Qoraqalpoq klassik shoirlari

14-shınıǵıw

Qoraqalpoq klassik shoirlari

Qoraqalpoq aholisining XVIII asrdegi tarixiy hayotin o'zlar badiiy asarlarida yaqqol aks ettirgan, xalqning orzu-istaklarini, qayg'u-hasratlarini rostlik bilan kuylagan belgili shoir va jirov -Jiyen Amanliq o'g'li.

«Shoirning she'rlari, terma-jirlari XX asrning boshigacha xalq orasida tarqakgab. Uning terma-jirlari bilan hajvli «Darbadar el, «Ulug' tog'» kabi badiiy asarlari o'z davrining haqiqiy hayotin aks ettirgan.

XIX asrdagi qoraqalpoq adabiyotida Kunxo'ja, Ajiniyoz, Berdaq, Otash va boshqa shoirlarning o'rni alohida.

Kunxo'ja Ibrohim o'g'ili qoraqalpoq aholisining Xorazm vohasiga kelib o'rnashib, Xiva xonligixqo'l ostiga kirgan davrdagi shoirlardan biri.

Adabiyot tarixchilari Kunxo'jani qoraqalpoq yozma adabiyotining zaminini soluvchi deb ataydi. Uning bizga meros etib qoldirgan «El bilan», «Kun qayerda», «Jaylovim», «Nega kerak», «Unutmasman», «Tuya ekansan», «Cho'ponlar», «O'roqchilar» she'rlari o'sha davrdagi aholi hayotining haqiqiy qiyofasini aks ettirgan.

XIX asrdagi qoraqalpoq adabiyotining yirik namoyondalaridan biri Ajiniyoz Qo'siby o'g'li o'zi hamyurtlariga qaraganda anchagina farqqa ega arab, fors va turkiy tillarini yaxshi o'zlashtirgan farqli iqtidorli so'z ustalaridan biri.

Ájiniyoz shoir Xivada Maqtumqulıdan ta'lim olgan Sherg'ozi madrasasida o'qib, keyinchalik Qutlug'murot inoq madrasasini tugatgan.

Xalq orasida Hafiz, Sa'diy, Navoiy, Fuzuliy va Mahtumquli badiiy asarlarini tarqatuvchi, shuning jo'rligida qoraqalpoq adabiyotinda g'azal, muxammas va ruboiy jonrlarini keltirgan shoir sifatida belgili. Uning «Ellarim bordi», «Ayrilsa», «Kerek», «Bo'zataw» va boshqa badiiy asarlari orqali qoraqalpoq poeziyasini katta cho'qqilarga ko'tardi.

XIX asrdegi qoraqalpoq adabiyotining va shu asnoda bitta yetuk vakillarining biri - Berdaq Qarg'aboy o'g'ili. U qoraqalpoq adabiyoti tarixida yetuk namoyonda, qoraqalpoq yozma adabiyotini eng yuqori bosqichga ko'tara olgan so'z ustasilaridan biri.

U qoraqalpoq adabiyotini baland cho'qqiga ko'tardi. Teran lapizli lirikalik she'rlar yozish bilan bir qatorda xalq tarixi bilan chambarchas bog'langan poemalar va el shajarasini yozib qoldirgan. Berdaqning tarjimai holidan manba beradigan «Hayotim», «Mening», «Davron», «Izlar edim» she'rlari bor.

Shoir Xorazmning ko'pchilik yerlarinda bo'lgan.