Qarshi davlat universiteti ijtimoiy fanlar kafedrasi

7-mavzu. Mantiq bilish nazariyasining tarkibiy qismi
Tafakkur- mantiq ilmini o‘rganish obyekti. Tafakkurning mantiqiy shakllari va qonunlari. Formal mantiqning predmeti va strukturasi. Tafakkur qonunlari, ularning mazmuni va to‘g‘ri fikr yuritish uchun ahamiyati. Tushunchaning turlari va tushunchalar o‘rtasidagi munosabatlar. Tushunchani ta’riflash (definitsiya). Nominal va real ta’riflar. Ta’riflash qoidalari va ularni buzganda kelib chiqadigan mantiqiy xatolar. Ta’riflashga o‘xshash usullar. Tushunchalarni bo‘lishning maqsadi va tuzilishi.
Hukm tafakkur shakli sifatida. Hukmning tarkibi va xususiyatlari. Xulosa chiqarishning umumiy mantiqiy tavsifi. Xulosa chiqarishning tuzilish. Xulosa chiqarish turlari. Oddiy qat’iy sillogizm, uning tarkibi, aksiomasi va umumiy qoidalari. Sillogizm figuralari va moduslari. Entimema. Murakkab hukmlar yordamida sillogistik xulosa chiqarish. Induktiv xulosa chiqarish. Induksiyaning tajriba natijalarini umumlashtirish bilan aloqasi. Induktiv xulosa chiqarishning turlari. Analogiya, uning turlari. Analogiya va modellashtirish. Dalillash va ishonch-e’tiqodning shakllanish jarayoni.
Argumentlash va ishonch-e’tiqodning shakllanishi. Dalillarga tayangan holda fikr yuritish-ilmiy bilishning mantiqiy asosi. Ishonch- e’tiqodning tiplari. Isbotlash tushunchasi va tuzilishi. Isbotlash turlari. Asoslarni tanqid qilish va rad etish. Isbotlash usulini tanqidiy analiz qilish. Isbotlash va rad etish qoidalari, ularni buzganda kelib chiqadigan xatolar. Paralogizm va sofizmlar. Muammo tushunchasi. Ilmiy muammolarning vujudga kelishi va mantiqiy tuzilishi, ularning turlari va yechimi. Gipoteza-bilimlarning mavjud bo‘lish va taraqqiy etish shakli. Gipoteza turlari. Ishchi gipotezalar. Nazariya bilimlarning mantiqiy tizimi sifatida.
Reja:
1.Mantiq ilmini o‘rganish obyekti. Tafakkurning mantiqiy shakllari va qonunlari.
2.Tushunchaning ta’rifi, tuzilishi va turlari.
3. Hukm tafakkur shakli sifatida. Hukmning tarkibi va xususiyatlari
4. Xulosa chiqarishning tuzilish va xulosa chiqarish turlari.
5.Argumentlash nazariyasi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: dialogik yondashuv, muammoli ta’lim. Blits, munozara, savol-javob, o‘z-o‘zini nazorat.
Adabiyotlar: A1;A2;A3;A6;A16; Q24;.Q37;Q38;Q39; Q40.