Qishloq xo`jaligida yer fondi asosiy ishlab chiqarish vositasi ekan, undan qanday (samarali, samarasiz, yaxshi yoki yomon) foydalanayotganligimizni bilishimiz zarur. Yerdan foydalanishning darajasi, samaradorligini aniqlashning usullari olimlar tomonidan yetarli darajada chuqur o`rganilgan. Iqtisodiy fan qishloq xo`jaligida yerdan foydalanish holatini ifodalovchi ko`rsatkichlarni ikki guruhga bo`lib o`rganadi. Birinchi guruhga yerdan foydalanish darajasini ifodalovchi quyidagi ko`rsatkichlar kiradi:
Yer fondining tarkibi (strukturasi). Jami yer maydonida qishloq xo`jaligigayaroqli (qishloq xo`jaligiga tayin etilgan) yerlarining salmog`i, (foizlarda ifodalanadi).Buko`rsatkich quyidagi formulayordamidaaniqlanadi.
К
Кх.ер.сал ХТЭ.ер.м 100 жами ер м.
Bunda: Qxersal. – qishloq xo`jaligiga yaroqli yer salmog`i, % Jami yer m. - jami yer maydoni, ga
QXTE.er.m. - qishloq xo`jaligi uchun tayin etilgan yer maydoni, ga
Bu ko`rsatkich mavjud (mamlakatda, regionda, xo`jalikda) yer maydonlarining qancha qismi qishloq xo`jaligi uchun yaroqli (yoki qishloq xo`jaligiga tayin etilganligini) ekanligini bildiradi. Turli xo`jaliklarning, mamlakat va regionlarning umumiy yer maydonlari bir miqdorda bo`lishiga qaramasdan qishloq xo`jaligida foydalanishga yaroqli bo`lgan maydonlari turlicha bo`lishi mumkin. Qishloq xo`jaligiga yaroqli bo`lgan yerlari kam miqdorda bo`gan davlatlar, region va xo`jaliklar bu masalaga alohida qarashlari zarur.Ular har bir gektar yerni avaylab asrashi va qishloq xo`jaligidan boshqa tarmoqlarga o`tib ketishini juda qattiq nazoratga olishlari zarur bo`ladi. Bu mamlakat, region va xo`jaliklarda yerlarni qishloq xo`jaligidan boshqa tarmoqqa o`tib ketishi faqatgina davlat zarurati, imkonsiz hollarda yoki juda katta samara keltirishi mumkin bo`lgan holatlardagina amalga oshirilishi kerak.