Qoshanov A’bdikerim

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

81 
QARAQALPAQSTAN TARlYXI’NI’N' YEN' 
NEGIZGl SA’NELERl 
 
160-100 mi’n' ji’l buri’n—Qaraqalpaqstandag’i’ U'stirtte adamlar jasag'an. Bul 
ashel da'wiri yedi. 
100-40 mi’n' ji’l buri’n—Neandertal adami’ jasag’an da’wir. Bul muste da’wiri. 
40 
mi’n' 
ji’l 
buri’n—Adamzat 
tariyxi’nda 
anali’q 
ruwi’ 
da'wiri 
baslandi’. 
40-30 mi’n' ji’l buri’n—A’yyemgi adamlar u'n'girlerden shi’g'i’p i’lashi’q 
sog'i’p 
jasawdi’ 
bilgen. 
Da'slepki turaq jaylar payda bolg'an. 
40 mi’n’ ji’l buri’n—Joqarg'i’ paleolit, 
mezolit, 
neolit, 
eneolit 
da’wirlerinde anali’q ruwi’ boldi’. 
40 mi’n' ji’l buri’n—Anali’q ruwi’ni’n’ yerte basqi’shi’nda yevropa, negr 
ha'm mon'gol tiypindegi rasalar qa'liplesti. 
40 mi’n' ji’l buri’n—Kromanon adami’ jasag'an da'wir. 
12-10 mi’n’ ji’llar-5 mi’n’ ji’llar arali’g’i’-Worta tas da'wiri "Mezolit". 
12-10 mi’n' ji’l buri’n-Worta tas da'wirinin' yerte basqi’shi’nda mezolitte 
woqjay woylap tabi’ldi’. 
B.e.sh. 8-6 mi’n’ ji’llar—U'stirttegi mezolit. 
B.e.sh. 7 mi’n’ ji’lli’qta—Worta Aziyani’n’ tu'sliginde neolit (jan'a tas) 
da'wirinde diyqanshi’li’q ha'm sharwashi’li’q ju’zege keldi. 
B.e.sh. 5 mi’n' ji’lli’qta—Wo’zbekstanda eneolit (mi’s tas) da'wirinde diy- 
qanshi’li’q ha’m sharwashi’li’q ju'zege keldi. 
B.e.sh. 4-3 mi'n’ ji’lli’qlar—Kelteminar ma'deniyati’. 
B.e.sh. 3-5 mi’n’ ji’lli’qta—Wo’zbekstanda paxtashi’li’q ha'm pilleshillk belgili 
boldi’. 
B.e.sh. 3 mi’n’ ji’lli’qti’n’ aqi’ri’nda—Kelteminar xalqi’ metaldan paydalani’wdi’ 
bilgen. 
B.e.sh. 3-1 mi’n’ ji’lli’qlar—Jez da'wiri. 
B.e.sh . 3 mi’n’ ji’lli’qlar—Aldi’ng'i’ Aziyada jez woylap tabi’ldi’. 
B.e.sh 3 mi’n’ ji’lli’qti’n’ aqi’ri’, 2 mi’n’ ji’lli’qti’n’ basi’-Worta Aziyada jez 
ma'lim boldi’. 
B.e.sh 2 mi’n’ ji’lli’qta—Wo'zbekstanda jez da'wiri. Bul da'wirde diyqanshi’li’q 
penen sharwashi’li’q bo'lingen. Bul adamzat tariyxi’nda birinshi ja'miyetlik 
miynettin’ bo’liniwi yedi. 
B. e. sh. 2 mi’n’ ji’lli’qti’n’ wortasi’—Tazabag'jap ma’deniyati’. 
B. e. sh. 2 mi’n’ ji’lli’qti’n’ aqi’ri’, 1 mi’n’ ji’lli’qti’n’ basi’-A'mirabad 
ma'deniyati’. 
B.e.sh. 2 mi’n’ ji’lli’qti’n' aqi’ri’, 1 mi’n’ ji’lli’qti’n' basi’—Atali’q ruwi’ da’wiri. 
Bul jez ha'm temir da'wirine tuwra keledi. Bul da'wirde mu'lk ten’sizligi kelip 
shi’qti’. Klasli’q ja'miyetke da'slepki adi’m atlandi’. 
B.e.sh. 1292-ji’llari’-Qaraqalpaqstan jerindegi a'yyemgi Xorezmde usi’ ji’llari’ da 
xali’q jasag'an dep babami’z A'biw Rayxan Beruniy jazi’p qaldi’rg’an. 
B.e.sh. 8-4-a'sirler-Wo'zbekstanda temir da'wiri. Adamlar temirdi wo'zlestirdi, 
temir qurallardan paydalandi’. Wo'nermentshilik diyqanshi’li’qtan bo'linip shi’qti’. 

---

82 
Bul adamzat tariyxi’nda yekinshi ja'miyetlik miynettin' bo'liniwi yedi. 
B.e.sh 7-5 a’sirler-―U’lken Xorezm‖ ma'mleketi da'wiri. 
B.e.sh 7-a'sirdin’ 2-yari’mi’ ha’m 6-a'sirdin' 1-yari’mi’-Zoroastrizm dinin 
do'retiwshi Zaratushtra jasag'an da’wir. 
B. e. sh. 6-4-a’sirler-―Avesto" kitabi’ toplami’ni’n' do'relgen waqti’. 
B.e.sh. 6-a'sirdin' wortasi’-"U'lken Xorezm'' awqami’ni’n' i’di’rawi’. 
B.e.sh. 6-a'sirde—Xorezmnin' yen' da'slepki patshalari’ni’n’ biri Saksafar bolg'an. 
B. e. sh. 6-a'sirde—Iran patshalari’ massagetler awqami’na qarsi’ u’sh ret a'skeriy 
atlani’s jasag'an. 
B.e.sh. 530-ji’l—Ahamoniyler patshasi’ Kir II Worta Aziyag'a atlani’s jasadi’. 
B. e. sh 6-5-asirlerde—Xorezm Iran ahamoniylerinen g'a’rezli bolg'an. 
B e. sh. 5-a'sirde-Qalali’qi’r I (Tashawi’z wa'layati’nda) qalashasi’ ahamoniyler 
satraplari’ni’n' turatug'i’n worni’ retinde sali’ng'an. 
B.e.sh. 4-a'sir—B.e. l-a'siri-Qan'li’ (Kangyuy) ma'mleketi da’wiri. 
B e. sh. 4-a’sirde—Xorezm Irannan g'a’rezsiz bolg'an. 
B.e.sh. 356-323-ji’llar-Iskender Zulxarnayn jasag'an da'wir. 
B.e.sh. 328-ji’ldi’n’ qi’s ku'nleri—Xorezm patshasi’ Farasman Iskender 
Zulxarnayng'a 1500 a'skeri menen kelgen. 
B.e.sh. 4-a’sirdin' u'shinshi bo'legi-Worta Aziya xali’qlari’ni’n’ grek-makedon 
basqi’nshi’lari’na qarsi’ gu'resi ha'wij alg'an da'wir. 
B. e. sh 4-a'sir-b.e. l-a'siri arali’g'i’—Qoyqi’ri’lg'an qalani’n’ gu'llep rawajlang'an 
da'wiri. 
B. e. sh. 3-a'sir—Qoyqi’ri’lg'an qala jazi’wi’ni’n' do'relgen waqti’. 
B. e. sh. 312-250-ji’llar—Selevka imperiyasi’ da'wiri. 
B. e. sh. 2-a'sirde—Si’rda'rya boyi’ sahra qa'wimlerinin’ u’lken ko'ship-qoni’p 
ji’li’slag'an da'wiri. 
B.e.sh. 2 a’sirdin’ aqi’ri’-1 a’sirdin’ basi’—Xorezm ma'mleketi wo'z ten'gesin 
shi’g'ardi’. 
B.e.sh. 2-1 a’sirler—Qan'li’ (Kangyuy) ma'mleketinin' gu'llengen da'wiri. 
B.e. 1-4 a’sirleri—Worta Aziyada Qushanlar da'wiri. 
B.e. 2-3 a’sirleri —Xorezmde Qushan patshalari’ ta'siri bolg'an da'wiri. 
78-123-ji’llar—Kanishkani’n’ qushanlar saltanati’ndag'i’ u'stemligi. 
B.e. 3 a’siri-Xorezm patshalari’ wo'z ten'gelerin shi’g’ardi’. 
B.e. 3 a’siri —Xorezmdegi si’yi’ni’w worni. Topi’raqqala arxivi do'regen da'wir. 
B.e. 3 a’sirlerde —Topi’raqqala ishindegi patsha sarayi’ sali’ng’an da'wir. 
B.e. 3 a’siri —Qushan imperiyasi’ni’n’ dag'dari’sqa ushi’ray baslawi’.
—Xorezmde afriyg'iyler na'silinin' baslani’wi’. 
B.e. 4 a’sirinin’ basi’nda—Topi’raqqala sarayi’ bu'linip qan'i’ray baslag'an da'wir. 
B.e. 4-8 a’sirleri—Qushan - afrig'iy patshali’g'i’ da'wiri.