Qm va kt fakulteti 801-21-guruh talabari mirzaakbarov boburbek irmatov azizjon ko’chimov sardor boyturayev hojiakbar norboyev begzod larning qurilish konstruksiyalari fanidan tayyorlagan taqdimoti

JIZZAX POLITEXNIKA INSTITUTI QM VA KT FAKULTETI 802-20 GURUH TALABASI ABDUVALIYEV FARRUXNING QURILISH KONSTRUKSIYALARI FANIDAN REFERATI

MAVZU: PO’LAT SORTAMENTI. SORTAMENT PROFILLARI HAQIDA MA’LUMOT REJA: 1.PO’LAT HAQIDA MA’LUMOT 2.PROFILLAR HAQIDA MA’LUMOT

Poʻlat (fors.-toj.1) — temirning uglerod (2%) va boshqa elementlar bilan qotishmasi. Odatdagi texnik Polatning tarkibi — 0,05—1,5% uglerod, 0,4% gacha kremniy, 0,1 — 1% marganets, 0,08% gacha oltingugurt, 0,1% gacha fosfor va 96,92—99,27% temirdan iborat. Sanoatda ishlab chiqariladigan P.lar tarkibida doimiy qoʻshilmalar: kremniy Si, marganets Mp, oltingugurt S va fosfor R boʻladi. P.ning choʻyandan farqi shuki, choʻyan tarkibida uglerod 2% dan ortiq, doimiy qoʻshilmalar ham koʻproq boʻladi. P. toblanganda uning fizik-mexanik xossalari keskin oʻzgaradi, qattiqligi va mustahkamligi ortadi, bolgʻalanuvchan boʻlib qoladi (qarang Poʻlatni toblash).

Kimyoviy tarkibidagi uglerod va legirlovchi elementlar miqdo-riga qarab, P. uglerodli va legirlangan xillarga boʻlinadi. Uglerodli P.ga (tarkibida ugleroddan tashqari 0,7% gacha marganets, 0,37% gacha kremniy, 0,04% gacha oltingugurt va 0,035% gacha fosfor boʻladi) qurilish va mashinasozlik poʻlati; asbobsozlik poʻlati kiradi. [[Legirlangan poʻlat jumlasiga kam (legirlovchi elementlar 2,5% gacha), oʻrtacha (legirlovchi elementlar 2,5—10% gacha), yuqori legirlangan (legirlovchi elementlar 10% dan ortiq) P.lar kiradi (qarang [[Legirlangan poʻlat). Ishlatilishiga qarab, qurilish (prokat) va mashinasozlik (konstruksion), asbobsozlik, alohida xossali xillarga boʻlinadi. Alohida xossali P. zanglamaydigan va kislota-bardosh, issiqbardosh, yeyilish va yemirilishga chidamli, magnit xususiyatli va boshqa sifatlarga ega boʻladi.

Poʻlat (pols. stal, nem. Stahl) — temir va uglerod (va boshqa unsurlar) deformatsiyalanuvchan (bolgʻalanuvchan) qotishmasi, tarkibidagi uglerod miqdori 2,14 % dan oshmaydi va 0,02 % dan kam emas. Uglerod temir qotishmalarida mustahkamlik va qattiqlik xususiyatlarini oshirib, plastiklik va yopishqoqlik xususiyatlarini pasaytiradi. Poʻlat — mashinasozlik, transport, qurilish va boshqa koʻp sohalarda muhim material hisoblanadi. Asboblozlik poʻlatlari oʻzining oson kesiluvchanligi bilan ajralib turadi.

Zichligi — (7,7-7,9)*10³ kg/m³; Solishtirma ogʻirligi — (7,7-7,9) g/cm³; Erish temperaturasi — 1300—1400 C

Profil toifasi kesma shakli yumaloqdan farq qiladigan barcha quvurlarni o'z ichiga oladi. Butun assortimentdan eng ko'p ishlatiladigan mahsulotlar kvadrat va to'rtburchaklar profilli bo'lib, ularning o'lchamlari 25, 60, 100, 40x80, 40x100, 50x50 mm ga to'g'ri keladi. O'lchamlari 100 mm dan ortiq bo'lgan po'lat profil quvurlari asosan strukturaviy elementlar sifatida ishlatiladi. To'rtta qattiqlashtiruvchiga ega bo'lgan bunday mahsulotlar yuqori mustahkamlik xususiyatlari va past o'ziga xos tortishish bilan ajralib turadi.

60 mm profilli mahsulotlar egilishga mukammal darajada qarshilik ko'rsatadi, buning natijasida ular qurilishda va turli muhandislik kommunikatsiyalarini tartibga solishda muvaffaqiyatli qo'llaniladi. Har qanday profil quvurlari nafaqat ularning yordami bilan murakkab po'lat konstruktsiyalarni yaratishga, balki qimmatbaho metallning narxini sezilarli darajada tejashga imkon beradi. Po'latdan yasalgan profil quvurlarining afzalliklari orasida quyidagilarni ta'kidlash mumkin.

Qurilish, muhandislik, mebel ishlab chiqarish va boshqa sohalarda faol foydalaniladigan profil quvurlari zamonaviy bozorda keng assortimentda taqdim etiladi. Ushbu xilma-xillikni tartibga solish va ushbu mahsulotlarni ma'lum mezonlar bo'yicha tasniflash uchun assortiment kabi tushuncha kiritildi. Agar lug'atlarga murojaat qiladigan bo'lsak, "assortiment" so'zining o'zi "turli" so'zidan kelib chiqqan bo'lib, bozorda mavjud bo'lgan alohida turdagi mahsulotlar ro'yxatini anglatadi. Shakllangan quvurlarga nisbatan assortiment ishlab chiqarish korxonalari tomonidan ishlab chiqarilgan yoki etkazib beruvchining omborida mavjud bo'lgan ushbu mahsulotlarning turlari to'plamini anglatadi.

Quvurlar assortimenti jadval yoki oddiy ro'yxat shaklida taqdim etiladi, unda alohida turdagi mahsulotlar GOST 13663 86 (profil kvadrati, profilli to'rtburchaklar quvurlari va boshqalar) bo'yicha nomlariga muvofiq ro'yxatga olinadi. Bunday jadval yoki ro'yxat mavjud bo'lgan barcha turdagi quvurlarni o'z ichiga olishi kerak, ularning har biri uchun barcha nomlar imzolanadi va xarakteristikalar beriladi. Profil toifasiga kiruvchi quvurlarning assortimenti juda xilma-xildir. Ular turli parametrlarga ko'ra tasniflanadi, lekin asosiysi kesma profilidir. Shunday qilib, quvurlar ajralib turadi:

Muayyan ishlab chiqaruvchi tomonidan taqdim etilgan quvurlar assortimenti nafaqat uning mahsulotlari assortimenti bilan tanishish imkonini beradi, balki uning rivojlanish darajasining ko'rsatkichi bo'lib xizmat qiladi. Bunday mahsulotlarning iste'molchilari va ularni sotadigan tashkilotlar quvurlar assortimenti keng turdagi mahsulotlarni o'z ichiga olgan ishlab chiqarish korxonalari bilan aloqa o'rnatishni afzal ko'radi