Qarshi Davlat universiteti Pedagogika fakulteti
Boshlang‘ich ta'lim va sport tarbiyaviy ish yo‘nalishi
4-kurs 63-guruh talabasi Xolmuradov Komil.
Nutqiy xatolarga notogri (noorin) tanlangan sozlar, notogri tuzilgan
gaplar, morfologik shakllarni notogri ishlatish kiradi.
Boshlangich sinflarda bunday xatolar ustida ishlash ancha qiyin, chunki
ularni togrilash va oldini olish uchun ona tili dasturida berilgan qisqa
nazariy malumot yetarli emas. Bolalar nutqini takomillashtirish ustida
rejali, muntazam ish olib borish uchun asosiy nutqiy xatolar turini bilish
zarur. Bunday nutqiy xatolarni organish, shuningdek, ularning kelib
chiqish sabablarini tekshirish xatolarni togrilash va oldini olish uchun
zamin hozirlaydi.
Nutqiy xatolar uch turga ajratiladi: lugaviy-uslubiy, morfologik- uslubiy,
sintaktik-uslubiy.
Boshlangich sinflarda lugaviy-uslubiy xatolar koproq uchraydi. Bunday
xatolarga quyidagilar kiradi:
1. Bir sozni qayta-qayta ishlatish. Bunday xatoning kelib
chiqishiga sabab, birinchidan, oquvchi sozni ishlatishga kam etibor
beradi va faol lugatidagi sozdan takroriy foydalanadi; ikkinchidan,
oquvchining soz boyligi kam, sinonimlarni bilmaydi, takrorlanadigan
sozlar orniga olmoshlardan foydalana olmaydi.
Agar oqituvchi bir sozni qayta-qayta ishlatmaslik uchun uning
manodoshlaridan yoki shu soz orniga olmoshlardan foydalanish
kerakligini yaxshi tushuntirsa, kichik yoshdagi oquvchi matnni etibor
bilan oqib, takrorlarini nisbatan tez tuzata oladi.
2. Sozning manosini yoki mano qirrasini tushunmaslik natijasida uni aniq
manosida ishlata olmaslik. Bunday xato bolaning nutqi yaxshi
rivojlanmaganligi, soz boyligining kamligi sababli yuzaga keladi.
Dostları ilə paylaş: |
