QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

 

Cədvəl 23.2 

Güclü küləkli (sürəti 15 m/san-dən çox olan) günlərin sayı 

 

Stansiyalar  

Aylar  

İllik  

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

 

1 

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

---

 

366

1 

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 

Mərdəkan 

 15 19 19 13 11 10 11 11 10 15 11 13 102 

Cəfərxan 

 2 2 3 4 4 4 5 1 2 2 2 2 18 

Göyçay 

  3 3 5 4 2 4 2 1 2 3 1 3 18 

Füzuli 

  3 3 4 4 6 6 4 3 3 4 3 2 26 

Qazax 

  1 3 3 2 3 3 3 2 1 1 1 5 8 

Zaqatala 

  1 1 4 5 7 4 3 5 4 0 2 0 20 

Naxçıvan 

 2 3 4 7 6 5 6 5 4 2 3 1 34 

 

Gücü 21 m/saniyədən çox olan küləklər ildə Putada 140, Sumqayıtda 121, Maştağada 52, Bakıda 50, 

Artyemda 40 gün əsir, yüksək dağlıq və dağətəyi  ərazilərdə belə küləklərin sayı ildə 1-5 dəfə olur. Bunlar 

göstərir ki, Abşeron yarımadası güclü küləklərin ən çox təkrarlandığı ərazidir, burada bəzən gücü 40 m/san-yə 

çatan küləklər də müşahidə olunur. Bakıda belə güclü küləklər 1945-ci il 25 oktyabr, 1952-ci il 12-13 fevral, 

1957-ci il 20-21 noyabr, 1980-ci il 18-20 mart və 26 sentyabr, 1999-cu il 10 noyabr, 2004-cü ilin fevralında, 

Gəncədə 2001-ci il 4 sentyabrda, Dəvəçidə 2002-ci il 9-10 fevralda, Göyçayda 2002-ci ilin 16 fevralında 

müşahidə edilmişdir. Güclü küləklər respublikamızda tez-tez təkrarlansa da gücü 32 m/san-yə çatan küləklər hər 

il, 38 m-san-yə çatan – 5 ildən bir, 40 m/san-yə çatan küləklər isə 20 ildən bir olub, davamiyyəti 2 saatdan 20 

saata, Abşeronda nadir hallarda 48 saata çatır (Babaxanov, Paşayev, 2004).  

Abşeron üçün şimal («Xəzri») küləyi orta hesbala il ərzində 100 gün təkrarlanır. Belə küləklər yay 

dövründə havanın temperaturunu 5-6

0

 aşağı salaraq onu mülayimləşdirir, qışda isə 10-12

0

 aşağı salaraq havanın 

kəskin soyumasına və güclü qar yağmasına səbəb olur. Şimal,  şimal-qərb küləkləri respublikanın dağlıq 

ərazilərində  də baş verərək havanın temperaturunu kəskin aşağı salır. Məsələn, 2002-ci ilin qışında Naxçıvan 

MR ərazisində şimal küləyinin müşayiəti ilə temperatur – 40

0

-yə enmişdir.  

Abşeronda digər üstünlük təşkil edən  cənub (gilavar) küləyi qışda havanı mülayimləşdirir, yayda isə 

havada nəmliyi aşağı salır. Güclü gilavar zamanı hava quraqlaşır, tozlu-qumlu tüfanlara səbəb olur. Cənub 

küləyi Xəzər sahili boyu, Kür-Araz ovalığı və Naxçıvan MR ərazisində daha çox təkrarlanır.  

Güclü küləklər avtomobil, dəmir yolu, hava nəqliyyatının ritmik fəaliyyətini pozur, dəniz, çay, göl və su 

anbarlarında güclü dalğalar əmələ gətirir. tozlu-qumlu tufanlara, külək eroziyasına səbəb olur, elektrik və rabitə 

xətlərini yararsız hala salır, bağlara, üzümlüklərə ziyan yetirir, ağacları kökündən çıxarır, yolları, kanalları, dren 

və kollektorları torpaq və qumla doldurur, yaşayış evlərinin, təsərrüfat binalarının dam örtüyünü, pəncərələrini, 

istixanaları sındırır, yararsız hala salır. İnsanların səhhətinə neqativ təsir göstərir, ürək-damar xəstəlikləri, qan 

təzyiqi və digər xəstəliyi olan şəxslər güclü küləklərdən daha çox əziyyət çəkirlər (Babaxanov, Paşayev, 2004).  

Abşeronda, o cümlədən Bakı  və Sumqayıt  şəhərlərinin  şəhərətrafı  ərazilərin yaşıllaşdırılmasında və 

qoruyucu meşə zolaqlarının salınmasında küləyə davamlı ağaclardan zeytun, eldar şamı, hələb şamı, sərv, çinar, 

daş palıd, pittosporum və b. üstünlük verilməlidir.  

Şəhər və  qəsəbələrdə, evlərin arasında və yollar boyu azömürlü, tez boy atan qovaq ağaclarının  əkilməsi 

məsləhət görülmür, çünki bu ağaclar küləyin təsirindən tez yıxılır, binalar və əhali üçün təhlükə yaradır.