Qanazlığı stomatiT və onunla mübarizə



Yüklə 441,39 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/3
tarix26.02.2017
ölçüsü441,39 Kb.
#9676
1   2   3

28

www.avismed.az

avis >

Məsləhət

Duz və su:

1 stəkan ilıq suyun içərisində

dörddə bir çay qaşığı duzu əridin.

Ẅgər evdə varsa dişlərinizi fırça-

ladıqdan sonra istifadə etdiyiniz

ağız qarqarasından da 1 yemək

qaşığı əlavə edərək boğazınızı qar-

qara edin. Belə qarışıq ilə qarqara

etmək boğazda olan mikrobları

öldürəcəkdir. Hər dəfə istifadə

etmək üçün təzə qarışıq hazır-

lamaq lazımdır.  Ancaq du suyu

udmaq olmaz.

Limon və su:

1 stəkan suyun içərisinə 1 çay

qaşığı limon suyunu qarış-

dıraraq qarqara edin. Ağzınızı

büzüşdürən bu su şişmiş olan

boğaz toxumalarının büzüş-

məsinə köməkçi olacaq, virus

və bakteriyalar üçün turşulu

bir ortam yaradacaqdır.

Suyun içərisinə bal, limon və

zəncəfil  qatın:

Yarım stəkan isti suyun içərisinə 1

çay qaşığı toz zəncəfil, bal və limon

suyu əlavə edərək qarışdırın. Ta-

mamən qarışandan sonra qarqara

edin. Bal boğazınızı örtəcək və an-

tibakteriyal bir mühit yaradacaqdır. 

Acı sos və su:

Acı bibərin içərisində olan “cap-

sicum” isimli maddə ağrıları yüngül-

ləşdirməyə, iltihaba qarşı mü-

qavimət göstərməyə kömək edir.

Boğaz ağrısını yüngülləşdirmək

üçün  1 stəkan isti suyun içərisinə 5

parça qırmızı acı bibər yaxud da

bibər  sosu əlavə edin. Bu qarışıqla

qarqara edərkən boğazınız yanacaq,

ancaq hər 15 dəqiqədən bir bu su

ilə qarqara edərək faydasını görün.

Adaçayı (şalfey) və su:

Adaçayı da boğaz ağrısını yüngül-

ləşdirir və burun yollarında olan

şışkinlikləri azaldır. 1 çay qaşığı

adaçayı, yarım çay qaşığı zəy, yarım

fincan qədər qəhvəyi rəngli şəkər,

bir az sirkə və suyu qarışdırıb qar-

qara hazırlayın.

Zəfəran və su:

Bu sarı ədviyyat mü-

kəmməl bir antioksi-

dantdır. Elm adamları

zəfəranın  bir çox ciddi

xəstəliklərə qarşı mü-

qavimət göstərməyə

kömək etdiyini dü-

şünürlər. Boğaz ağ-

rısı üçün yarım

çay qaşığı zəfəranı

və yarım çay qaşığı

duzu bir stəkan isti

suyla qarışdırıb

qarqara etmək olar. 

Səməni suyu:

Xlorofillə dolu olan

taxıl suyu bakteriya-

ların yaranmasının qarşısını alar,

boğaz ağrısını yüngülləşdirər. 5

dəqiqə bu suyu ağzınızda saxlasanız

zəifləmiş diş ətlərinizin yenidən

canlanmasına və diş ağrısının

dayanmasına kömək edər.

Mixək çayı:

Suyun içərisinə 1-3 çay qaşığı

toz mixək ya da mixək tox-

umu əlavə edib qarış-

dıraraq bununla qarqara

BOĞAZ  AĞRISINA

ẄLVİDA


www.avismed.az

29

edin. Mixək çayı boğaz ağrısını

yüngülləşdirir. Mixəyin an-

tibakteriyal və anti-iltihab

xüsusiyyəti var. 

Pomidor suyu:

Boğaz ağrısının keçici

olaraq yüngülləşməsi üçün

isti suyun içərisinə yarım

stəkan pomidor suyu və 10

damcı qırmızı bibər sosu qarış-

dıraraq qarqara edin. Likopenin

antioksidant xüsusiyyətinin olması

boğaz ağrısının daha sürətlə

sağalmasına kömək edə bilir.

Yaşıl çay:

Təbii olaraq infeksiyalara qarşı

mübarizə apardığı bilinən yaşıl çay

boğaz ağrısı üçün də çox faydalıdır.

Boğazda olan hər hansı bir

bakteriyanı öldürmək üçüçn

yaşıl çay dəmləyin və

bir udum alaraq

qarqara edin.

Alma sirkəsi və duz:

Pis bir öksürəyiniz varsa və buna

görə də boğazınız ağrıyırsa alma

sirkəsini təcrübədən keçirin. Çünki

mikroblar turşuluğu olan bir

mühitdə yaşaya bilməz. Bir stəkan

ilıq suyun içərisinə 1 yemək qaşığı

alma sirkəsi və 1 çay qaşığı duz

Boğaz ağrısını aradan qaldırmaq və mikrobları öldürmək üçün qarqara

etmək sadə və olduqca təsirli bir vasitədir. Sizin də boğazınız ağrıyırsa

evdə hazırlaya biləcəyiniz bu qarqaralar vasitəsi ilə boğaz ağrılarınızı

azalda bilərsiniz.



30

www.avismed.az

avis >

Məsləhət

tökün. Boğazınız ağrıdıqca gündə

3-5 dəfə bu sula qarqara edin.

Daha yüngül bir müalicə üçün

döddə bir stəkan alma sirkəsi ilə

dörddə bir stəkan balı qarışdırın.

Bu qarışıqdan 4 saatdan bir 1

yemək qaşığı udun. 

Qızıl möhür və su:

Bitki tərkibli virus öldürücüsü olan

qızıl möhürdən 1,5 çay qaşığını bir

stəkan suyun içərisinə qarışdırıb

onunla qarqara edin. Bu  qarışıq

iltihab etmiş boğaz toxumalarını

yumşaldacaq, virus və bakteriya-

ların məhv olmasına səbəb olacaq.

Ekineziya  və su:

Bitki tərkibli bir virus qatili sayılan

toz halında olan ekineziyadan 2 çay

qaşığı götürüb bir stəkan suyun

içərisinə qataraq  gündə 3 dəfə

bununla qarqara edin. Ekineziya

qarışığı boğaz ağrılarını yüngül-

ləşdirmək üçün, eyni zamanda  bir

sıra infeksiyalara qarşı mübarizə

aparmaq üçün immunitet sis-

teminə köməkçi olur.

Biyan kökü və su:

Biyan kökləri boğaz ağrısını

zıiflədir və öksürəyi tezləşdirən

bəlğəmin  də qarşısını alır. Bir

stəkan suyun içərisinə  bir çay

qaşığı biyan kökü tozunu əlavə edib

qarqara edin.

Moruq çayı:

Moruq çayı keçmişdən qripdən açıq

yaralara qədər bir çox xəstəliyin

müalicəsində istifadə olunan  ev

müalicəsidir. Bir stəkan qaynanmış

suyun içərisinə 2 çay qaşığı quru-

dulmuş çay yarpağı əlavə edin. 10

dəqiqə qədər dəmlənməsini göz-

ləyin və bir az soyuduqdan sonra

ilıq halda qarqara edin.



Qlaukoma hiyləgər

xəstəlikdir – illərlə inkişaf

etsə də, çox hallarda ilk

mərhələlərdə özünü 

büruzə vermir. 





32

www.avismed.az

avis >

Gözlər

Qlaukoma hiyləgər xəstəlikdir

– illərlə inkişaf etsə də, çox

hallarda ilk mərhələlərdə

özünü büruzə vermir. İnsan

tədricən kor olmasını heç

təxmin etmir, “əhəmiyyətsiz”

əlamətləri isə yaşı və yaxud

yorğunluğu ilə izah edir.

Unutmayın, erkən başlanan

müalicə daha effektli olur.

Xəstəliyin ilkin nişanələrindən

olan aşağıdakı hallara diqqət

yetirin:


- gözdə ağırlıq hissi, sancı,

“təzyiqdən şişmə” hissi;

- oxuma və ya seyr etmə

zamanı tez yorulmaq;

- gözlərin sulanması;

- dumanlı görmə, göz qarşısın-

da “tor” və ya “nöqtələr”in

olması;

- hava qaralan zaman görmə

zəyifliyi;

- işıq mənbəyi, məsələn-,

işıqlanan lampaya, baxdıqda,

bəzən göz qarşısında rənbərəng

dairələrin görünməsi;

- qaş, alın, gicgah nahiyyəsində

və ya başın bir yarısında ağrı.

Yuxarıda qeyd etdiyimizdən

başqa, eynəyi tez-tez dəyişmək

də qlaukomada olan şübhəli

haldır. Ẅlbəttə, həmin narahat-

lıqlar digər bir xəstəliklə də

əlaqəli ola bilər, lakin bunlar-

dan biri sizə “tanış gəlirsə”,

hökmən göz həkiminə mü-

raciət edin!

Qlaukomanın müalicəsi

Qlaukomanın növündən asılı

olaraq, həkim-oſtalmoloq

konservativ və yaxud cərrahi

müalicə yolunu seçir. Konser-

vativ müalicə bir sıra həkim

təyinatlarından, o cümlədən,

gözdaxili təzyiqi azaldan xü-

susi göz damcılarından ibarət

olur. Unutmayın ki, müalicəni

yalnız həkim təyin etməlidir!

Göz damcılarını və digər

dərmanları özbaşına seçmək,

təyin və ya ləğv etmək, eləcə

də miqdarını dəyişməklə

gözlərinizə geri qaytarılmaz

ziyan vura bilərsiniz!

Bir sıra hallarda isə cərrahi

müalicə təyin edilir. Müasir

dövrdə əməliyyat xüsusi lazer

avadanlığı ilə də həyata

keçirilə bilər.

Qlaukomalı xəstələr ambula-

tor qeydiyyata alınmalı və heç

bir şikayəti olmadığı halda 3

aydan bir planlı müayinə

QLAUKOMA-

HİYLẄGẄR

XẄSTẄLİK


Məmmədova Aygün 

Maştağa 7 saylı B.Ş.X.P.Ş.

Oſtolmoloq

www.avismed.az

33

olunmalıdırlar. Digər xəstə-

liklərdə olduğu kimi, qlauku-

manın da erkən aşkar və

müalicə olunması vacibdir.

Lakin xəstələrin həkimə ol-

duqca gec, fəsadlaşmış xəstə-

liklə müraciət etməsi heç də

nadir hal deyil. Belə olduqda

isə görmə qabiliyyətinin bər-

pası çox vaxt mümkün olmur.

Qlaukoma diaqnozlu

xəstələrə tövsiyyələr

Dərk etməliyik ki, iş və istirahət

rejimi, qidalanma, maye qəbulu

və digər vacib məsələlərə dair

həkimin tövsiyyələrinə riayət

edilməzsə, hətta ən bahalı və

effektiv dərman xeyirsiz ola

bilər. 


Odur  ki, xəstələr aşağıda

sadalananlara  diqqət yetir-

məlidirlər:

- Streslərdən və həddən artıq

yorulmadan uzaq olun. Yuxu-

nuz sutkada 8 saatdan az

olmamalıdır. Gecə növbəsində

işləyirsinizsə, yuxunuzu gün-

düz vaxtı alın.

- Soyuqdan qorunun, şiddətli

şaxtalı havada evdən çıxma-

yın, soyuq su və hava pro-

sedurları qəbul etməyin. Qış

mövsümündə həkiminizlə tez-

tez ünsiyyətdə olun.

- Beyinə qan yığılmasını artıran

vəziyyətlərdə qalmayın (döşə-

mə yumaq, əyilərək işləmək,

ağır əşyaları qaldırmaq və ya

daşımaq və s.).

- Maye qəbulunu məhdud-

laşdırmaq lazımdır – sulu

xörəklər də daxil olmaqla,

gündə 1,5 litrdən artıq olma-

malıdır. Tünd çay və qəhvə isə

hətta az miqdarda da əks

göstərişdir.

- A, S və E vitaminləri

xəstəliyin inkişafının qarşısını

alır. S vitamininin əsas mən-

bələri çuğundur, bibər, kələm,

çiyələk, ispanaq, pomidor,

sitrus meyvələridir. Çiy kök,

kartof, çuğundur, bibər, ərik,

kahı, sitrus meyvələri, banan

vitamin A ilə, bitki yağları

(qarğıdalı, günəbaxan, zey-

görmə siniri

(sxemi)

I mərhələ



II mərhələ

III mərhələ

IV mərhələ

görmə siniri

(foto)

görmə sahəsinin



kiçilməsi

Qlaukoma xəstəliyi zamanı

görmə qabiliyyətinin zəifləməsi


34

www.avismed.az

avis >

Gözlər

tun), göyərti, quş əti və dəniz

balığı isə vitamin E ilə zəngin-

dir.


- Meyvə-tərəvəz, sıyıqlar,

yağsız süd məhsulları, balıq

və yağsız ət qidalanmanın

əsasını təşkil etməlidir. Yağlı

xəmir, ədviyyat, yağlı ət və

balıq bulyonları, digər yağlı və

ya duzlu xörəklər, içalat və

şorabalar isə rasiondan xaric

edilməlidir.

- Alkoqol və siqaret, o cümlə-

dən, digər tütün məmulatları

qəti qadağandır.

- Qaranlıq və zəif işıq-

landırılmış otaqlarda olmaq

zərərlidir – belə yerlərdə göz

bəbəyi işlənir və gözdaxili

təzyiq artır. Eləcə də kino,

kompyuter və televizordan

sui-istifadə etməyin.

- Kitab oxumaq və gözlərdən

yaxın məsafədə əl işi görmək

isə xeyirlidir – göz bəbəyi

daralır və gözdaxili təzyiq

azalır.


- Bir sıra dərman vasitələri,

məsələn, “atropin” əks-

göstərişdir. Buna görə də,

həkimlərə müraciət edərkən,

onlara qlaukomalı xəstə oldu-

ğunuz haqda məlumat verin.

- Fiziki gərginlik (gəzinti,

həkimin icazəsi ilə müəyyən

idman hərəkətləri), eləcə də

təmiz havada olmaq xüsusi

əhəmiyyət kəsb edir.

Göz əzələləri üçün aşağıdakı

hərəkətləri yerinə yetirmək

tövsiyyə olunur:



1. 

Oturaq  vəziyyətdə, başı

hərəkətsiz saxlayaraq:

• 

baxışı əvvəl döşəməyə, sonra

tavana yönəltmək və bunu 10-

12 dəfə təkrar etmək;

• 

əvvəl sağdakı divara, sonra

soldakı divara baxmaq və bunu

10-12 dəfə təkrar etmək;

• 

gözlərlə dairəvi hərəkətlər

etmək - əvvəl saat əqrəbi

istiqamətində, sonra əks isti-

qamətdə, bunu da 4-6 dəfə

təkrar etmək.

2. 

20 saniyə ərzində tez-tez göz

qırpmaq.

3. 

Hər iki gözün üst qapağına

1-2 saniyə ərzində ehmalca

basmaq  gözdaxili mayenin

dövr etməsini yaxşılaşdırır.

www.avismed.az

35

В  этом  номере  мы  будем

рассматривать  одного  из

болезней  щитовидной  же-

лезы-узлавой зоб. К сажале-

нию  отмечу,  что  в  пос-

леднее  время  узловой  зоб

встречается  ещё  чаще  и

уженщин и у мужчин.

Щ

итовидная железа



расположена на

щее, чуть ниже

уровня гортани. В железе

имеются имеются две доли,

которые лежат впереди и

по обе сторонытрахеи, где

она проходит-внизпо перед-

ней части щеи. В железе вы-

рабатываются два йодсо-

держащих гормонатирок-

син и тритодиронини не со-

держащий йодтиреокаль-

цитонин, который наряду с

парагормоном участвует в

обмене кальция. Образова-

ние и выделение йодсодер-

жащих гормонов стимули-

рует тиреотропный гормон



Bu nömrədə biz qalxanabənzər

vəzin xəstəliklərindən biri olan

düyünlü zob haqqında danışa-

cağıq. Təəssüflə qeyd etmə-

liyəm ki, son zamanlar bu

xəstəliyə həm qadınlarda, həm

də kişilərdə daha tez-tez rast

gəlinir.

Q

alxanabənzər  vəz cüt



endokrin vəzi olub,

boyun nahiyyəsində,

payları qırtlağın qalxana-

bənzər qığırdağının hər iki

tərəfində yerləşmişdir. Vəzdə

iki yod tərkibli hormon-

tiroksin və triyodtironin və

yod olmayan-tireokalsitonin

(hansı ki, kalsium mübadilə-

sində) iştirak edir. Yod tərkibli

hormonların əmələ gəlməsini

və ifrazını hipofizin tireotrop

hormonunu tənzimləyir. Qalx-

anabənzər vəzin hormonları

müxtəlif maddələr mübadilə-

sinə, orqanlara və toxuma-

lara, xüsusilə də bədəndə

istiliyin əmələ gəlməsi və

Qalxanabənzər vəzin

xəstəlikləri 

ENDEMİK ZOB

(düyünlü zob)

Болезни щитовидной железы

ЗОБ ЭНДЕМИЧЕСКИЙ 

(УЗЛОВОЙ ЗОБ)

2010-cu ildə  “İlin həkimi”

Media Fəxri diplomuna-,

2012-ci ildə  “Azərbaycan

bayrağı” media mükafatı

laurieatı adına layiq

görülmüşdür. “New Med”

müalicəvi diaqnostik mərkəzi.





Təranə  Hüseynova



T

erapevt- Endokrinoloq 

Tibb Elmləri

Fəlsəfə Doktoru

36

www.avismed.az

avis >

Müayinə

гиповиза,выделение которого регулирует

путём абратной связи.

Гормоны щитовидной железы влияют на раз-

личные виды обмена, на органы и ткани, но

главным образом на основной обмен и одра-

зование тепла. Тиреодные гормоны наряду с

гормоном роста, гормонами.

Надпочечников и половых желез необхо-

димы для роста и развития молодого орга-

низма, осебенно его нервной и костной

систем.


Эндемический  зоб-

заболевание, характер-

изующися увелечением и образованием

узлов в структуре щитовидной железы у на-

селения определенённых географических

областей с недостаточным содержанием

tənzimlənməsinə təsir edir. Tireoid hormon-

lar, boy hormonları, böyrəküstü vəzlər və

cinsiyyət hormonları ilə birgə cavan

orqanizmin, xüsusilədə sinir və sümük

sistemlərinin inkişafında vacib rol oynayır.

Endemik zob

-əsasən yod çatışmayan geo-

qrafik ərazilərin əhalisində qalxanabənzər

vəzin böyüməsi və vəzin strukturasında

düyünlərin əmələ gəlməsi ilə xarakterizə ol-

unaraq rast gəlir. Zobun əmələ gəlməsinə

səbəb olan digər amillər–tireoştatik xüsusiy-

yətləri artıq olan mübadilə maddələri, kalsi-

umun bədəndə artıq olması və ya çatış-

mamazlığı, sanitar-gigiyenik şəraitin aşağı

olması və vacib olaraq əsəb gərginliyi və

genetik meyillikdir.

Klinik şəkli:

Ẅsas simptomu qalxanabənzər

vəzin, sonradan düyünlər və digər törəmələr

əmələ gəlməsi  ilə olan böyüməsidir. Zobun

xarakteri (diffuz, düyünlü, qarışıq), ölçüləri,

hərəkətliliyi, strukturası nəzərə alınmalıdır.

Ẅsasən endemik zobun daha çox hallarda

düyünlü törəməsinə rast gəlinir. Bir çox

xəstələrdə vəzin funksiyası pozulmur,

bəzilərində isə ya enir, ya da qalxır. Hormon-

lar əsasən  qanda norma səviyyəsində olur

və ya enir.

Endemik zobun  diaqnozunun qoyulması

çətinlik törətmir. Xəstələr əsasən bunlardan

şikayətlər edirlər:

boğulmalar, tez yorulma,

ümümi zəiflik, tez əsəbiləşmək, quru

öskürək, yaddaşın zəifləməsi, ürəkdöyünmə,

əsmələr, piylənmə, menstural

tsiklin pozulması və s.  

Diaqnostik çətinliklər döş

sümüyü arxası və döş içi

zob zamanı qeyd edilir.

Klinik olaraq belə

zoblar simptom-

suz  keçir və ya

traxeyanı (nə-

fəs borusu), qi-

da borusunu,

damarları və

sinirləri sıxır.

Endemik zob

узлавой зоб

Yayğın zob



диффузный зоб

www.avismed.az

37

Vaxtında müalicə olunmazsa, ürək və böyrək

çatışmazlığından, onkoloji vəziyyətlərə qədər

gətirib çıxara bilən fəsadlar meydana çıxar.

Qalxanabənzər vəzin nisbətən diffuz böyüməsi

zamanı (1,2 dərəcədə funksiyanın pozulma-

ması şərtilə) yod preparatları təyin olunur.

Vəzin funksiyasının artması zamanı tireosta-

tik preparatlarla, azalması zamanı isə tireoid

hormonlarla müalicə aparılır. Profilaktika

məqsədilə yodlaşdırılmış duzdan və yod

preparatlarından istifadə olunur.

Ẅgər xəstəlik konservativ (medikamentoz)

müalicəyə tabe olmursa, düyünlərin tez bir

vaxtda artması və böyüməsi müşahidə olu-

narsa, cərrahi müdaxilə məsləhət  görülür.

Cərrahi müdaxilə olunduqdan sonra xəstə öm-

rünün axırınadək hormon qəbul etməlidir.Ẅks

təqdirdə düyünlər yenidən əmələ gələ bilər.

Təcrübəli həkim kimi oxucularımızın nəzərinə

çatdırıram ki, “düyünlü zob” vaxtında və

düzgün müalicə olunarsa, çox effektiv (tam

sağalma) nəticələr əldə etmək olar. 

Sizə sağlamlıq arzu edirəm.

йода в окружающей среде. К числу факто-

ров внешней среды, способствующих обра-

зованию зоба, относятся также наличие в

ряде продуктов веществ, обладающих ти-

реожена или повышена. Гормоны обычно в

крови бывают на уровне нормы или сни-

жены.

Диагноз эндолического зоба не представ-



ляет трудносей. Больные обычно предьяв-

ляют много жалоб:

удушье, утомляемость

общая слабость, повышенная радражи-

тельность, сухой кащель, рассеянность,

сердцебиение дрожание, потливость, ожи-

рение, дисфункция менструального цикла

и.т.д


Диагностические затрдненения могут воз-

никать при загрудинном или внутригруд-

ном зобе. Клинически эти зобы могут быть

бессимптомными или  давать симптомы

сдавления трахеи, пищевода, сосудов, нер-

вов.


Если вовремя не лечить узловой зоб, могут

возникнуть осложнения; сердечная почеч-

ная недостаточность, онкологические забо-

левания щитовидной железы.

При неболщом диффузном увелечении щи-

товидной железы (1-2 степень без наруше-

ния функции) назначают препараты йода,

при повышенной функции щитовидной же-

лезы проводят лечение тиреостатическими

препаратами, при сниженной миреодными

гормонами.

Для профилактики используют йодирован-

ную соль, препараты йода. Если болезнь не

поддается консирвативному (медикамен-

тозному) лечению, прибыстром росте узла

показано опиративное лечение.

После опиративного вмещательства боль-

ной до конца жизни должен принимать

гормоны. В обротном случае узлы могут об-

разоваться вновь.

Я как практически врач хочу отметить

нащим читателям, что если вовремя и пра-

вильно лечить Узлавой зоб (можно полу-

чить еффективное полное выздоровление)

Желаю Вам здоровья!


38

www.avismed.az

avis >

Pəhriz

Sümüklər üçün 

2 PẄHRİZ

ДИЕТЫ


ДЛЯ СКЕЛЕТА

rasional pəhrizə başla-

yan şəxs bütün orqan-

izmin həyati funksiya-

ları üçün əhəmiyyətli

olan məhsullardan, orqaniz-

min fərdi hallarda o qidaları

qəbul edə bilməməsi halları

istisna olmaqla,  istifadə edir

(qəbul edir);

tibbi pəhriz edən şəxs

xəstəliyi zamanı gös-

tərilən, müvafiq mət-

bəx qaydaları işlə-

mindən keçən qidalardan,

müəyyən saatlarda, müəyyən

miqdarda istifadə edir (qəbul

edir);


kilo vermək üçün pəh-

rizə başlayan şəxs tər-

kibində az miqdarda

karbohidrat olan qi-

dalardan istifadə edir (qəbul

edir).


Dünyada ən məşhur, bir neçə

klassifikasiyadan ibarət, kilo

vermək üçün olan pəhriz-

lərdir: 


BÜTÜN PẄHRİZLẄR ÜÇ HİSSẄYẄ BÖLÜNÜR: 

1

2



2

3

BİR ÇOX İNSAN ÜÇÜN “PẄHRİZ” KẄLMẄSİ



KİLO VERMẄK MẄNASINDAN FẄRQLẄNMİR,

BAXMAYARAQ Kİ, BU TERMİN - XÜSUSİ

SEÇİLMİŞ RASİON DEMẄKDİR. PẄHRİZ

ÖZÜNDẄ ESTETİK FUNKSİYADAN ZİYADẄ

KİLO VERMẄKDẄN DAHA VACİB VẄ ÖNẄMLİ

ŞEYLẄR DAŞIYIR.

ДЛЯ БОЛЬШИНСТВА ЛЮДЕЙ СЛОВО

«ДИЕТА» НЕ ОТЛИЧАЕТСЯ ОТ ПОНЯТИЯ

«ПОХУДЕНИЕ», НЕСМОТРЯ НА ТО, ЧТО ПОД

ЭТИМ ТЕРМИНОМ ИМЕЮТ В ВИДУ СПЕЦИ-

АЛЬНО ПОДОБРАННЫЙ РАЦИОН. ПОМИМО

ЭСТЕТИЧЕСКОЙ ФУНКЦИИ ДИЕТЫ НЕСУТ В

СЕБЕ КОЕ-ЧТО ВАЖНЕЕ И СЕРЬЕЗНЕЕ

ОБЫЧНОГО СБРОСА КИЛОГРАММОВ.



www.avismed.az

39

Orqanizm üçün faydalı və eyni zamanda kilo

verməkdə effektli olan pəhriz - 

KALSİUM


PẄHRİZİDİR

.

Hər gün düzənli olaraq 800 mq kalsium qəbul



Полезной для организма и при этом эффек-

тивной для похудения является 

КАЛЬЦИЕ-

ВАЯ ДИЕТА. 

Норма употребления кальция –

800 мг в сутки, этого количества доста-

рациональные (чело-

век употребляет те

продукты, без кото-

рых невозможна жиз-

недеятельность всего орга-

низма, исключая пищу, про-

тивопоказанную из-за инди-

видуальной непереносимос-

ти);

медицинские (чело-



век употребляет про-

дукты, показанные

при его заболевании,

прошедшие надлежащую

кулинарную обработку в

определенные часы и в

определенном количестве);

для похудения (чело-

век употребляет про-

дукты с низким со-

держанием углево-

дов для уменьшения веса).

ВСЕ ДИЕТЫ ПОДРАЗДЕЛЯЮТСЯ НА ТРИ ГРУППЫ:

1

2



3

• AŞAĞI KALORİLİ

PẄHRİZLẄR

(Mütəxəssis tərəfin-

dən, artıq qəbulu

tövsiyə olmayan, gün-

lük kalori ehtiyacının

hesablanması. Bu za-

man şəxs, yalnız

kaloriliyinə diqqət

edərək, qidaları özü

müstəqil olaraq se-

çir);

• MONO/PẄHRİZLẄR



(Diqqəti, nəticədə

ümumi orqanizmin

sağlamlığına təsir

edəcək, bir növ qida-

nın qəbuluna ver-

mək);


• AZ YAĞLI / PẄHRİZ-

LẄR


(yağ tərkibli qida

qəbulunun məhdud-

laşdırılması; geri qal-

an bəslənmə dəyiş-

məz olaraq qalır);

DÜNYADA ẄN MẄŞHUR, BİR NEÇẄ KLASSİFIKASİYADAN İBARẄT, KİLO

VERMẄK ÜÇÜN OLAN PẄHRİZLẄRDİR: 

• НИЗКОКАЛОРИЙ-

НЫЕ ДИЕТЫ

(расчет специали-

стом определенной

суточной потребно-

сти в калориях -

нормы, превышать

которую не рекомен-

дуется;


в это время человек

самостоятельно вы-

бирает продукты

для употребления,

следя лишь за их ка-

лорийностью);

• МОНОДИЕТЫ

(сосредоточение на

употреблении од-

ного вида продукта,

что в конечном ито-

ге не может не ска-

заться на общем

состоянии организ-

ма);

• МАЛОЖИРНЫЕ



ДИЕТЫ (ограниче-

ние употребления

жиросодержащих

продуктов, в осталь-

ном питание оста-

ется без изменений);

САМЫМИ ПОПУЛЯРНЫМИ В МИРЕ СЧИТАЮТСЯ ДИЕТЫ ДЛЯ ПОХУДЕ-

НИЯ, КОТОРЫЕ ТАКЖЕ ВКЛЮЧАЮТ В СЕБЯ НЕСКОЛЬКО КЛАССИФИКА-

ЦИЙ:


40

www.avismed.az

etmək dəri, sümük, diş və saç strukturunun

bərpası üçün yetərli olacaq. Bundan başqa,

yuxunun əhəmiyyətli dərərcədə yaxşılaşması

ilə orqanizmdə kortizol və qrelin hormonları

ifraz olunur və  iştahanın artmasını təmin edir.

Buna görə də kalsium pəhrizi ilə nəinki

sümükləri güçləndirmək, hətta əhəmiyyətli

dərəcədə kilo vermək mümkündür.

EHTİYATLI KİLO VERMẄK

SẄHẄR YEMẄYİ: 

1 meyvə (hər hansı bir

meyvə), 200 qr yağsız şor və ya 1 stəkan

qatıq;

NAHAR ÖNCẄSİ QİDALANMA



: 50 qr yağsız

pendir, 1 pomidor/ tomat;

NAHAR: 

150 qr bişmiş dana qara ciyəri, limon



точно для восстановления структуры кожи,

костей, зубов и волос. Помимо этого, су-

щественно улучшается сон, во время кото-

рого в организме протекает выработка гор-

монов кортизола и грелина, обеспечиваю-

щих повышенный аппетит. Поэтому с помо-

щью кальциевой диеты можно не только

укрепить костную массу, но и значительно

похудеть.

АККУРАТНОЕ СНИЖЕНИЕ ВЕСА:

ЗАВТРАК:

1 фрукт (любой), 200 г обезжиренного тво-

рога или 1 стакан кефира 0%;

ПРЕДОБЕДЕННЫЙ ПЕРЕКУС:

50 г нежир-

ного сыра, 1 помидор;

ОБЕД: 

150 г говяжьей печени, салат из



огурцов и сельдерея, приправленный ли-

HẄR HANSI BİR PẄHRİZẄ BAŞLAMAZDAN

ẄVVẄL MÜTẄXẄSSİSLẄR İLẄ 

MẄSLẄHẄTLẄŞMẄK LAZIMDIR

SÜRẄTLI KİLO VERMẄK:

SẄHẄR YEMẄYI: 200 qr yağsız şor, 

1 stəkan su;

NAHAR: 200 qr yağsız şor, 1 stəkan su;

ARA YEMẄYİ: 1 yaşıl alma;

ŞAM YEMẄYİ: 200 qr yağsız şor, yarım

stəkan qatıq 0%

Bu çox çətin pəhrizdir, amma nəticə - 7 günə 6 kq.

ЭКСТРЕННОЕ ПОХУДЕНИЕ:

ЗАВТРАК: 200 г обезжиренного творога,

стакан воды;

ОБЕД: 200 г обезжиренного творога, ста-

кан воды;

ПОЛДНИК: 1 зеленое яблоко;

УЖИН: 200 г обезжиренного творога, по-

ловина стакана кефира 0%. 

Это очень трудная диета, но результат – минус

6 кг за 7 дней.

ПЕРЕД ТЕМ, КАК

СЕСТЬ НА ДИЕТУ

ЛЮБОЙ СЛОЖНО-

СТИ, НЕОБХОДИМО

ПРОКОНСУЛЬТИ-

РОВАТЬСЯ СО СПЕ-

ЦИАЛИСТОМ.



www.avismed.az

41

suyu ilə dadlandırılmış kərəviz və xiyar salatı,

1 stəkn qatıq 0%;

ARA YEMẄYİ: 

təbii qatıq;

ŞAM YEMẄYİ:

200 qr yağsız şor, 1 yumurta

əlavə olunmuş tərəvəz salatı.

D vitamini tərkibli qidaların əlavə edilməsi kal-

sium həzmini tezləşdirir.  Pəhriz daha sakit

keçir, nəticə isə o qədər təəccübləndirici deyil

– həſtədə 3 kq

монным соком, 1 стакан кефира 0%;

ПОЛДНИК:


натуральный йогурт;

УЖИН: 


200 г обезжиренного творога,

овощной салат с добавлением 1 яйца. До-

бавление продуктов, богатых витамином Д,

ускоряет усвояемость кальция. Диета про-

текает легче, результат же не такой оше-

ломляющий – 3 кг в неделю.

• YAĞ PẄHRİZİ

(yağlı qidaların isti-

fadə edilməsinin);

• AZ MİQDARDA KAR-

BOHİDRAT PẄHRİZİ

(şəkər tərkibli qidala-

rın istifadəsindən, de-

mək olar ki, tamamən

imtina edilməsi);

• ZÜLAL PẄHRİZLẄRİ

(yüksək zülal tərkibli

qidalardan tez-tez

istifadə edilməsi: ət,

balıq, tərəvəz);

• XRONODİYETALAR

(orqanizmin biorit-

mindən asılı olaraq

qidalardan individual

istifadə).

• ЖИРОВЫЕ ДИЕТЫ

(увеличение приема

жирных продуктов);

МАЛОУГЛЕВОДНЫЕ

ДИЕТЫ


(практически пол-

ный отказ от упо-

требления сахаросо-

держащей пищи);

БЕЛКОВЫЕ ДИЕТЫ

(усиленное потреб-

ление продуктов с

высокой концентра-

цией белка – мясо,

рыбы, овощей);

ХРОНОДИЕТЫ

( и н д и в и д уа л ь н о е

употребление про-

дуктов в зависимо-

сти от биоритмов

человека).



42

www.avismed.az

avis >

Dişlər

СТОМАТИТ,

и как с ним

бороться?

К

ак известно, вирусом герпеса может



заразиться каждый человек на пла-

нете в возрасте от шести месяцев –до

этого времени в крови большинства ново-

рожденных содержатся антитела, получен-

ные от иммунитета матери. Причиной

возникновения герпетического стоматита в

ротовой полости является именно вирус

герпеса. Существует острая и хроническая

формы этого заболевания, а по степени тя-

жести его одразделяют на легкую, среднюю

и тяжелую формы.

СИМПТОМЫ:

• 

увеличение подчелюстных и шейных им-



фоузлов;

• 

высокая температура;



• 

отеки мягких тканей ротовой полости;

• 

появление кровоточащих и зудящих язво-



чек;

• 

повышенное слюноотделение;



• 

ухудшение общего состояния;

• 

болезненные ощущения в горле, напоми-



нающие ангину;

• 

высыпания на губах.



МНОГИЕ В НАШЕ ВРЕМЯ 

СТАЛКИВАЮТСЯ С ДОСТАТОЧНО

НЕПРИЯТНОЙ ПРОБЛЕМОЙ 

СТОМАТИТА. ВЫЗЫВАЕТ ЭТО

ЗАБОЛЕВАНИЕ, ПРОТЕКАЮЩЕЕ В 

РОТОВОЙ ПОЛОСТИ,

ШИРОКО РАСПРОСТРАНЕННЫЙ НА 

ПЛАНЕТЕ ВИРУС ГЕРПЕСА.

GÜNÜMÜZDẄ BİR ÇOX İNSAN YETẄRİNCẄ

XOŞA GẄLMẄZ STOMATİT PROBLEMİ İLẄ

QARŞILAŞIR. AĞIZ BOŞLUĞUNDA ẄMẄLẄ

GẄLẄN BU XẄSTẄLİK YER KÜRẄSİNDẄ

GENİŞ YAYILMIŞ HERPES VİRUSUDUR.

STOMATİT  

və onunla

mübarizə


M

əlumdur ki, herpes

virusuna yer kürə-

sində 6 ayından

başlayaraq hər bir insan

yoluxa bilər. Körpələrin bir

çoxunun qanında o za-

mana kimi ananın im-

munitetindən alınan anti-

korlar mövcuddur. Ağız boş-

luğunda herpesli stomatitin

yaranma səbəbi məhz her-

pes virusudur. Bu xəstəliyin

kəskin və xroniki formaları

mövcuddur. Ciddilik səviy-

yəsinə görə isə onu yüngül,

orta və ağır formalara

ayırırlar.

ẄLAMẄTLẄRİ/ 

SİMPTOMLARI:

• 

çənəaltı və boyun



limfa düyünlərinin bö-

yüməsi;


• 

yüksək temperatur/isti-

lik;

• 

ağız boşluğunda olan



yumşaq toxumaların şiş-

məsi;


• 

qanayan və qaşınan



Курс лечения герпесного стоматита может

назначить исключительно лечащий врач-

стоматолог. Он посоветует методы лече-

ния, предпочтительные в каждом индиви-

дуальном случае, а также расскажет о про-

ведении диагностики в лабораторных усло-

виях.

Стандартное лечение предполагает обра-



ботку рта антисептиками и дезинфицирую-

щими средствами, а также прием болеу-

толяющих и противовирусных препаратов.

ПРОФИЛАКТИКА ГЕРПЕТИЧЕСКОГО СТОМА-

ТИТА

Профилактическими методами развития



герпетического стоматита можно считать

ежедневный и тщательный уход за ротовой

полостью, соблюдение правил личной ги-

гиены, отказ от курения, употребления ал-

коголя и большого количества кофе, систе-

матические процедуры закаливания и ак-

тивный отдых. Благодаря этому, вы смо-

жете не только существенно снизить риск

заражения вирусом герпеса, но и умень-

шить возможные осложнения или разви-

тие заболевания в тяжелой форме.

Камран Шахварович Азизов, 

заведующий стоматоло-ги-

ческим 

отделением №1 БУЗ ВО 

«Воронежская детская

клиническая 

стоматологическая по-

ликлиника №2».

ПРИЧИНОЙ ВОЗНИКНОВЕНИЯ ГЕРПЕТИ-

ЧЕСКОГО СТОМАТИТА В РОТОВОЙ ПОЛО-

СТИ ЯВЛЯЕТСЯ ИМЕННО ВИРУС ГЕРПЕСА.

yaraların əmələ gəlməsi;

• 

selik ifrazının artması;



• 

ümumi vəziyyətin  pisləşməsi;

• 

anginaya bənzər boğaz ağrıları;



Herpetik stomatitin müalicə kursunu yalnız

həkim-stomatoloq təyin edə bilər. O, hər bir is-

tisna halda tərcih edilən müalicə yöntəmlərini

məsləhət görər və laboratoriya şəraitində

keçiriləcək diaqnostikadan məlumatlandırar.

Standart müalicə ağız boşluğunun antiseptik

və  dezinfektan dərmanlarla təmizlənməsini,

bununla birlikdə ağrı kəsici və antivirus

preparatlarının qəbulunu nəzərdə tutur.

HERPETİK STOMATİTİN PROFİLAKTİKASI

Ağız boşluğuna gündəlik və diqqətli qulluq,

şəxsi gigiyena qaydalarına əməl olunması,

siqaret, spirtli içki və həddindən artıq kofe

qəbulunu tərgitmək, sistematik bədən dayan-

ıqlılığını inkişaf etdirən prosedurlar və aktiv

istirahət herpetik stomatit inkişafının profilak-

tik metodları kimi hesab etmək olar. Bunun

sayəsində, siz nəinki əhəmiyyətli dərəcədə

herpes virusuna yoluxma riskini

azalda bilər, həm də ağır for-

mada  olan xəstəliyin irəli-

ləməsinin qarşısını ala bilər-

siniz.

Kamran Şaxvaroviç



Ẅzizov

“2 sayılı Kliniki Varo-

nej Pediatrik 

Diş


Poliklinikası”nda 

1 sayılı BUZ-nin sto-

m o t o l o g i y a

bölməsinin rəhbəri.

AĞIZ BOŞLUĞUNDA HERPETİK STOMATİTİN

YARANMA SẄBẄBİ MẄHZ HERPES

VİRUSUDUR.

www.avismed.az



43

44

www.avismed.az

avis >

Estetika

Öz bədəninizdən alınan

tüklərin kökləri ilə birlikdə

transferi sayəsində istənilən

formada qaş əkilərək təbii

gözəlliyinizə qovuşa

bilərsiniz və bu, ömürlük

sizinlə qalar. 





“Siz xəyal qurun, 

biz xəyalınızdakı sizi quraq”

Tamponsuz və Göz

ətrafı şişmə olmadan

burun əməliyyatı... 

E

stetik  cərrahiyyənin son



illərdə inkişafı sayəsində

xəstələrimiz gözəlləşər-

kən həm də rahat olurlar.

Mən estetik burun əməliy-

yatı sonrası tampon və

ya hər hansı silikon

istifadə etmirəm. Bu

mənim kəşfim deyil

artıq inkişaf etmiş

ölkələrdə bu belədir.

Son illərdə uzun

çalışmalarımız sayə-

sində istəklərimizə nail

olduq. Artıq toxumalara

incə davranış və yeni

cərrahi alətlər

sayəsində 

üzdə əməliyyat sonrası şişliyi

minimuma endirdik və 1 həſtə

sonra xəstə müayinəyə gəldiyi

zaman üzündə heç bir şişlik və

göyərmə olmamaqdadır.

Vüqar Ẅləkbərov

Estetik və 

Rekonstruktiv cərrah


www.avismed.az

45

X

arici ölkədə Estetik Plas-



tik və Rekonstruktiv

cərrahiyyə üzrə uzman-

lıq təhsilimi başa vurub 8 il

sonra Azərbaycana döndü-

yüm zaman sağlamlıq və

gözəlliyə xitab edən bu jurnal

olduğunu gördüyüm zaman

sanki içimə su səpilmişdi.

Ẅlinizdə tut-duğunuz bu jurnal

sadəcə öz sahələrində deyil, hər

sahədə ümumi biliyə və yüksək

mədəniyyətə sahib insanlar

tərəfindən hazırlandı, elə buna

görə də geniş oxucu kütləsinə

sahibdir və ən gözəl məkanlarda

masalarda görə bilərsiniz.

Mən dünyanın öndə gedən es-

tetik, gözəllik və sağlamlıq

jurnallarını oxuyuram. Estetik

cərrah olaraq alovlanan oxu-

ma, araşdırma və gözəllik

yaratma mərhələləri mənim

həyat tərzimdir. Geridə qalan

şeylər isə sadəcə bir hekayə-

dir...

Tatuaja “yox” deyək, 



Təbii qaşınız olsun...

Öz bədəninizdən alınan tük-

lərin kökləri ilə birlikdə trans-

feri sayəsində istənilən for-

mada qaş əkilərək təbii

gözəlliyinizə qovuşa bilərsiniz

və bu ömürlük sizinlə qalar.

Qaşın formasına təbii ki, xəstə

özü qərar verir.

Sadəcə bunlar deyil bütün

bədəndə aparılan estetik

verekonstruktiv əməliyyatlar

bizim klinikada dünyanın ən

son yöntəmləri ilə aparılır.

Bunlara face liſt, qulaq

əməliyatları,  dodaqlarda və

yanaqlardan silikon çıxarıl-

ması, öz yağlarınız ilə yanaq

düzəldilməsi, mamoplastika,

abdominoplastika, liposaksi-

ya, əyri ayaq düzəldilməsi və

s. aiddir.

Bir sözlə siz xəyal qurun, biz

xəyalınızdakı sizi quraq..



Təbii üsullarla saçları

kəpəkdən qurtarmağın

11 yolu

Kəpək  probleminiz var,  lakin bunun qarşısını ala



bilmirsiniz?

Bunun üçün ilk növbədə kəpək şampunlarından

uzaq durmağa çalışmalısınız. Çiyninizə tökülən ağ

pulcuqlardan yalnız və yalnız evinizdə hər zaman

işlətdiyiniz yeyəcək və içəcəklər sayəsində qurtara

bilərsiniz.

Kəpək quru saç dərisinin  ya da “sebore dermatit”

adlandırılan dəri probleminin nəticəsi ola bilər.

Ayrıca ekzema, “Malasseziya” adlı göbələk növü,

sədəf xəstəliyi nəticəsində də kəpək əmələ gələ

bilər.

Kəpəkdən qurtulmaq üçün əczaxanalarda satılan



fərqli-fərqli şampunlardan istifadə etdiyiniz kimi,

evdə hazırladığınız dərmanlardan da istifadə edə

bilərsiniz.

Alma sirkəsinin köməyi ilə  də kəpəyi

müalicə etmək olar. Alma sirkəsinin turşuluq

nisbəti dərinizin pH səviyyəsini dəyişdirir və

kəpək əmələ gəlmə ehtimalını zəiflədir. Dörddə bir

stəkan suya, dörtdə bir stəkan alma sirkəsini

qataraq sprey şüşəsinə tökün və həmin qarışığı

saçlarınızın dıbinə vurun. Saçlarınızı dəsmalla

bükərək 15-60 dəqiqə bu vəziyyətdə gözləyin. Daha

sonra isə saçlarınızı hər zamankı kimi yuyun. Bunu

həſtədə 2 dəfə edin.

Saç dərinizi 2 yemək qaşığı limon suyu ilə

masaj edin və sonra təmiz suyla yuyun.

Daha sonra bir fincan suya 1 çay qaşığı

limon suyu qarışdıraraq saçlarınızı yuyun. 

1

2



46

www.avismed.az

avis >

Saçlar


Kəpəklərdən qurtarana qədər buna

hər gün davam edin. Limonun

turşuluq nisbəti dərinizin pH

səviyyəsinə kömək edir və saç-

larınızı kəpəkdən qoruyur. 

Saçlarınızı şampunlamazdan

əvvəl süfrə duzu ilə ovxala-

mağa çalışın. Duzun tərkib-

ində olan turşuluq nisbəti dəriyə çox

faydalıdır. Duz qabını əlinizə alın və

quru olan saçlarınıza bir az duz

səpin. Yavaş-yavaş saç dərinizi

masaj edin. Quru və kəpəkli dərinizin

yaxşılaşdığını və saçlarınızın şam-

punlamaq üçün hazır hala gəldiyini

görə biləcəksiniz.

Saçlarınızı şampunlamazdan

əvvəl aloe bitkisi ilə masaj

etməyə çalışın. Belə edər-

sinizsə dərinizin qaşınmasından qur-

tara bilərsiniz. Aloe bitkisinin

sərinləşdirici xüsusiyyəti qaşınmanı

yüngülləşdirəcək.

Sarımsağın anti-göbələk xü-

susiyyəti kəpəyə yol açan bakteriya-

ları aradan qaldırmağa kömək edir.

Sarımsağı əzin və saç dərinizi

bununla ovxalayın. Sarımsağın iyin-

dən qurtarmaq üçün isə əzilmiş

sarımsağı balla qarışdırın. Bu

qarışıqla saçınızı masaj edin. Saçınızı

normal şəkildə durulayın.

10 damcı zeytun yağı ilə

saçlarınızı masaj edin və

dəsmalla möhkəm bükərək

yatin. Səhər isə saçlarınızı normal

şampununuzla yuyun. Bu masajın

sürətli  təsir etməsi üçün zeytun

yağı tərkibli şampunlardan istifadə

etməyə çalışın.

Gözəl ətri olan hind qozu

yağı saçların müalicəsində

sınaqdan keçirilmiş bir mü-

alicədir. Duş almazdan əvvəl 3-5

yemək qaşığı Hind qozu yağıyla saç

dərinizi  masaj edin və 1 saata yaxın

bu şəkildə gözləyin. Sonra normal

olaraq şampunlayın. Ayrıca hind

qozu yağı tərkibli şampunlar da

istifadə edə bilər-

siniz. 

Kəpək şampun-



larının tərkibin-

də istifadə olu-

nan turşuluq aspirin-

də də var. İki aspirini

əzərək toz halına salın.

Hər dəfə istifadə etdiyiniz

normal şampunun içərisinə

əlavə edin. Saçınızı şampulayıb

1-2 dəqiqə gözləyin və sonra

təmiz-təmiz qurulayın. Yenidən

normal şampunla saçınızı yuyun.

Araşdırmalara görə çay

ağacı yağı tərkibli şampun-

lar kəpəyin əmələ gəlməsini

azaldır. Hər zaman işlətdiyiniz

şampunların içərisinə bir neçə

damcı çay ağacı yağı da

əlavə edə

bilərsiniz.

Saçınızı isladın və

sonra bir ovuc qabart-

ma tozunu başınıza

tökərək saçınızı möhkəm ovxalayın.

Şampunlamazdan əvvəl saçınızı

təmiz-təmiz yuyun. Qabartma tozu

kəpəyi əmələ gətirən aktiv göbələyi

azaldır. İlk günlər saçınız quruya

bilər, lakin bir neçə həſtə sonra saç

dəriniz təbii yağlar istehsal etməyə

başlaşyacaqdır. Beləliklə, saçlarınız

daha yumşaq və kəpəksiz  olacaq.

Güclü kəpək problemi-

nizi müalicə etmək

üçün saçlarınızı hər

zamankı kimi şampunlayın və ağız

yuma suyu ilə durulayın. Sonra da

saç kremi istifadə edin. Ağız yuma

suyunun tərkibində göbələk əley-

hinə maddələrin olması kəpək

yaranmasının qarşısını alır.

3

4

6



7

5

8



11

9

www.avismed.az



47

10


48

www.avismed.az

avis >

Mən ailəmi qoruyuram

İyulun 2-dən Şəki şəhərində Hepatitlə

mübarizəyə həsr olunmuş “Mən ailəmi

qoruyuram!” adlı 2 günlük seminar öz

işinə başlamışdır. Seminarda, Azərbay-

can Respublikasında fəaliyyət göstərən

ixtisaslı hepatoloq həkimlər 200 nəfər

gənc nəslin nümayəndələrinə hepatitin

fəsadları haqqında təlimlər verəcək.

Hepatitlə mübarizəyə həsr olunmuş

“Mən ailəmi qoruyuram!” adlı seminar

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

yanında Gənclər Fondunun V qrant

müsabiqəsi çərçivəsində fondun maliyyə

vəsaiti hesabına həyata keçirilir. Layihə-

nin sponsorları Grand hospital və Roche

Azərbaycandır.

Layihənin təşkilati dəstəyi  Şəki  Mərkəzi

Rayon Xəstəxanasıdır. Layihənin rəhbəri

Şəki  Mərkəzi  Rayon  Xəstəxanasının

həkimi Günay Ẅliyevadır.

Seminarda Şəki Mərkəzi Şəhər Xəstə-

xanasının baş həkimi Məcid Ẅliyev çıxış

edərək seminarın əhəmiyyətindən

danışmış və Hepatit xəstəliyinin vüsət

almaması üçün hər bir gəncin maarif-

ləndirilməsi işinin aparılmasının vacib

olduğunu vurğulamışdır.

Şəki gəncləri, bu seminarlardan sonra

hepatit virusu, hepatitə yoluxma ilə

nəticələnən zərərli vərdişlər, onun

müalicə yolları, yoluxma səbəbləri, gənc

qadınlarda hamiləlik zamanı hepatitlər

və uşaqların hepatitdən qorunması

mövzularında biliklər əldə edəcəklər.

Layihənin məqsədi əsrimizin bəlaların-

dan birinə çevrilmiş Hepatit xəstəliyinin

vaxtında aşkarlanması və ona yoluxma

hallarının maarifçilik yolu ilə azaldıl-

masına çalışmaq, hər bir Şəki gəncinin

öz ailəsini gələcəkdə bu bəladan qoru-

maq üçün ətraflı məlumata sahib

olmasını sağlamaq və bu gənclərin

gələcəkdə ətrafdakı insanlara da

anlatması yolu ilə daha böyük gənclər

auditoriyasına çıxış əldə etməkdir.

Xatırladaq ki, bu gün dünyada 500 mil-

yondan çox Hepatit C və B xəstəliyindən

əziyyət çəkən,  hepatit virusuna  yoluxan

insan vardır. Hər il 500 min nəfərdən

çox insan bu xəstəlik üzündən

həyatlarını itirir. Xəstəliyin yayılma

səbərlərindən ən birincisi isə bu virus

haqqında insanların məlumatlarının

olmamasıdır. Dünyanın bütün tanınmış

hepatoloqları israrla söyləyirlər ki, bu

xəstəlik haqqında bilikləri olan insanlar

ondan qorunmağı bacarırlar.

Şəki şəhərində keçirilən tədbirdə iştirak

edə bilməyən gənclər üçün xüsusu

olaraq seminarın internet səhifəsi

yaradılmış və bütün seminar material-

ları və seminardan video görüntülər bu-

rada yerləşdiriləcəkdir. Ẅtraflı məlumatı

w w w. m e n a i l e m i q o r u y u r a m . c o m

saytında əldə etmək olar.

Seminarda iştirak edən gənclər Grand

Hospitalda hepatitdən müayinə olun-

maları üçün pulsuz müayinə kuponları

da alacaqlar.

MẄN AİLẄMİ 

QORUYURAM!

Günay Ẅliyeva

Şəki Rayon Mərkəzi Xəstəxanası

Həkim reanematoloq


www.avismed.az

49

VİRUS HEPATİTLẄRİ (B, C, D)

Hepatit, garaciyər hüceyrələrinin (hepa-

tositlər)  iltihablaşması mənasına gəlir. He-

patit yaradan  səbəblərdən asılı olaraq

qaraciyər xəstəliklərini bir neçə bölgü altında

incələmək olar; 

VİRUS HEPATİTLẄRİ 

Primer virus hepatitləri:

Hepatit A, B, C, D, E,

F, G

Sekondər  virus hepatitləri:



CMV, EBV, HSV,

TTV, VZV 

Autoimmun Hepatit

Toksik Hepatit: dərmanlar, gida, bitkilər və

bitkilərdən hazırlanmış preparatlar.

Alkolik Hepatit, Alkolik Hepatosteatoz (ASH),

Qaraciyər yağlanması (NASH), Primer Biliyər

Serroz  (PBS), Primer Sklerozan Xolanjit (PSX),

Metobolitik qaraciyər xəstəlikləri, Wilson

xəstəliyi, Hemokromatosiz, Alfa-1 antitripsin

əskikliyi, Kistik fibrosis, Qlikogen depo

xəstəlikləri və s., Venoz çıxışı obstruksiyonu,

Budd – Chiari sendromu, Portal vena Trom-

bozu, Veno-Okuzif xəstəliyi, Kardiyak çatış-

mazlıq, Digər – İşemik hepatit, Sarkadioz,

Siflis, Schistosomiasis, Bruselloz və s., Kripto-

jenik Hepatitlər (İdiopatik). 

Günümüzdə virus hepatitləri qaraciyər

xəstəlikləri arasında vacib  yerlərdən birini

tutur.  Primer heterotrop qaraciyər viruslar-

dan olan Hepatit B, C və D virus hepatitləri

arasında daha geniş yayılmışı və hələ də

öyrənilməsi davam etməkdə olan viruslardır. 

Dünyada təgribən 2 milyarda yaxın insanın

Hepatit B virusu (HBV) ilə qarşılaşdığı və 400

milyon şəxsin bu virusdan əziyyət çəkdiyi,  hər

il ortalama 500 000 -700 000  xəstənin

həyatını itirdiyi təxmin edilməkdədir. 

HBV hepadnaviridae ailəsinə məxsus, zarlı bir

DNT virusudur. Sadəcə insan və

şimpanzelərin garaciyərində infeksiyalaşma

əmələ gələ bilir. A-J arasında 10 genotipə

malikdir. Bunlar müalicəyə cavabda fərgli

görüntülər verir.  Ümumi garaciyər serrozlu

xəstələrin 57% -i ilə primer HCC – li xəstələrin

78% -ni HBV və HCV – yə bağlı olduğu

nəticəsinə gəlinmişdir. 

Hepatit C virusu (HCV)  yayılmasına görə daha

az (HDV xaric), ancag daha çox xroniki hala

keçmə riski olan hetatit virusudur.

Günümüzdə hələ peyvəndi olmadığı üçün

uzun illər ən vacib xronik hepatit virusu

olacağı düşünülməkdədir. Flaviviridae ailəsinə

məxsus tək RNT zəncirindən ibarətdir. 6 (1, 2,

3, 4, 5, 6) genotipi və çox saylı subtipə (50 dən

çox) malikdir. Çoğrafıyaya uygun olarag

yayılma fərqlilikləri vardır. Ẅn çox rast gəlinən

tip 1, az rast gəlinən tiplər 2 və 3, ən nadir

rast gəlinən tipləri 4, 5, 6-dır. Ẅn geniş

yayılmış subtipləri 1a, 1b, 2a, 2b dir.

Genotiplə subtiplər arasındakı fərq müalicəyə

cavabda özünü kəskin biruzə verməkdədir. 

Xronik Delta hepatiti (HDV) xronik virus

hepatitlərinin ən şiddətli formasıdır və sürətli

xəstəlik görüntüsü ilə özünü göstərir.  Özünə-

məxsusluluğuna görə sadəcə HBV varlığında

infeksiyaya yol aça bilən defektli, yarımçıq bir

virusdur ki, tək RNT zəncirindən ibarətdir.

İndiyə gədər 8 genotipi öyrənilmişdir.

Genotip bir daha geniş yayılmışdır. 

YOLUXMA YOLLARI 

Perkutan-qan və qan köçürülməsi vasitəsi ilə 

Vertikal / Perinatal-hamilə anadan bətndaxili

və doğuş zamanı, 

Horizontal-ailə daxili, Cinsi yolla

KİMLẄR  DAHA ÇOX VİRUS HEPATİTİNẄ

YOLUXMA RİSKİ DAŞIYIR?

Qan transfüsyonu edilmiş insanlar, İ/V

dərman maddələri istifadə edən xəstələr. İ/V

eroin istifadə edən xəstələr, Hemodiyaliz

xəstələri 

HEMOFİLİYA XẄSTẄLẄRİ

Vücudun kəsici, dəlici. sızıcı bir cisimlə

kəsilməsi ( məsəsən: həkimlərdə əməliyyat

zamanı sıxlıqla əllərinə iynə batması), tatuaj

(döymə etdirmə), kokain çəkmək də risk

faktorlarındandır. 

İ/V dərman istifadəçiləri ilə cinsi əlaqə.

Xüsusəndə birdən artıq cinsi partnyor.

Hemoseksualistlər. Yoluxmuş insanlarla

öpüşmək (ağız sulu vəzlərində virus yükü az

olsada çatlamış ve ya tramatizə dodaklardan) 

Türmə həyatı (3 gündən artıq həbsxana

həyatı keçənlər) 

Yoluxmuş hamilə qadından doğulan körpələr 

Gözəllik salonları və bərbərlərdən istifadə

edənlər (manikür, pedikür, dırnaq tutan, kəsici

və dəlici alətlər). 

ẄLAMẄTLẄR

Xəstəliyin hansı formada garşılaşmasına görə

ələmətləri dəyişir. Belə ki, xəstələr kəskin,

xronik və ağırlaşmış formada həkimə

müraciyət edə bilərlər. 

KẄSKİN VİRUS HEPATİTİ

Halsızlıq, İştahsızlıq, Ẅzələ-oynaq ağrısı,

Qaşıntı, Selikli qişada saralma, Sidik rəngində

tündləşmə, 

XRONİKİ  VİRUS HEPATİTİ 

6 aydan uzun müddət, asemtomatik, halsızlıq,

yorğunluq. Çox zaman HM/HSM  görülür,

Bəzən zəif sarılıq 

VİRUS HEPATİTLẄRİNİN AĞIRLAŞMALARI

Xəstəlik progresivləşdikcə xəstəliyin əlamət-

ləri də daha dərin və gözə çarpacaq dərəcədə

ciddiləşir. Bütün garaciyər xəstəliklərində

olduğu kimi ağırlaşmaları serroz və ya

qaraciyərin bədxasisəli şişi (HSK) ilə sonlanır.

Buna uyğun olaraq da klinik, labarotuar, fiziki

və instrumental müayinə üsullarında dəyişik-

liklər görünür. 

Kəskin / Xronik virus hetatiti əlamətləri

Ezofaq varisləri / Ezofaqus varis qanaması

Assit, Perferik ödem, Hepatik Ensefalopati

Burun və ya diş əti qanaması, Libido azalması,

cinsi pozğunluklar - impotans, Sinənin

böyüməsi və ağrılı olması (Jinekomasti),

Ağızdan xoşagəlməz iyin gəlməsi (fetor he-

patikus), Bədən çəkisinin azalması və ya

artması Hepatik Ensefalopati, Hepatorenal

sindrom, Hepatopulmonar sindrom, Hema-

tolojik pozulmalar ve Hipersplenizm.

ENDOKRİNOLOJİ POZULMALAR 

HBV – Xronikləşmə uşaqlarda 90%,

böyüklərdə 10%

Xronikləşən HVB li xəstələrin 3/1 i serroza, 5-

10% ı HSK ya irəliləyər.  

HCV –Xronikləşmə 70-80%, ortalama 15 ildə

30%  serroz ve 25-30 ildə HSK

HDV – Xronikləşmə 70-95%. HBV li xəstələrin

20-30% ında HDV(+) müsbət olur.           

Ciddi seyirli, daha sürətli serroza gediş. Ful-

minan seyir daha çoxdur.

Virus Hepatitlərinin müalicəsi varmı?

Hepatit B, C, D -nin müalicəsi mümkündür!

Ancaq vaxtında müayinə və müalicə olunsanız. 

Nə vaxt?


- Hepatit B, C, D Qaraciyər Sirrozu

və Qaraciyər xərçəngi ilə ağırlaşmayıbsa! 

Ẅgər ağırlaşma olubsa? 

Hepatit B müalicəsi ayrıcalıqla aparılmalıdır 

Serroza yönəlik simptomatik müalicələr:

Transplant, Unutmayaq !!!

Virus hepatitləri yönündən hər zaman həkim

nəzarətində olmalıdır. 

Hepatit B peyvəndi olunması şərtdir.

Hepatitlər müalicə olunandır, yetərki gecik-

məyin. Ẅtrafınızdakı insanları Virus Hepatit-

ləri yönündən maarifləndirin.

VİRUS HEPATİTLẄRİNİN NÖVLẄRİ

Aqil Ağakişiyev - Medistyle Hospital, 



Qastroentereloq Hepatoloq, 

İnvaziv Endoskopist

50

www.avismed.az

avis >

Mən ailəmi qoruyuram

B

ir çox ölkədə evlənmək üzrə olan



cütlüklər ailə qurmamışdan əvvəl

tibbi müayinələrdən keçir. Ẅhəmiy-

yətli virus infeksiyaları, o cümlədən virus

hepatitləri araşdırılır. Virus hepatitlərinə

aid bu seroloji analizlər aparılmalıdır:

HBsAg, Anti HCV, AntiHBs.

Ẅgər gənclərin hər hansı birində HBsAg

və ya hepatit B virusunun antigeni  müsbət

aşkarlanmışdırsa, bu testi bir daha təkrar

etmək lazımdır. Təkrar  analizdə də nəticə

eyni olarsa, bu şəxs hepatit B virusuna

yoluxub deməkdir. 

Bu şəxslərin ailə qurmalari mümkündür-

mü?


İstər müalicə alan, istərsədə müalicəsiz

nəzarətdə olan kişilərin ailəqurmalarında

bir əngəl yoxdur. HBV ( Hepatit B virusu)

daşıyan kişilərdən virusa yoluxmayan

sağlam uşaqlar dünyaya gəlir. HBV

daşıyan müalicəsiz nəzarətdə qalan

qadınların ailə qurmalarında bir maneə

yoxdur. Müalicə alan qadınlarda hamiləlik,

qadının qəbul etdiyi dərmanlara görə

planlanır. HBV-nin anadan uşağa keçmə

ehtimali var. HBV daşıyan şəxslərin

gələcək həyat yoldaşları mütləq hepatit B

peyvəndi olmalıdırlar.

Hamilələrdə Hepatit B-nin  araşdırılma-

sının əhəmiyyəti nədir?

Bütün hamilələrdə HBsAg (hepatit B

virusunun antigeni) Anti HBs (qoruyucu-

luğu göstərən test) araşdırılmalıdir. Bu

testlərlə hamilə qadının virusu daşıyıb

daşımadığı məlum olur və gələcəkdə

körpənin qorunmasi üçün tədbirlər

görülür.


Hamiləlikdə Hepatit B körpəyə və anaya

zərər verirmi?

Hepatit B daşıyan hamilə qadında

hamiləliyin gedişi hamilə olmayan

qadınlardan fərqli deyil. Hepatit B virusunu

daşıyan anadan tam sağlam qüsursuz

uşaq  dünyaya gəlir. Anadan uşağa virus

əsasən doğuş zamanı keçir.

Hepatit B  daşıyan hamilə qadınlara necə

nəzarət olunur?

Qaraciyərin funksional müayinəsi, seroloji

testlər peşəkar şəkildə araşdırılmalıdır.

Müalicə baxımından dəyərləndirilməlidir.

Bu testlər 2 aydan bir təkrarlanmalı və

ginekoloqla birgə nəzarət olunmalıdır.

Qadına istirahət, normal qidalanma rejimi

məsləhət görülməlidir.

Anadan  körpəyə yoluxma  riskini  artıran

faktorlar;

• 

HBs Ag–nın titrinin yüksək olması-;



• 

HBe Ag-nin  varlığı-;

• 

HBV DNA-nin titrinin yüksək olması-;



• 

HBe Ag  pozitiv analardan keçmə riski 80

-90% -dir.

• 

Prenatal yoluxmuş uşaqların 80% -i



xroniki daşıyıcı olur.

Hamiləlik və kəskin Hepatit B

Kəskin hepatit B keçirən analarda

vaxtından əvvəl doğum riski var. Birinci və

ikinci trimestrdə dölə keçmə ehtimali

nadirdir, üçüncü trimestrdə keçmə

ehtimalı yüksəkdir.

Hamiləlik  zamanı Hepatit B -nin müalicəsi

• 

İnaktiv hepatit B daşıyıcısı hamilə



qadınlar müalicəsiz nəzarətə alınır.

• 

İstirahət və düzgün qidalanma rejimi



məsləhətdir.

• 

Gərəksiz dərman qəbulundan qaçmaq



lazımdır.

• 

Qaraciyər qoruyucu dərmanların bir ef-



fekti təsdiq olunmamışdır.

• 

Virus yükü yüksək (HBV-DNA>10×6)



olanlarda hamiləlik kateqoriyası B olan

preparatlar (tenofavir, telbuvidin) başlanır.

Ẅgər qadın hepatit B müalicəsi  alırsa,

hamilə qala bilərmi?

• 

Antiviral dərmanların başlanması virus



yükünü azaldaraq, uşağa yoluxma riskini

azaldır.


• 

Müalicə peqinterferonlarla gedirsə,

hamiləlik məsləhət görülmür.

• 

Antiviral qəbul edirsə, kateqoriyası B



(tenofovir, telbivudin) olan dərmanlarla

hamiləlik mümkündür və dərman davam

etdirilir.

• 

C kateqoriyası dərmanları qəbul ol-



unursa kateqoriyası B olan dərmanlara

keçilməlidir.

Hepatit B və hamiləlik.

HBV infeksiyası olan hamilələrdə

müalicəyə fərdi yanaşılır.

Müalicəyə göstəriş olan hallar:

• 

Hamilədəki qaraciyər zədələnməsinin



ağırlaşmasını ləngitmək üçün.

• 

Doğuşdan sonra hamilədə hepatik



alovlanma riskini azaltmaq.

• 

Yenidoğulmuşa yoluxma riskini azaltmaq.



• 

Uşaqlarda xroniki hepatit B riskini azalt-

maq.

HAMİLẄLİK VẄ HEPATİT D



• 

HDV infeksiyasi hamilələrdə az rastlanır

və körpələrə nadir hallarda keçər.

• 

Hepatit B-nin anadan uşağa keçməsinin



qarşısını alma yolları HDV infeksiyası üçün

də keçərlidir.

Hepatit C virusu  daşıyıcıları evlənə

bilərmi?


• 

Hepatit C virusu daşıyan şəxslərin

• 

Cinsi yolla hepatit C virusunun ailə



daxilində keçməsi çox nadirdir (1-2 %)

• 

Hepatit C üçün peyvənd yoxdur. 



HEPATİT C VẄ HAMİLẄLİK

• 

HCV-na  yoluxmuş  qadınlarda  hamiləliyə



əks göstəriş yoxdur. 

• 

Hamiləliyə  təsir etməz.



• 

Döldə (körpədə) qüsur meydana gətirmir.

• 

Anadan uşağa keçmə ola bilər. Bu HCV



RNA  səviyyəsinə bağlıdır.

• 

Hamiləlik zamanı hepatit C –nin körpəyə



yoluxmasının qarşısını almaq üçün

tədbirlər olmadığından hamilə qadınlarda

mütləq yoxlanılması şərt deyil.

• 

Risk quruplarında yoxlanılması



məsləhətdir.

• 

HCV RNA təkrarlanan testlərdə



neqativdirsə uşağa yoluxma ehtimalı yox-

dur. HCV RNA  pozitiv olanda risklərlə bağlı

anaya məlumat verilməlidir.

Hamiləlikdə hepatit C-nin müalicəsi.

• 

Erkən hamiləlik varsa risklər barədə



anaya məlumat verilməlidir.

• 

Hamiləliklə birlikdə hepatit C-nin



müalicəsi aparıla bilməz.

• 

Həm qadınlarda,  həm də kişilərdə he-



patit C müalicəsi alırsa müalicə müd-

dətində  və müalicə bitdikdən 6 ay sonra

övlad sahibi olması məsləhət görülmür.

Dünyaya gələn  körpələrin hepatit C-yə

yoluxmasını nə zaman bilmək olar?

• 

1.8 yaşa qədər Anti HCV  informativ deyil.



• 

Körpənin anadan aldığı antitellər yalançı

pozitivlik  göstərə bilər.

• 

1.8 yaşa qədər HCV RNA analizi düzgün



məlumat verir.

HEPATİT B  VẄ HEPATİT C 

MÜALİCẄ EDİLẄNDİR .

VAXTINDA VẄ PEŞẄKARLARA 

ETİBAR EDİN!!!

Hepatit B infeksiyasından 

qorunmada 3 əsas strategiya

Ülviyyə Məmmədova



Bakı Dəmir Yol Xəstəxanası

Həkim -Terapet- Hepatoloq

Hepatit B infeksiyasından qorunmada 3

əsas strategiya.



1. Davranış dəyisikliyi

2. Aktiv immunizasiya

3. Passiv immunqorunma

Passiv immun qorunma- HBIG Hepatit B

hiperimmun qlobulin-tərkibi yüksək

titrde Anti Hbs-dən ibarətdir. Tərkibində

yüksək konsentrasiyada Anti Hbs

mövcud olan plazmadan əldə edilir.

HBIG tərkibində 100.000-200.000

İU/ml Anti Hbs olacaq şəkildə

standartlaşdırılmışdır. Böyüklərə 0.06

ml/kq dozada vurulur. Uşaqlara 0.5 ml

toplam 1 doza vurulur. Hbs Ag pozitiv

yenidoğulmuşlara 100.000 İU/ml

dozasında vurulması kifayət edir. Del-

toid əzələ və ya gluteal əzələyə vurulur.

Ẅgər peyvənd ilə eyni vaxtda vurula-

caqsa o zaman müxtəlif nahiyələrə

vurulması daha dogrudur.

Aktiv immunizasiya (peyvənd)-1981-ci

ildən etibarən istifadə edilməyə

başlanmışdir. Hal-hazırda istifadə edilən

Hepatit B peyvəndi HBV recombinant

gen texnologiyası ilə maya və məməli

huceyrələrindən əldə edilməyə

baslanmışdır, səthi antigen tərkiblidir.

Çoxsaylı araşdırmaların nəticələrinə

əsasən peyvənd proqramı aşağıdakı

kimidir:

Ẅn cox qəbul edilmiş sxem 0.1.6-cı ay-

larda bir doz peyvənd vurulur.

Sürətli cavab əldə etmək məqsədi ilə

digər sxem-0.1.2.12-ci aylarda tətbiq

edilir.


Başqa bir sürətli sxem də 0. 10, 21-ci

günlərdə və ya 0. 7. 28 -ci günlərdə və

12 -ci ayda (bu sürətli sxemlər xüsusən

də səyahətə çıxanlarda, evlilik öncəsi,

ailədə akut HBV olduğu vəziyyətlərdə)

tətbiq olunur.

Ẅsasən 1-ci dozadan sonra 30-55%

2-ci dozadan sonra 75% 

3-cü dozadan sonra 90% və yüksək

qoruyucu anti Hbs dozası alınır.

60 yaş və daha böyük yaş qruplarında

alınan yekun cavab 75% dən cox deyil.

İlk iki peyvənd arasında 4 həſtə, 2 və 3-

cü dozalar arasındakı fərq 4-6 ay

olmalıdır.

Peyvənddən 1-4 ay sonra Anti Hbs

baxılmalıdır. Anti Hbs miqdarının 10-50

İU/ml olması zəif cavab hesab olunur.

Bu səbəblə tibb personalında, ailədə

HBV olan şəxslərdə və digər risk

qruplarında da 1 doza əlavə peyvənd ol-

unmaqla Anti Hbs miqdarının 100 unitə

üzərində olmasına çalısmaq lazımdır.

Çunki, bu miqdar kifayət qədər

güvənilən qorunmadır.

3 - cü doza peyvənd sonrasında qoruyu-

culuq miqdarı 50%-in altındadırsa o

zaman 2 ci dəfə təkrar peyvəndləmə

aparılır. Yalniz 2 dəfə tam sxem

peyvəndləmə aparmağa icazə var.

-Aktiv və passiv  immunitetin  bərabər

olunmasını tələb edən vəziyyətlər!

Hbs Ag pozitiv yenidoğulmuşlarda ilk 6-

12 saat arasında HBIG+peyvəndin ilk

dozası vurulmalıdır! Daha sonra normal

sxemlə peyvəndləməyə davam edilmə-

lidir.

Ẅgər ananın Hbs Ag vəziyyəti məlum



deyilsə o zaman 12 saat içərisində

peyvəndin ilk dozasi, davamında Hbs Ag

pozitiv çıxarsa ən gec 7 gün içərisində

HBIG vurulmalıdır. 

-İnkişafı zəif olan, 2 kq çəki altında olan

körpələrə 12 saat içərisində HBIG təyin

edilməli, 1 ay sonra isə peyvənd

başlanmalıdır.

-Perkutan yoluxma sonrasında 24-72

saat içərisində HBIG, 7gundən gec ol-

mayaraq peyvənd başlanmalıdır.

-Şübhəli cinsi münasibət sonrasında 48

saat icində HBIG ən gec 14 gun ərzində

peyvənd başlanmalıdır.

Hamilə qadınlarda, süd verən analarda

belə peyvəndləmə aparıla bilər. Hal-

hazırda istifadə olunan HBV peyvəndləri

tərkibində heç bir canlı virus olmadığın-

dan dölə və anaya hər hansı bir

zərərinin olması mümkun deyil.

Yüksək virus yükü olan (HBV DNT

>10^6-7) perinatal ötürülmənin qarşı-

sını almaq məqsədi ilə B kateqoriyas

olan, telbivudin və tenofovir

malekulaları hamiləliyin son 3 ayında

təyin edilə bilər. Ẅgər sırf yoluxmanın

qarşısını almaq məqsədi ilə təyin

etmişiksə, o zaman doğumdan 3 ay

sonra dərmanı kəsə bilərik.

Peyvənddən sonrakı 5-10 il arasında

Anti Hbs miqdarına nəzarət etməkdə

fayda vardır.

Erkən yaşlarda qoruyuculuq miqdarı

maksimumdur.

HBSAG  ANTİ HBS  ANTİ HCV 

Sadəcə bu 3 testə nəzarət etməklə

özünüzü təhlükəli virus hepatitlərindən

vaxtında gecikmədən qoruya bilərsiniz.

Unutmayın, virus hepatitləri tam sağ-

alan xəstəliklərdəndir! Yetərki, vaxtında

aşkarlansın!

Virus hepatitləri və hamiləlik.

Ẅfsanə Bayramova

Həkim-Terapet Hematoloq

Grand Medical


52

www.avismed.az

avis >

Ləzzət

Toyuqlu 


GÜL 

börəyi


Lazım olan ərzaqlar:

• 

6 ədəd milfoy xəmiri,



• 

Yarım toyuq döşü,

• 

100 q incə çəkilmiş qoz, 



• 

1 yumurta sarısı,

• 

1 şorba qaşığı xaşxaş, 



• 

Duz, Istiot,

Hazırlanma qaydası:

Toyuğu bişirərək suyunu süzün.

Ẅti zər böyüklüyündə doğrayın.

Qoz, istiot və duz əlavə edib qarışdırın.

Milfoyları gül şəklində kəsin.

Orta hissələrinə toyuq əti qarışığını qoyun.

Sonra gül şəkli verərək uclarının açılmaması

üçün diş çöpü ilə bərkidin.

Yağlanmış fırın tabağına düzün.

Üzərinə yumurta sarısı çəkib xaşxaş səpin.

Ẅvvəlcədən 180 dərəcəyə qədər qızdırılmış

fırında bişirin.

İsti və ya ilıq halda servis edə bilərsiniz.


www.avismed.az

53

Badımcan kababı

Lazım olan ərzaqlar:

• 

1 badımcan,



• 

180 q quzu qiymə,

Bəzəmək üçün:

• 

1 pomidor, 



• 

1 sivri bibər,

• 

1 soğan,


Hazırlanma qaydası:

Badımcanları dilimləyin.

Qiymədən qoz böyüklüyündə parçalar ayırın.

Taxta şişlərə bir badımcan bir qiymə olmaqla

düzün.

Fırında və yaxud da kömür atəşində bişirin.



Geniş bir tabağa yığın.

Pomidoru, uzunsov bibəri və ikiyə bölünmüş

soğanı da tabağa yığın.

Bütövlükdə bütün tabağı 10 dəqiqə qapalı

fırında bişirin.

10 dəqiqə dincə qoyub servis edin.



www.avismed.az

55

baxsan

Çaş


acaqsan

qabarıq ha

lqa

Cavab


SUDOKU

Sudoku təqdim edilərkən xanalardan bir neçəsində rəqəmlər

yazılır və sizdən boş xanalara uyğun rəqəmləri yazmağınız

istənilir. 

Bu oyunda yalnız 1-dən 9-a qədər olan rəqəmlərdən istifadə

olunur. Bu rəqəmləri isə yazarkən aşağıdakı qaydalara riayət

etmək lazımdır.

1. Hər bir rəqəm o sətirdə 1 dəfə yazıla bilər.

2. Hər bir rəqəm o sütunda 1 dəfə yazıla bilər.

3. Hər bir  rəqəm o bölgədə 1 dəfə yazıla bilər. 

Şəkilə diqqətlə baxın. Şəkilin dərinliyində gözləmədiyiniz bir mənzərə ilə qarşılaşacaqsınız. 

Bu mənzərəni görmək üçün diqqətinizi bir nöqtəyə cəmləyin və nəzərinizi ayırmadan baxmağa çalışın.

Oyunun qaydası



Oyunun qaydası

A

İ

NEM YALAR

Document Outline

  • avis qapaq.pdf
    • Page 1
  • avis qapaq_2.pdf
    • Page 1
  • avis qapaq_1.pdf
    • Page 1
  • avis qapaq+.pdf
    • Page 1

Yüklə 441,39 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin