Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti
Yüklə 8,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
№-_5_-Mavzu:
Grafika uchun shaxsiy kompyuter apparat ta’minoti, videoadapter bilan ishlash Reja: 1. Shaxsiy kompyuterlarning ta’minoti va uning turlari. 2. Dasturlar va apparat ta’minoti 3. Videoadapter bilan ishlash Kompyuter – inglizcha so‘z bo‘lib, u hisoblovchi demakdir. Garchand u hozirda hisoblovchi bo‘lmasada, matnlar, tovush, video va boshqa ma‘lumotlar ustida ham amallar bajaradi. Shunga qaramasdan hozirda uning eski nomi – Kompyuter saqlangan. Uning asosiy vazifasi turli ma‘lumotlarni qayta ishlashdan iborat. Kompyuterlarning amalda turli xillari mavjud: Raqamli, analogli (uzluksiz), raqamli-analogli, maxsuslashtrilgan. Ammo, raqamli Kompyuterlar foydalanilishi, bajaradigan amallarning universalligi, hisoblash amallarining aniqligi va boshqa ko‘rsatkichlari yuqori bo‘lganligi uchun, ulardan ko‘proq foydalanilmoqda. Amalda esa hozir rivojlangan mamlakatlarda Kompyuterlarning 5 guruhi keng qo‘llanilmoqda. Kompyuterlarni xotirasining hajmi, 1 sek. da bajaradigan amallar tezligi, ma‘lumotlarning razryad to‘rida (yacheykalarda) tasvirlanishiga qarab, 5 guruhga bo‘lish mumkin: − super Kompyuterlar (Super Computer) − blok Kompyuterlar (Manframe Computer) − mini Kompyuterlar (MiniComputer) − shaxsiy Kompyuterlar (PC- Personal Computer) − bloknot (Noutbook) Kompyuterlar. Super Kompyuterlar (TOR 500 Kompyuterlar) – juda katta tezlikni talab qiladigan va katta hajmdagi masalalarni yechish uchun uchun mo‘ljallangan bo‘ladi. Bunday masalalar sifatida ob havoning global prognoziga oid masalalarni uch o‘lchovli fazoda turli oqimlarning ketishini o‘rganish masalalari, global informatsion sistemalar va hakozolarni keltirish mumkin. Bu Kompyuterlar 1 sekundda o‘n trillon amal bajaradi. Blok Kompyuterlar – fan va texnikaning turli sohalariga oid masalalarni yechishga mo‘ljallangan. Ularning amal bajarish tezligi va xotira hajmi super Kompyuterlarnikiga qaraganda bir-ikki pog‘ona past. Bularga misol sifatida AQSH ning CRAY (kray), IBM 390, 4300, IBM ES/9000, Fransiyaning Borrous 6000, Yaponiyaning M1800 rusumli Kompyuterlarini va boshqalarni misol qilib keltirish mumkin. Mini Kompyuterlar (kichik Kompyuterlar)- hajmi va bajaradigan amallar tezligi jihatidan blok Kompyuterlardan kamida bir pog‘ona pastdir. Shuni aytish joizki, ularning gabariti (hajmi) tobora ixchamlashib, hatto shaxsiy Kompyuterdek kichik joyni egallaydiganlari yaratilmoqda. Bunday Kompyuterlar turkumiga ilk bor yaratilgan PDP-11 (Programm Driver Processor-dasturiy boshqaruv protsessori), ilgari harbiy maqsadlar uchun ishlatilgan VAX, SUN turkumli Kompyuterlar, IBM 4381, Hewlett Packard firmasining HP 9000 va boshqa mini Kompyuterlar misol bo‘la roladi. Shaxsiy Kompyuterlar- hozirda ko‘pchilik foydalanuvchilar IBM rusumidagi Kompyuterlardan keng foydalanishmoqda. IBM rusumiga mos Kompyuterlar deganda, ham programma ta‘minoti mosligi, texnik ta‘minoti mosligi, ya‘ni bir-biriga mos kelishi nazarda tutilgan. Bunday Kompyuterlar Pentium 3,4 va 750-1000 megagertsni, xotira hajmi 64, 128,256, 512 megabaytni tashkil qiladi. U quyidagi qurilmalardan tashkil topgan: − sistema bloki − monitor − klaviatura − sichqoncha − tashqi qurilmalar − Sistema bloki- yassi (desktop) yoki minora (town) ko‘rinishida ishlab chiqariladi. Kompyuterning asosiy qismlari sistema blokida joylashgan bo‘lib, ular quyidagilardir: − Tezkor xotira (RAM- Random Access Memory –ixtiyoriy kirish mumkin bo‘lgan mikroprotsessor. Tezkor xotira qurilmasi registrlardan tashkil topgan. − Registr-ma‘lumotlarni ikkilik shaklida vaqtinchalik saqlab turish uchun mo‘ljallangan qurilma. Har bir registr o‘z navbatida triggerlardan tashkil topgan. Trigger-bu kichik kondensator bo‘lib, u elektr toki bilan zaryadlangan holda 1 ni, aks holda 0 ni ifodalaydi. − Registrdagi triggerlarning miqdori Kompyuterni necha razryadli ekanini bildiradi. Registrlar-bu yacheykalar deb xam yuritiladi. Bu yacheykalarning xar bir razryadida bir bit axborot joylashadi ya‘ni 0 yoki 1 − Razryadlar soni deganda bir vaqtda qayta ishlanadigan ikkilik razryadlar soni tushiniladi. − Qurilmalar nazoratchilari (bu kontrolerlar, adapterlar, elektr manbai bilan ta‘minlash bloki). − Yumshoq disk qurilmasi (FDD-Floppy Disk Driver) − Qattiq disk qurilmasi (HDD-Hard Disk Driver) − Faqat o‘qish uchun mo‘ljallangan lazer disk qurilmasi (CD-ROM Compact Disk Read Only Memory), shinalar, modem va boshqa qurilmalardan iborat. − Sistema blokiga uning parallel (LPT) va ketma-ket (COM) portlari orqali ko‘plab tashqi qurilmalarni ulash mumkin. − Ular mos ravishda LPT1, LPT4 va COM1 – COM3 deb nomlanadi. Odatda LPT portga printer va COM portga faks-modem, sichqoncha va boshqa qurilmalar ulanadi. − Monitor. Monitor (displey) Kompyuterda matn va grafik ma‘lumotlarni tasvirlash ko‘rish uchun ishlatiladi. Monitorlarning har xil ko‘rinishlari mavjud, ya‘ni ular o‘zidan chiqaruvchi past radiatsiyali (Lowe radiation) so‘zlarini uchratish mumkin.Shuning uchun inson organizimiga tas‘iri juda kam miqdorda bo‘lgan 17-21 dyuymli SVGA (Super Video Grafic Adapter- ya‘ni katta video grafik adapter) monitorlar ishlab chiqarilmoqda. − Tasvirlash qobiliyati ekranning gorizontal va vertikal nuqtalar soni bilan beriladi. Masalan: 14 dyuymli Kompyuterlarda tasvirlash qobiliyati 800 x 600, 15 dyuymli monitorda 1024 x 768, 17 dyuymli monitorda 1280 x 1024 va 21 dyuymli monitorda 1600 x 1200. Bundan tashqari ularning yana bir xususiyati piksellar sonining kata kichikligidir. Tasvirlash qobiliyati 800 x 600 ga teng bo‘lgan monitorlarda piksel 0,31 mm ga, 1024 x 768 ga teng bo‘lgan monitorlarda esa piksel 0,28 yoki 0,25 mm teng bo‘lishi kerak. Monitorning tez ishlashi adapterga bog‘liq. Matn rejimida monitor tez ishlaydi, grafik rejimda sekinroq ishlaydi. Ularni tez ishlashini o‘rnatish mumkin. − Modem. Kompyuter telefon tarmog‘i orqali axborot almashish maqsadida ishlayotganida, telefon tarmog‘idan olingan signalni qabul qiluvchi va uni raqamli axborotga aylantiruvchi qurilma kerak bo‘ladi. Qurilmaning kirishida axborot modulyatsiya qilinadi, chiqishida esa demodulyatsiyaga uchraydi, shundan modem nomi kelib chiqqan. Modemning asosiy vazifasi Kompyuterdan kelgan signalni telefon tarmog‘i ish chastotasi diapozoniga mos chastotadagi elektr signaliga aylantirib berishdan iborat. Bu tarmoqning akustik kanalini modem quyi va yuqori chastota yo‘laklariga ajratadi. Quyi chastotali yo‘lak ma‘lumotlarni uzatishda, yuqori yo‘lakli chastotalar esa qabul qilish uchun qo‘llaniladi. IBM rusumidagi Kompyuterlarni ishlab chiqaruvchi firmalar: − IBM, Compaq, Hewlett-Packard, Packard Bell, Toshiba, Apple, Siemens Nixdors, Aser, Olivetti, Gateway, Sun va boshqa firmalardir. − Ishlab chiqarilishiga qarab Kompyuterlar ikki xil bo‘ladi: Oq yasalgan va lintsenziya asosida ishlab chiqargan Kompyuterlar Sariq yasalgan Kompyuterlar hisoblanadi. Yuqoridagi zikr etilgan komponiyalar ishlab chiqargan Kompyuterlar oq Kompyuterlar, Malayziya, Xitoy, Tayland, Koreya davlatlarida ishlab chiqarilgan. • Noutbuk Kompyuterlar- bu Kompyuterlar hajmi ancha ixcham bo‘lib, batareya asosida ishlaydi. Hozirda bunday Kompyuterlarni IBM, Compaq, Toshiba va boshqa firmalar ishlab chiqarmoqda. • Kompyuterning dasturiy ta’minoti • Sistemaviy dasturiy ta’minot. Shaxsiy kompyuter ikkita tashkiliy qismlardan iborat. Bular apparat ta’minot (hardware) va dasturiy ta’minot (software) lardir. • Apparat ta’minoti ─ bu, birinchi navbatda kompyuterning asosiy texnik qismlari va qo’shimcha (atrof) qurilmalaridir. Dasturiy ta’minot – kompyuterning ikkinchi muhim qisimi bo’lib, u ma’lumotlarga ishlov beruvchi dasturlar majmuasini va kompyuterni ishlatish uchun zarur bo’lgan hujjatlarni o’z ichiga oladi. Dasturiy ta’minotsiz har qanday kompyuter bamisoli bir parcha temirga aylanib qoladi. Kompyuterning apparat va dasturiy ta’minoti orasidagi bog’lanish qanday amalgam oshiriladi? Avvalo ular orasidagi bog’lanish interfeys deb atalishini bilib olishimiz lozim. • Kompyuterning turli texnik qismlari orasidagi o’zaro bog’lanish ─ bu, apparat interfeysi, dasturlar orasidagi o’zaro bog’lanish esa ─ dasturiy interfeys, apparat qismlari va dasturlar orasidagi o’zaro bog’lanish ─ apparat ─ dasturiy interfeys deyiladi.interfeysi • Barcha dasturiy ta’minotlarni uchta kategoriya bo’yicha tasniflash mumkin ─ sistemaviy dasturiy ta’minot;─ amaliy dasturiy ta’minot; ─ dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalar • Sistemaviy dasturiy ta’minot (System software) ─ Kompyuterning va kompyuter tarmoqlarining ishini ta’minlovchi dasturlar majmuasidir. • Amaliy dasturiy ta’minot (Aplication program package) ─ Bu aniq bir predmet sohasi bo’yicha ma’lum bir masalalar sinfini mo’ljallangan dasturlar majmuasidir. • Dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari ─ Yangi dasturlarni ishlab chiqish jarayonida qo’llaniladigan maxsus dasturlar majmuasidan iborat vositalardir. Bu vositalar dasturchining uskunaviy vositalari bo’lib xizmat qiladi, ya’ni ular dasturlarni ishlab chiqish (shu jumladan, avtomatik ravishda ham), saqlash va joriy etishga mo’ljallangan.jumladan • Komyuterning dasturiy ta’minoti orasida eng ko’p qo’llaniladigani amaliy dasturiy ta’minot (ADT) dir. Bunga asosiy sabab ─ kompyuterlardan inson faoliyatining barcha sohalarida keng foydalanishi, turli predmet sohalarida avtomatlashtirilgan tizimlarning yaratilishi va qo’llanilishidir. • Amaliy dasturiy ta’minotni quyidagicha tasniflash mumkin. • Muammoga yo’naltirilgan ADT ga quyidagilar kiradi: ─ bugalteriya uchun DT; ─ personalni boshqarish DT; ─ jarayonlarni boshqarish DT; ─ bank axborot tizimlari va boshqalar. • Umumiy maqsadli ADT ─ soha mutaxassisi bo’lgan foydalanuvchi axborot texnologiyasini qo’llaganda uning ishiga yordam beruvchi ko’plab dasturlarni o’z ichiga oladi. Bular: ─ kompyuterlarda ma’lumotlar bazasini tashkil etish va saqlashni ta’minlovchi ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT); ─ matnli hujjatlarni avtomatik ravishda bichimlashtiruvchi, ularni tegishli holatda rasmiylashtiruvchi va chop etuvchi matn muxarrirlari;chop etuvchi matn muxarrirlari ─ grafik muxarrirlar; ─ hisoblashlar uchun qulay muhitni ta’minlovchi elektron jadvallar; ─ taqdimot qilish vositalari, ayni tasvirlar hosil qilish, ularni ekranda namoyish etish, slaydlar, animatsiya, filmlar tayyorlashga mo’ljallangan maxsus dasturlar.ayni tasvirlar hosil qilish • Ofis ADT idora faoliyatini tashkiliy boshqarishni ta’minlovchi dasturlarni o’z ichiga oladi. Ularga quyidagilar kiradi: ─ rejalovchi yoki organayzerlar, ya’ni ish vaqtini rejalashtiruvchi, uchrashuvlar bayonnomalarini, jadvallarni tuzuvchi, telefon va yozuv kitoblarini olib boruvchi dasturlar;rejalovchi yoki organayzerlarolib boruvchi dasturlar ─ tarjimon dasturlar, ya’ni berilgan boshlang’ich matnni ko’rsatilgan tilga tarjima qilishga mo’ljallangan dasturlar; ─ skaner yordamida o’qilgan axborotni tanib oluvchi va matnli ifodaga binoan o’zgartiruvchi dasturiy vositalar; ─ tarmoqdagi uzoq masofada joylashgan abonent bilan foydalanuvchi orasidagi o’zaro muloqotni tashkil etuvchi kommunikatsion dasturlar. • Kichik nashriyot tizimlari nashriyot tizimlari “kompyuterli nashriyot faoliyati” axborot texnologiyasini ta’minlaydi, matnni bichim solish va tahrirlash, avtomatik ravishda betlarga ajratish, xat boshlarini yaratish, rangli grafikani matn orasiga qo’yish va hokazolarni bajaradi. • Multimedia dasturiy vositalari dasturiy mahsulotlarning nisbatan yangi sinfi hisoblanadi. U ma’lumotlarni qayta ishlash muhitining o’zgarishi, lazerli disklarning paydo bo’lishi, ma’lumotlarning tarmoqli texnalogiyasining rivojlanishi natijasida shakllandi.dasturiy vositalari • Sun’iy intellekt tizimlari. Bu sohadagi izlanishlarni to’rt yo’nalishga bo’lish mumkin: ─ ijodiy jarayonlarni imitatsiya qiluvchi tizimlar. Ushbu yo’nalish kompyuterda o’yinlarni (shaxmat, shashka va h.k) avtomatik tarjima qilishni va boshqalarni amalga oshiradigan dasturiy ta’minotni yaratish bilan shug’ullanadi. ─ Bilimlarga asoslangan intelektual tizimlar. yaratilishi hisoblanadi. Shu tufayli sun’iy intellekt tizimlarini ma’lum va kichik sohalarning eksperti sifatida tan olinishi va qo’llanishi mumkin. ─ EHM larning yangi arxitekturasini yaratish. Bu yo’nalish sun’iy tafakkur mashinalari (beshinchi avlo d EHM lari)ni yaratish muam molarini o’rganadi. ─ Intelektual robotlar. Kompyuterning video kartasi qurilmasi Video karta (Shuningdek, video adapter, grafik karta, grafik adapter, grafik karta) - kompyuterning muhim va juda murakkab qismi. Zamonaviy video karta o'z CPU, RAM, BIOS iborat, maxsus kompyuter bir xil bo'ladi, va boshqa komponentlar, uning tuzilishi va o'zaro bir muammo hal maksimallashtirish uchun moslashgan - monitor uchun qayta ishlash va shakllantirish tasvir ma'lumotlarni, va ularning ishlab chiqarish. Videokartalarni ishlab chiquvchilar amerikalik kompaniyalardir Nvidia va Kanadaliklar ATI Technologies , 2006 yilda AQShning "AMD" kompaniyasi tomonidan sotib olingan. Nvidia kompaniyasining video kartalari brend bilan namoyish etiladi GeForce. ATI grafik kartalari har kim tomonidan nom ostida tanilgan Radeon. Kompyuteringiz (noutbuk) o'rnatilgan bo'lgan grafik karta topish uchun, siz, GPU- Z Windows Device Manager borib yoki, masalan, maxsus dasturlar birini ishlatish kerak. Monitordagi oxirgi tasvirni olish uchun (masalan, kompyuter o'yinlarida) turli xil grafik ma'lumotlarni qayta ishlash qanchalik qiyinligini o'ylayotgan bir nechta odam. Bu jarayon aniq hisob-kitoblar, bir qator talab (va hokazo ibtidoiy (uchburchaklar, chiziqlar, ochko ularni terib, burchaklar yaratish), piksel bloklari yaratish , yoritish, soya, tekstürize va rang tayinlash al ishlashini.). O'yindagi rasm doimo o'zgarib borayotganligi uchun, barcha hisoblar juda yuqori tezlik bilan amalga oshirilishi kerak, chunki 1 soniyadan ko'p sonli ramkalar chiqishi mumkin. Inson ko'zlari uchun bu daraja yuqorida ko'rsatilgan 24 soniya ichida ramkalar (FPS, soniyada ramkalar). Agar bu ko'rsatkich past bo'lsa, kishi "inhibisyon" ni ko'radi. Video tekshiruvi - video xotiradan RAMDAC ga kerakli ma'lumotlarni to'g'ri shakllantirish va etkazish uchun mas'uldir RAMDAC (Tasodifiy kirish xotirasi Raqamli to Analog Konverter) yoki d / A konvertori (DAC) - video kartaning raqamli natijalarini monitorda ko'rsatilgan analog signalga aylantiruvchi qurilma. Ushbu qurilmaning qobiliyat terminallari foydalanish raqamli video ulangan tasvirlar va boshqa raqamli monitor, projektörler va boshqa qurilmalarning paydo rang to'ldirish soni bilan aniqlanadi o'z raqamli-uchun-analog mustaqil dan Konverter va video RAMDAC Video-ROM (Video ROM) - o'zida saqlaydigan mikrotordir asosiy tizim Kiritish-chiqarish video karta va boshqa aytganda , uning BIOS - video ishlar komponentlar va bir-biri bilan muloqotda qaysi ishlab chiqaruvchilar tomonidan belgilangan qoidalar va algoritmlar to'plamidir. Video xotira turi (GDDR2, GDDR3, GDDR4, GDDR5 va hokazo) grafik kartaning xotirasi qaysi avlodga tegishli ekanligini ko'rsatadi. Har bir keyingi avlod avvalgisidan yaxshiroq va yanada yuqori chastotali ishlashni ta'minlaydi. Ammo, avvalgi misoldan ko'rinib turibdiki, tor avtobus bilan haqiqiy avlodi bo'lgan yangi avlod xotirasi avvalgi avlod xotirasidan keng avtobusga ega bo'lishi mumkin. Video karta (grafik karta, video adapter) - Kompyuterning xotirasida saqlangan tasvirni monitör uchun video signalga aylantirgan qurilma. Videokamera, shubhasiz , juda muhim tarkibiy qism hisoblanadi tizim birligi. Monitörünüzün ekranda tasvirni ko'rsatadi. Va yana yaxshi video karta - bu tasvir tezroq va yaxshiroq namoyish qilinadi (ayniqsa, o'yinlarda). Shunday qilib, agar siz faqat pochta xabarini o'qish va Microsoft Word bilan ishlashni rejalashtirmoqchi bo'lsangiz, biz video ada pterni saqlashni tavsiya etmaymiz. Yüklə 8,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|