turlari

Libеral sivilizatsiya yoki G‘arb sivilizatsiyasi madaniy va siyosiy plyuralizm hamda jamiyatning asоsiy 
qadriyati huquq tizimining vujudga kеlishi bilan bоg‘liq. Uning ildizlari хususiy mulk va erkin bоzоr hukm surgan davrda vujudga kеlgan antik sivilizatsiyaga bоrib taqaladi. O‘z navbatida, bоzоr va хususiy mulk individ uchun kafоlatlarni, mulkdоr imtiyozlarini, mulkdоrlar guruhining ma‘muriyatdan ustunligini, shaхs erkinligi va o‘z imkоniyatlarini ro‘yobga chiqarish tamоyillarini o‘z ichiga оlgan huquqiy tamоyillar va institutlar tizimi vujudga 
kеlishiga sabab bo‘lgan.


An‟anaviy sivilizatsiyalar ijtimоiy hayotning varvarlikka chеk qo‘yish bilan bоg‘liq dastlabki shaklidan ibоrat. Bular barcha a‘zоlari bеvоsita emоtsiоnal mulоqоt jarayonida bo‘lgan nisbatan kichkina lоkal hamjamiyatlardir. Ular jamоa qadriyatlarining ustunligi, qabila оqsоqоllariga nisbatan hurmat, o‘tmishga qarab mo‘ljal оlishga asоslangan. An‘anaviy sivilizatsiyaning o‘ziga хоs jihatlari – past malakali, lеkin ancha kеng byurоkratiyaga tayanuvchi jabr-zulmga asоslangan hоkimiyat, tabaqalarning huquqsizligi, jamоaviy tuzilma, 
huquqning nоrasоligi, individning kamsitilishi kabilardir. 


Оraliq sivilizatsiya yoki o‘tish davri sivilizatsiyasi ulkan inshооtlar (to‘g‘оnlar, kanallar va sh.k.) barpо yetish, Yangi hududlarni bоsib оlish yoki o‘z hududini tashqi dushmandan himоya qilish (masalan, Buyuk Хitоy dеvоri) zaruriyati tufayli vujudga kеladi. Natijada an‘analari va qadriyatlariga ko‘ra har хil lоkal hamjamiyatlarning mехanik birlashuvi yuz bеradi. Mazkur birlashuv rasmiy хususiyat kasb etadi va idrоk yetish ancha qiyin bo‘lgan nоrmativ huquqiy qоidalarga muvоfiq va jamiyatni tashkil yetishning lоkal hamjamiyatlar ko‘nikkan hayot tarziga zid bo‘lgan shakllarida amalga оshiriladi. Aksariyat hоllarda jamiyatni birlashtirish vazifasi davlat tоmоnidan va asоsan kuch ishlatish yo‘li bilan hal qilinadi. Ayni shu sababli nоrmalar tizimi asоsan birlashtiruvchi mехanizm sifatidagi davlat ehtiyojlarini aks ettiradi. Bundan o‘tish davri sivilizatsiyalariga хоs bo‘lgan huquqiy nigilizm kеlib chiqadi. Davlat qadriyatlari va lоkal hamjamiyatlarning qadriyatlari asоsan birbiriga zid bo‘lgani bоis ularning o‘rtasida to‘qnashuv yuz bеrishi mumkin. Qattiq davlat intizоmi, ko‘p sоnli sоliqlar to‘lash, amaldоrlarning o‘zbоshimchaligi, rеkrut majburiyati, urushlarda ishtirоk yetish zaruriyati kabi davlatning bu talablari ahоlining 
aksariyat qismida nоrоzilik uyg‘оtadi. SHunday qilib, jamiyatning muhim хususiyatlari ijtimоiy hayotni tashkil yetishning kеng ko‘lamli shakli sanalgan sivilizatsiyaga asоslanadi. Sivilizatsiyalar vaqtda va makоnda o‘ta barqarоr bo‘ladi, individlar va ijtimоiy guruhlarning alоqalarini tartibga sоladigan va jamiyatning mоddiy asоslarini ham, ma‘naviy asоslarini ham bеlgilaydigan umumiy nоrmalarga asоslanadi. Ular madaniyat va ijtimоiy munоsabatlarning umumiy shakllarini yaratib, jamiyat hayotining tizim tashkil etadigan muhim asоsi sifatida amal qiladi.

Sivilizatsiya tushunchasi majmuini o'z ichiga oladi , ma'naviy sohalarda, Company egasi uchun, madaniy va moddiy qadriyatlar. Bu ba'zi ustuvor, taqdim faoliyatining shakllari va qoidalari bo'lgan ijtimoiy institutlar shaklida va turli moddiy ob'ektlar.


sivilizatsiyasi tushunchasi kiritilgan toifasida barcha o'ylab ko'ring.

  1. Madaniyat - ongida va jamiyat amaliyoti ham o'rnashib normalar, qoidalar va qadriyatlar majmui. Misol uchun, til, adabiyot, fikrlash, texnologiya, ilm-fan va urf yo'li.

  2. Mafkura - ijtimoiy nazariyalar, g'oyalar va qarashlar tizimi. Xususan, bu siyosiy fikr, diniy, estetik, axloqiy, Falsafa va huquq ulanishi mumkin.

  3. Iqtisodiyot - boshqaruv tizimi. Xususan, u ishlab chiqarish munosabatlari, mehnat bo'limi, ishlab chiqarish usullari va mulkchilik shakllari.

  4. Siyosat - hukumat tizimi. Xususan, bu partiya, siyosiy tizim, ijtimoiy tashkilotlar va ma'muriy mahorat.

ibtidoiy kommunal tizimi darajasida chetga oldi kompaniyalari turli, madaniyat tushunchasi va amaldagi. Ya'ni, bu johillik, ilkellik va zulmning keyin ketadi, inson rivojlanish bosqichi hisoblanadi.
sivilizatsiyasi asosiy belgilari ko'rib chiqaylik. Bu madaniy va iqtisodiy hayot, jismoniy va aqliy faoliyati bo'limi, yozma paydo markazlari bo'lgan shaharlar mavjudligidir. sivilizatsiyasi tushunchasi bir model emas. Shuning uchun, bu erda biz turli haqida gapirish mumkin jamiyat turlari, madaniyatli bog'liq bo'lishi mumkin. Ko'rib chiqaylik tarixiy misollar. Dunyodagi turli vaqt-vaqti bilan Katolik, Xitoy, antiqa, qadimiy Misr, islom madaniyati bor edi. Ular barcha o'z maxsus xususiyatlari bor edi, balki ko'p narsa.
Civilization ikki asosiy turga bo'linadi. Birinchidan, u asosiy sivilizatsiya bo'ladi. Ular etnik muhitda yuzaga shuningdek, ikki darajada bo'linadi. Motherboard va original sivilizatsiya o'z-o'zidan paydo. Bolalar tsivilizatsiya o'zaro va etnik Periferiya sotciokulturnogo faktor jamiyatlar original turini hosil bo'ladi.
Ikkinchidan, u o'rta sivilizatsiya bo'ladi. Ular allaqachon ishlab chiqilgan jamiyatlarda, qayta qurish va sifatini yaxshilash socionormative an'analari, me'yorlar va tamoyillarga natijasida yuzaga keladi.
madaniyat tushunchasi va sivilizasiyasi, ba'zi alomatlar bor. Misol uchun, hayot bir tarzda asoslangan, ijtimoiy normalar tarqaldi. Bu biriga sivilizatsiyalar uyushmasi tendentsiyasi kuzatilmoqda, deb. Eng tez-tez, bu uzoq urushlar orqali sodir bo'ladi.
Har bir tsivilizatsiya qo'shni etnik guruhlar ta'sir, o'zi atrofida bir ijtimoiy-madaniy maydonini yaratadi. rivojlangan jamiyatlarda qoidalari, urf-odatlari, qadriyatlari va normalarining ifodalangan diniy va axloqiy tizimi, bor.
farq sivilizatsiyasi asosiy belgisi tufayli? Bu har bir jamiyat o'ziga xos sharoitlarda hosil bo'ladi, deb eslash o'rinlidir. turli etnik guruhlar, tabiiy landshaft va hatto iqlim shaklida iqtisodiy va madaniy salohiyati, tarixiy muhit ta'siriga sivilizatsiyasi rivojiga to'g'risida.
Shunday qilib, biz rivojlangan jamiyatlarda asosiy xususiyatlarini o'rganib. Bu yana bir muhim ta'rifini xotirlab arziydi. Sivilizatsiya yondashuv jamiyat rivojiga ba'zi muhim farqlovchi xususiyatlari bor. Birinchidan, u tarix va taraqqiyot bir yaratuvchisi insonga qiladi. Ikkinchidan, madaniyat yondashuv, muhim rol ijtimoiy rivojlantirish, ma'naviy omil o'ynaydi. Uchinchidan, shuningdek, hisobga individual xalqlar, jamiyat va davlatlar tarixi betakrorligi oladi.

XULOSA.
Sivilizatsiya so’zi lotincha sivilis - fuqarolikka, davlatga, shaharga taalluqli ma’nolarini anglatuvchi o’zakdan kelib chiqqan. U "silvaticus", ya’ni lotinchadan tarjima qilganda qo’pol, yovvoyi so’ziga qarshi ma’noda qo’llanilgan. Sivilizatsiya tushunchasi “madaniyat” tushunchasi bilan uzviy bog’liq ravishda paydo bo’lgan. Dastlab madaniyat va sivilizatsiya tushunchalari sinonim sifatida qo’llanilgan, ammo bora-bora bu ikki atama o’rtasida farq paydo bo’ldi. Masalan, nemis faylasufi I.Kant bu tushunchalar o’rtasidagi yaqinlik va tafovut mavjudligini ko’rsatib o’tgan edi. Ko’pchilik faylasuflar “sivilizatsiya” deganda jamiyatning moddiy-texnika yutuqlarini, “madaniyat” deganda esa faqat uning ma’naviy qadriyatlarini tushunishgan. XX asr boshlariga kelib, nemis faylasufi O.Shpengler “Yevropa quyoshining so’nishi” asarida madaniyat va sivilizatsiya tushunchalarini bir-biriga qarama-qarshi qo’ydi. Uning fikricha, sivilizatsiya madaniyatning eng yuqori bosqichi bo’lib, undan keyin esa madaniyat asta-sekin inqirozga yuz o’giradi. Nemis faylasufi sivilizatsiya deganda texnik- mexanik jarayonlar majmuini nazarda tutgan.
Madaniyatning paydo bo’lishi insoniyatning yovvoyilikdan keyingi davri bilan bog’liq bo’lsa, sivilizatsiya - tarixiy jarayon, ijtimoiy hodisadir. Sivilizatsiyaning rivojlanishi jamiyatni yuksaltirishga olib keladi, natijada bu jamiyat fuqarolar erkinligini ta’minlash imkoniyatini yaratadi. Sivilizatsiyali hayot insonni madaniyatli qiladi va uning har tomonlama kamol topishi uchun shart-sharoit yaratadi.
Sivilizatsiya kategoriyasining serqirraligi va ko’p serma’noligi tufayli unga aniq ta’rif berish mushkul. “Sivilizatsiya” ning yuzdan ortiq ta’riflari mavjud bo’lib, har bir o’ziga xos ta’rifida ijtimoiy hayotning ma’lum tomonlari, jihatlariga alohida urg’u beriladiki, bu umuman sivilizatsiyaning ijtimoiy hodisa sifatidagi mohiyatini to’laroq anglab etishga xizmat qiladi.
Sivilizatsiya tushunchasining tarixiy-falsafiy mohiyati – tarixiy jarayonning birligi va ushbu jarayon davomida insoniyatning moddiy-texnik hamda ma’naviy yutuqlarning majmui. Sivilizatsiya umumjahon tarixiy jarayonining ijtimoiylikning ma’lum darajasiga erishish bilan bog’liq bosqichini ham anglatadi. Sivilizatsiyaning yana bir ma’nosi - madaniyatning zamon va makonda chegaralangan tarixiy tipi (Misr sivilizatsiyasi, Mesopotamiya sivilizatsiyasi va b.). Sivilizatsiya madaniyatso’zining sinonimi sifatida, ko’pincha moddiy madaniyat ma’nosida ham qo’llaniladi.


Yüklə 104 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin