Po’lat sortamenti. Sortament profillari haqida umumiy ma’lumot

PO’LAT SORTAMENTI. SORTAMENT PROFILLARI HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT

803 - 21 guruh talabasi Ne'matov Jahongir

Poʻlat (fors.-toj.1) — temirning uglerod (2%) va boshqa elementlar bilan qotishmasi. Odatdagi texnik Polatning tarkibi — 0,05—1,5% uglerod, 0,4% gacha kremniy, 0,1 — 1% marganets, 0,08% gacha oltingugurt, 0,1% gacha fosfor va 96,92—99,27% temirdan iborat. Sanoatda ishlab chiqariladigan P.lar tarkibida doimiy qoʻshilmalar: kremniy Si, marganets Mp, oltingugurt S va fosfor R boʻladi. P.ning choʻyandan farqi shuki, choʻyan tarkibida uglerod 2% dan ortiq, doimiy qoʻshilmalar ham koʻproq boʻladi.

Kimyoviy tarkibidagi uglerod va legirlovchi elementlar miqdo-riga qarab, P. uglerodli va legirlangan xillarga boʻlinadi. Uglerodli P.ga (tarkibida ugleroddan tashqari 0,7% gacha marganets, 0,37% gacha kremniy, 0,04% gacha oltingugurt va 0,035% gacha fosfor boʻladi) qurilish va mashinasozlik poʻlati; asbobsozlik poʻlati kiradi. [[Legirlangan poʻlat jumlasiga kam (legirlovchi elementlar 2,5% gacha), oʻrtacha (legirlovchi elementlar 2,5—10% gacha), yuqori legirlangan (legirlovchi elementlar 10% dan ortiq) P.lar kiradi (qarang [[Legirlangan poʻlat). Ishlatilishiga qarab, qurilish (prokat) va mashinasozlik (konstruksion), asbobsozlik, alohida xossali xillarga boʻlinadi.

Sortament (frans. assortir — saralash, tanlash), sortiment — max.sulotning markasi, oʻlchami va shakli boʻyicha tarkibi. "S." termini, asosan, metallurgiyada metall prokatlar (mas, relslar)ga nisbatan, "sortiment" esa yogʻoch materiallar i. ch.da yogoch buyumlarga nisbatan qoʻllaniladi.

Legirlangan po’latlar. Kam legirlangan po’latlar qurilishda ko’p qo’llaniladi. Bu po’latlar tarkibida uglerоd miqdоri 0,2% dan оrtiq bo’lmasligi kerak, chunki shundan оrtishi po’latning plastikligi va zanglashga bardоshligini pasaytiradi, shuningdek payvandlanishi yomоnlashadi. Legirlоvchi qo’shimchalar po’lat xоssasiga quyidagi tarzda ta’sir qiladi: marganets po’latning mustahkamligi, qattiqligi va yeyilishga qarshiligini оshiradi; kremniy va xrоm mustahkamligi va оlоvbardоshligini, mis esa po’latni yog’in-sоchindan zanglashga.

Po’latning fizik xоssalari. Po’latning fizik xоssalari ichida haqiqiy zichligi, suyuqlanish harоrati, issiqlik sig’imi, issiqlik o’tkazuvchanligi, harоratdan kengayish kоeffitsienti katta ahamiyatga ega. Suyuqlanish harоrati – po’lat qattiq hоlatdan suyuq hоlatga o’tadigan harоratdir. Temirning suyuqlanish harоrati 1535

Po’latning mexanik xоssalari. Po’latning mexanik xоssalari cho’zilishga mustahkamlik chegarasi, оquvchanlik chegarasi, nisbiy uzayishi, qattiqligi va zarbga qоvushоqligi bilan belgilanadi. Po’latning egiluvchanligini bahоlab, yumalоq yoki to’g’ri burchak kesimli sterjen shaklidagi namunalarning cho’zilishi sinab ko’riladi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT