Qozoqboyev Obidjonning Fizika fanidan bajargan mustqil ishi. Mavzu: Yorug’lik to’lqinlarini qayd qiluvchi asboblar

Yorug‘lik manbalarining nurlanishda optik tabiatini ularning tarqalish qonunlarini jismlar bilan ta’sirlashganda kuzatiladigan jarayonlarni o‘rganuvchi fizikaning bu bo‘limiga optika deyiladi. Yorug‘lik yuqori chastotali, tez o‘zgaruvchan, elektromagnit to‘lqin tabiatiga ega. Shu sababdan optikani elektromagnit maydonning bir qismini o‘rganuvchi fizikaning bo‘limi deb qarash mumkin.

Yorug‘lik manbalarining nurlanishda optik tabiatini ularning tarqalish qonunlarini jismlar bilan ta’sirlashganda kuzatiladigan jarayonlarni o‘rganuvchi fizikaning bu bo‘limiga optika deyiladi. Yorug‘lik yuqori chastotali, tez o‘zgaruvchan, elektromagnit to‘lqin tabiatiga ega. Shu sababdan optikani elektromagnit maydonning bir qismini o‘rganuvchi fizikaning bo‘limi deb qarash mumkin.

Har qanday to‘lqinning (mexanik, akustik, elektromagnit va b.) chastotasi , tebranish davri T, to‘lqin uzunligi  va uning ma’lum bir muhitda tarqalish tezligi o‘zaro quyidagicha bog‘langan

Vakuumda yorug‘lik tezligi  teng. Ko‘z ko‘radigan elektromagnit to‘lqin shkalasi juda kichik spektral soha yoki quyidagi to‘lqin oralig‘iga ega: Muhitda yorug‘lik tezligi qonun bilan tarqaladi. n -muhitning sindirish ko‘rsatkichi havo uchun n=1. SHu sababli binafsha to‘lqin chastotasi , qizil to‘lqin chastotasi ga teng. 

XIX asrning boshida yorug'likning difraksiyasi(yorug'likning to'siqlarni aylanib o'tishi) va yorug'lik interferensiyasi (yorug'lik dastalari bir birini ustiga tushganda yoritilganlikning kuchayuvi yoki zayiflashuvi) hodisalarining kashf etilishi va bu hodisalar faqat to'qin harakatlari natijasida yuzaga kelishi mumkinligi sababli, yorug'likning to’lqin nazariyasi, yorug'lik to'g'risidagi korpuskulyar nazariya ustidan uzul-kesil g'alaba qildi.

• XIX asrning boshida yorug'likning difraksiyasi(yorug'likning to'siqlarni aylanib o'tishi) va yorug'lik interferensiyasi (yorug'lik dastalari bir birini ustiga tushganda yoritilganlikning kuchayuvi yoki zayiflashuvi) hodisalarining kashf etilishi va bu hodisalar faqat to'qin harakatlari natijasida yuzaga kelishi mumkinligi sababli, yorug'likning to’lqin nazariyasi, yorug'lik to'g'risidagi korpuskulyar nazariya ustidan uzul-kesil g'alaba qildi.
• Bunday ishonch XIX asrning ikkinchi yarmida Maksvellning yorug'lik elektomagnit to'lqinlarning xususiy holi ekanligi to'g'risidagi gipotezadan keyin yuzaga keldi. Yorug'lik nuri to'lqin uzunligi 400 nm dan 780 nm gacha bo'lgan elektomagnit tebranishlarning fazodagi tarqalishidir.
• Yorug'lik yo'lqin tabiatini tasdiqlovchi tajribalardan biri yorug'lik interferentsiyasidir. Yorug'lik interferentsiyasini tushuntirish uchun kogerent yorug'lik manbalari tushunchasini kiritish lozim. Kogerent yorug'lik manbalari deb bir xil chastotali va fazalar farqi o'zgarmas bo'lgan tebranishlarni yuzaga keltiruvchi to'lqin manbaiga aytiladi. Odatda, bitta yorug'lik manbaidan chiqayotgan to'lqinni biror usul bilan ikki kogerent to'lqinga ajratiladi.