QəRİb məMMƏdov, mahmud xəLİlov

Koloniyalar.  Orqanizmlərin (növ və  fərdlərin) reproduksiya prosesini normal keçirməsi, qarşılıqlı 

qorunması və köməkçi qidalanmasını təmin edən qruplaşmalardır. Koloniyaları əsasən oturaq heyvanlar əmələ 

gətirir. Onlar uzun müddət, yaxud yalnız çoxalma dövründə mövcud ola bilər (məs. bir çox quşlarda – zağca, 

qaqarka, şimal dəniz quşu-tupik, qağayı və s.). 

Koloniyanın daha mürəkkəb formasında heyvanların həyat funksiyaları qarşılıqlı yerinə yetirilir, bu isə 

ayrı-ayrı  fərdlərin yaşayıb qalması ehtimalını artırır. Belə ümumi funksiyalar düşməndən qorunmaq və 

xəbərdarlıq siqnalı vermək üçündür. Qağayılar, kayralar, bəzi qazlar, qaranquşlar və digər quşlar balalarını və 

yumurtalarını qorumaq üçün adətən səs çıxararaq yırtıcının üzərinə atılır. Qorxunu hiss edib istənilən quş 

tərəfindən qaldırılan həyəcan siqnalı bütün quşları səfərbər edir. Quşların birgə səfərbərliyi hətta iri yırtıcıları 

(tülkü, qırğı, bayquş və b.) da qaçırır.  

---

 

57

Məməlilər arasında kolonial həyat sürənlərdən marmot, süzən və ala quşu göstərmək olar. Məməlilərdə ko-

loniyalar çox vaxt müxtəlif ailələrin  ərazidə birləşməsindən deyil, törəməkdə olan ailələr arasında  əlaqələrin 

saxlanması və ailə qruplarının artması əsasında yaranır.  

Daha mürəkkəb koloniyalar kollektiv halda həyat sürən həşəratlarda (termit, qarışqa, arı) olur. Onlar güclü 

artan ailələr arasında əmələ gəlir. Belə koloniyalarda – ailələrdə həşəratlar əsas funksiyaları (çoxalma, qorunma, 

özünü və  nəsli yemlə  təmin etmək, quruculuq və s.) birgə yerinə yetirir. Bu zaman ayrı-ayrı  fərdlər və yaş 

qrupları arasında  əmək bölgüsü və müəyyən  əməliyyatları yerinə yetirmək üçün ixtisaslaşma aparılır. 

Koloniyanın üzvləri bir-birilə məlumat mübadiləsi əsasında hərəkət edir.  

Kolonial heyvanlara bəzi qamçılılar, süngərlər və bağırsaqboşluqlar, ibtidai xordalılardan sinassidilər, slap-

lar aiddir.  

Kolonial bitkilərə müxtəlif birhüceyrləi yaşıl, göy-yaşıl, qızılı, sarı-yaşıl, diatom priofit yosunlar və evqlena 

yosunları daxildir. Onlar zoospor və avtosporla çoxalır.