QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

XAŞXAŞKİMİLƏR  (Papaveraceae)  – ikiləpəli bitki fəsiləsi. 

Əksəriyyəti ot, bəzən kol və kiçik ağacdır. Azərbaycanda 32 növü 

məlumdur.  Ən  əhəmiyyətli cinsləri: lalə, dəmirovotu, mekonopsis, 

eşşolsiyadır. Tərkibində zəhərli alkaloid olduğuna görə heyvanlar yemir. 

XAZMOFİTLƏR (yun. chazma – dərin çat) – qayaların çatlarında 

bitən daşlı sahələrin bitkiləri. Qayaların çatlarında xırda aşınma 

məhsulları toplanan yerdə kök salırlar. Yatsıqşəkilli həyat formasına 

malikdir. Litofitlərə aiddir. 

XEMODİNAMİKA  (yun. chemia - kimya)  – ekoloji biokimyanın 

bölməsi; sintez olunmuş maddələrin hava, su və torpaqda hərəkəti və 

çevrilməsi. 

XEMOSİNTEZ, XEMOLİT AVTOTROFİYA  – Qeyri-üzvi 

maddələrin oksidləşməsindən alınan  enerji hesabına CO

2

-ni vahid kar-

bon mənbəyi kimi mənimsəyən bəzi bakteriyalar üçün xarakterik qida-

---

 

205 

 

lanma tipi. 1887-ci ildə S.N.Vinoqradski kəşf etmişdir. Hidrogeni və 

dəm qazını, eləcə  də reduksiya olunmuş kükürd, dəmir, ammonyak, 

nitritlər və stibium birləşmələrini oksidləşdirən xemosintezedici bakte-

riyalar məlumdur.