Qisqa tutashtirilgan rotirli asinxron mashina. Asinxron motor elektromagnit momenti, f I. k va quvvat isrofi Umumiy tushunchalar

Mavzu-12: Asinxron motorlar

Reja:

1. 
   Umumiy tushunchalar
   
2. 
   Qisqa tutashtirilgan rotirli asinxron mashina.
   
3. 
   Asinxron motor elektromagnit momenti, f.i.k va quvvat isrofi
   

Umumiy tushunchalar

Asinxron motorlarning uch fazali tuzilishidagilari juda keng tarqalgani sababli, ularni qisqacha asinxron motorlar deyiladi, ya’ni uch fazali so‘zi qo‘shilmaydi. Rotorning tuzilishiga ko‘ra asinxron motorlar:

1) qicqatutashtirilganva 2) faza (kontaktxalqali) rotorlimotorlargabo‘linadi. Asinxronmotorlarningstatorigajoylashtiriladiganuchfazalichulg‘amningtuzilishisinxronmashinaningchulg‘amidanfarqqilmaydi. Statorchulg‘ami, ko‘pincha, qisqartirilganqadamli, ikkiqatlamlituzilishdabo‘ladi. Buchulg‘amninguchlarimotorshchitidagiqismlargaulanadi. Bundabirinchifazachulg‘ami ,ikkinchisi , uchinchisiesa bilanbelgilanadi.CHulg‘amniyulduzyokiuchburchakliksxemasibilanqulayginaulashuchunuchlarimotorshchitiningqismlariga12.1-rasm, adako‘rsatilgandekqilibbiriktiriladi. 12.1- rasmbdamotorshichitidagichulg‘amuchlariniyulduzvauchburchkliksxemalaribilanulashko‘rsatilgan.




Rotorningo‘zagielektrotexnikpo‘lattunikalardanyig‘iladi, sirtqitomonipazlarhosilqiluvchisilindirdaniboratbo‘ladi. Uyurmatoklardanhosilbo‘luvchiquvvatisrofinikamaytirishuchunrotoro‘zaginitashkilqiluvchiharbirpo‘lattunikaniningikkitomoniizolyassiyalovchilakbilanqoplanadi. Qisqatutashtirilganrotorlimotorningrotoro‘zagipazlarigaalyuminiyyokimissterjenlari (tayoqchalari) joylashtirilib, ularningboshvaoxirlarialyuminiyyokimishalqabilano‘zaroqisqatutashtiriladirotor (“Olmaxonqafas”) liasinxronmotordeyiladi. Fazarotorlimotorlarningrotoro‘zagipazlarigastatornikisingariuchfazalichulg‘amo‘rnatiladi. Motorningishgatushirishtokinikamaytirishmaqsadidarotorchulg‘amizanjirigaketma-ketqilibtashqiqarshilikkiritiladi .

Rotorchulg‘amiyulduzsxemasiulanib, uningharbirfazasigatashqiqarshiliknikiritishuchunaylanuvchirotorvaligauchtao‘zarovavaldanizolyasiyalanganhalqao‘rnatiladi. Rotordagifazachulg‘amininguchlariuchtahalqagaulanib, halqalaresaqo‘zg‘almascho‘tkalarorqaliishgatushirishrezistorigaulanadi.

Rotorchulg‘aminingishgatushirishrezistorigaulanuvchiuchlari, R₁, R₂, R₃bilanbelgilanadi. Asinxronmotorningstatorchulg‘amigauchfazalitokberilsa, uholdan₁ = chastotabilanaylanuvchimagnitmaydonhosilbo‘ladi. Aylanuvchanmagnitmaydonrotorchulg‘aminikesibo‘tib, uningyopiqzanjirigaegachulg‘amidae. yu. k. va, demak, tokhosilqiladi. Rotorchulg‘amidagitokbilanstatordagiaylanuvchimagnitmaydonningo‘zarota’sirinatijasidaaylantiruvchielektromagnitmomenthosilbo‘lib, natijadamotor n₂ chastotabilanaylanaboshlaydi. Aylantiruvchimomentnihosilqiluvchikuchlarningyo‘nalishichapqo‘lqoidasibilananiqlanadi. SHundayqilib, motorningstatorigaberilganelektrenergiyasielektromagnitjarayonnatijasidarotorniaylantiruvchimexanikenergiyagaaylanadi. Asinxronmotorningaylanishyo‘nalishinio‘zgartirishuchunstatorchulg‘aminingelektrtarmog‘igaulanadiganharqandayikkiuchinio‘zaroalmashtirishkifoya. Bundaaylanuvchimagnitmaydonvautomonergashibaylanuvchirotorningaylanishyo‘nalishlariteskarigao‘zgaradi. Rotorningaylanishn₂ aylanuvchimagnitmaydoniningsinxronchastotasin₁ganisbatanhammavaqtkichikbo‘ladi. Haqiqatan, agarn₂ = n₁bo‘lgantaqdirdarotorchulg‘amidatokva, demak, aylantiruvchimomenthamhosilbo‘lmaydi. AylanuvchimagnitmaydonivarotorchastotalariayirmasiningsinxronchastotaganisbatisirpanishdebataladivaSharfibilanbelgilanadi. Demak, sirpanishningqiymatiquyidagichatopiladi;

(12-1)

Quvvati 1÷100 kVtgachabo‘lgannormaltuzilishdagiasinxronmotorlarningnominalyuklamasigategishlinominalsirpanish bo‘ladi. AsinxronmashinaningmotorrejimidaS = 0÷1 orasidao‘zgaradi. BundaS = 0 - motorningidealsaltishrejimi, ya’niM = 0; n₂ = n₁dasodirbo‘lib, S = 1 esaelektrtarmog‘igaulanganmotorrotoriningtinchholati, ya’ni n₂ = 0 dasodirbo‘ladi. Asinxronmotoriningaylanishchastotasiquyidagichaaniqlanadi:

n₂ = n₁ (1 – S ) (12-2)

Oldinaytibo‘tganimizdek, sinxronvatokasinxronmashinalarstatorigao‘rnatilganuchfazalichulg‘amdanuchfazalio‘tgandastatorichidaaylanmamagnitmaydoni (oqimi) hosilbo‘ladi. Buoqimstatorvarotorchulg‘amlaribilankesishadivaulardaEYUKhosilqiladi. Buumumiylikasinxronvasinxronmashinalardako‘pfazalichulg‘amlarkonstruksiyasiningbirxilbo‘lishigasababbo‘ladi. O‘zgaruvchantokmashinalariningchulg‘amlaristatorningichkiyuzasidagipazlarga, rotorningesatashqiyuzasidagipazlargajoylashtiriladi. Asinxronmashinaningstatorivarotoridagiferromagnito‘zaklaravabdako‘rsatilgan.

Elektrmashinalaridamagnitoqimiberkiladigaipo‘lato‘zakmaxsusyupqaelektrotexnikapo‘latlistidanyig‘ibtaiyorlanadi. Statorvarotorningpo‘lato‘zaklariningtarkibida 1...3% kremniybo‘ladi. Po‘latlistlariningqalinligi 0,3 ... 0,5 mm. Po‘lato‘zakyig‘ilgandanso‘ngstaninagapresslabo‘rnatiladi. Statorstaninasiesaalyuminiyyokncho‘yandantayyorlanishimumkin. Asinxronmashinalardahamrotorningpo‘lato‘zagimaxsuspo‘latlistlardanyig‘iladivavalgayokirotorvtulkasigapresslabmaxkamlanadi. Mikromashinalardapo‘lato‘zaklartemir–nikelqotishmasi, ya’nipermalloyplastinkalardanyig‘iladi.