Qədim Yunanıstan tarixi üzrə mənbələr Qədim Yunanistan tarixi üzrə tarixşünaslıq 3 Qədim Yunanıstan təbii şəraiti

5) Yunanıstan e.ə 11-9 cu əsərlərdə
6) Yunanıstanda quldar polisin meydana gəlməsi və inkişafı
7) Erkən Yunan Tiranlığı
8) Qədim Sparta
9. Messeninin işğalı
Spartalılar mənşəcə şərqi Peloponnesdən gəlmiş işğalçı dorilər idilər. Onlar e.ə. 9-cu əsrin sonlarında bütün Lakoniyanı ələ keçirmiş, lakin bununla kifayətlənməmişdilər. Tayqet dağlarının qərbində Messeniyanın münbit çöllükləri yerləşir. Spartalılar oranı işğal etmək qərarına gəldilər. İşğal uğurlu oldu və Messeniya vilayəti Lakoniyaya birləşdirildi. Təxminən e.ə. 640-cı ildə messeniyalılar Arqosun ordusuna qoşuldular və üsyan başlatdılar. Lakoniya işğal edildi, lakin Arqos sərkərdəsinin ölümü və Tirtey dastanının vətənpərvər çağırışları spartalıları məğlubiyyətdən xilas edə bildi. Bu dəfə qaliblər heç kimə aman vermədilər. Onlar Messeniyanın torpaqlarıını ələ keçirdilər, dövlət idarəçilərinin bəzilərini öldürdülər, digərlərini isə sürgünə göndərdilər və əhalini qula (hilot) çevirdilər. Bundan sonra Spartanın xarici siyasəti müdafiəyönümlü oldu. Messeniya müharibəsindən sonra spartalılar xarici işğalların hilot üsyanına fürsət yaradacağından ehtiyat etdilər. Bu səbəbdən, Sparta özünü o vaxta qədər qazandıqlarını qoruyub saxlamağa həsr etdi.
10. İkinci Messen müharibəsi
11. Sparta dövlətinin yaranması
Spartanın yaranması eramızdan əvvəl 11-ci əsrə aid edilir. Bir müddət sonra şəhər-dövlətin yerləşdiyi ərazi yerli axeylərlə assimilyasiya olunaraq spartakiatlara çevrilən Dori tayfaları tərəfindən zəbt edildi. M.ə. 7-ci əsrin ikinci yarısından Peloponnes dövlətləri arasında Sparta birinci yerə çıxır. Dövlətə öz adını verən şəhər üç-dörd əsr əvvəl əmələ gəlmişdi.Doriler Lakoniyaya soxulub, münbit torpaqlarda məskunlaşdılar. Spartalılar Lakoniyaya ağalıq etmək üçün qonşu tayfalarla gərgin mübarizə aparıb, bu vilayəti özlərinə tabe etdilər. Yerli əhalinin çoxu, yəqin ki, onlar əsasən axeyalılar idi, spartalılar tərəfindən qul halına salındılar və hilotlara çevrildilər.Bu dövrdə Spartanın dövlət quruluşunun əsasları qoyuldu. Onun fərqləndirici xüsusiyyəti stabillik idi və yüzilliklər ərzində burada çox az şey deyişirdi. Burada ikili çar hakimiyyəti, ağsaqqallar şurası və ya gerusiya, xalq yığıncağı və ya apella mövcud idi. Lap qədim dövrlərdən Spartada eyni vaxtda iki çar sülaləsi hökmranlıq edirdi, bəzi hallarda onlar rəqabət aparır və bir- birilə düşmənçilik edirdilər. Çarlar ümumi hörmət və ehtiramla əhatə olunsalar da, onların hakimiyyəti qanunla ciddi surətdə məhdudlaşdırılmışdı. Müharibə dövründə hərbi rəis funksiyasını yerinə yetirir, Sparta ordusuna komandanlıq edir, sülh dövründə isə məhkəmə və dini işlərlə məşğul olurdular. Hər iki çar ağsaqqallar şurasının tərkibinə daxil olurdu, onlarla birlikdə bu şura otuz nəfərdən ibarət idi. Dövlət idarəçiliyinin əsas məsələləri praktiki olaraq şuranın iclaslarında həll olunurdu. Tam hüquqlu vətəndaşları əhatə edən Xalq yığıncaqları dövlət orqanları sistemində ikinci dərəcəli rol oynayırdı. Əslində, onlar yalnız çarlar və ağsaqqalları birgə iclaslarında qəbul edilən qərarları təsdiq edirdilər. Spartanın güclü dövlət kimi formalaşmasında əsas fiqurlardan biri eramızdan əvvəl IX əsrdə şəhəri idarə edən Likurqdur. Likurq Spartasının meydana çıxmasından əvvəl Yunanıstan digər qədim Yunan şəhər dövlətlərindən çox da fərqlənmirdi, burada incəsənət, ticarət və sənətkarlıq da inkişaf edirdi. Onun şairlərinin poeziyası da Sparta dövlətinin yüksək mədəniyyətindən bəhs edir. Lakin Likurqun hakimiyyətə gəlməsi ilə vəziyyət kökündən dəyişdi, inkişafda hərbi sənət prioritet oldu. Həmin andan etibarən Lacedaemon güclü hərbi dövlətə çevrildi.Eramızdan əvvəl 8-ci əsrdən başlayaraq Sparta Peloponnesdə işğalçılıq müharibələri aparmağa, qonşularını bir-bir fəth etməyə başladı. Beləliklə, 1-ci və 2-ci Messenian müharibələrinin şöhrəti günümüzə çatdı, bunun nəticəsində Sparta qalib gəldi. Messeniya vətəndaşları helot qullarına çevrildi. Arqos və Arkadiya da eyni şəkildə fəth edildi.