QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

DENDROXRONOLOGİYA – tarixi və təbiət hadisələrinin vaxtını 

(tarixini) ağac oduncağının illik həlqələrinin analizi metodları ilə 

öyrənən elm sahəsi. 

DENDROİQLİMŞÜNASLIQ – iqlimşünaslıq elminin bir bölməsi, 

çoxillik ağac bitkilərinin illik həlqələrinin eninə görə yerli iqlim 

şəraitinin tarixi dövr ərzində  dəyişməsini və proqnozlaşdırılmasını 

öyrənir. 

DENDROLOGİYA (yun. Dendron – ağac və «loqos» – öyrənmək) 

– botanikanın bir bölməsi. Ağac və kol bitkilərinin morfologiyasını. 

sistematikasını, ekologiyasını  və coğrafi yayılmasını öyrənir. Ağac 

bitkilərinin seleksiyası da D. dəlilləri əsasında aparılır. Respublikamızın 

alimlərinə görə azərbaycanda 450-dən çox yabanı  ağac və kol növləri 

bitir. Onların 70-i endem növlər olub respublikamızdan başqa dünyanın 

heç bir yerində  təbii halda bitmir. Azərbaycan MEA Botanika institu-

tunda, Mərdəkan və  Gəncə dendroparklarında, Azərbaycan Elmi-

tədqiqat Meşəçilik  İnstitutunda (Bərdə  və Abşeron) yeni ağac və kol 

---

 

96 

 

növlərinin yetişdirilməsi və iqlimə uyğunlaşdırılması sahəsində 

tədqiqatlar aparılır. 

DENİTRİFİKASİYA – torpaqdakı nitratların molekulyar azot 

əmələ  gəlincəyə  qədər reduksiya (anaerob şəraitdə) prosesi; təbiətdə 

denitrifikasiya bakteriyalarının köməyi ilə gedən bu geniş yayılmış 

proses kənd təsərrüfatına zərər verir. D. torpaqda azot birləşmələrinin 

azalmasına və  məhsuldarlığın aşağı düşməsinə  səbəb olur, lakin 

torpaqəmələgəlmə amili hesab olunur. D. torpaqda yalnız müəyyən 

şəraitdə, o cümlədən bakteriyaların fəaliyyətini təmin edəcək qədər 

azotsuz üzvi maddələr (tamam çürüməmiş peyin və s.) olduqda sürətli 

gedə bilir, torpağı yumşaltdıqda isə D. dayanır.