Quran son sәmavi müjdәdir. Hansı ki, sonuncu Peyğәmbәrә (s), yәni һәzrәt Mәһәmmәdә (s) göndәrilәrәk

ELMĠ TƏFSĠRĠN
1
 TARĠXĠ KEÇMĠġĠ 
Quranın  tәcrübi  elmlәrlә  uyğunlaĢdırılması  һicri  II 
әsrdәn  baĢladı  vә  çox  keçmәdәn  uğurlu  tәfsir  üsulu  kimi 
öz  yerini  tutdu.  Belә  ki,  bir  çox  quranĢünaslar,  Quran 
Ģәrһçilәri,  filosoflar,  mütәkәllimlәr  (sxolastiklәr)  vә 
һәdisĢünaslar mәlum metoddan istifadә etmәyә baĢladılar.
2
 
Son  bir  әsrdә  Ġslam  cәmiyyәtlәrindә  bu  metoda  geniĢ  yer 
verilmiĢdir. Belә ki, әksәr ziyalılar, tәfsirçilәr, һәtta tәcrübi 
elmlәrlә mәĢğul olan mütәxәssislәr Quran ayәlәrini tәcrübi 
elmlәrlә  izaһ  etmәyә,  açıqlamağa  vә  Quranın  elmi 
ecazkarlığını  isbat  etmәyә  baĢladılar.  Әlbәttә,  yuxarıda 
qeyd  olunan  zümrәlәrin  һәr  biri  mәlum  elmi  fәaliyyәtdәn 
özünәmәxsus mәqsәd güdürdü. 
Bu  elmi  metodun  müsәlmanlar  arasında  geniĢ 
yayılmasının  sәbәblәrini  ixtisarla  aĢağıdakı  Ģәkildә 
sadalamaq olar. 
1.  Quranın  elmә  xüsusi  diqqәt  yetirmәsi,  elmi  misallar 
göstәrmәsi,  Allaһın  sәmada,  Yerdә  vә  insanın  özündә 
mövcud  olan  aydın  niĢanәlәri  һaqqında  düĢünmәyә  sövq 
etmәsi  elmlәrin  inkiĢafına  vә  Quran  ayәlәri  ilә  müqayisә 
olunmasına gәtirib çıxarmıĢdır. 
2.  Fәlsәfә  vә  tәbiәtĢünaslıq  elmlәrinin  (II  әsrdәn 
baĢlayaraq)  yunan  vә  fars  dillәrindәn  әrәb  dilinә  tәrcümә 
olunaraq müsәlmanlar arasında yayılması. 
                                                 
1
 ―Qәrbdә elmi tәfsirin tarixi‖, ―Ġslamda elmi tәfsirin tarixi‖ vә ―Elmi 
tәfsirin  son  iki  әsrdә  inkiĢafının  sәbәblәri‖  һaqqında  әtraflı  mәlumat 
әldә  etmәk  üçün  bax:  ―PәjuһeĢi  dәr  ecaze-elmiye-Quran‖,  c.  1,  sәһ. 
23-33. 
2
 Quranın tәcrübi elmlәrlә uyğunlaĢdırılmasının tarixi һaqqında әtraflı 
mәlumat  üçün  bax:  ―Dәramәdi  bәr  tәfsiri-elmiye-Quran‖,  ―Üsvә‖ 
nәĢriyyatı, 1365 il. 

---

6 
 
3. Bütün elmlәrin Quranda mövcud olması vә ayәlәrdәn 
çıxarılması tәfәkkürü. 
4. 
Quranın 
elmi 
ecazkarlığının 
isbatı 
üçün 
tәbiәtĢünaslıq  elmlәrinә  vә  yeni  kәĢflәrә  diqqәt  dә  elmi 
tәfsirin inkiĢafına böyük tәkan verdi. 
5.  Avropada  sensualist  tәfәkkürün  qәlәbәsi,  onun 
müsәlmanlara  tәsiri,  tәmayülçü  qruplaĢmaların  meydana 
gәlmәsi  dә  Quran  ayәlәrinin  (elmi  kәĢflәrә)  tәtbiq 
olunmasına, yozulmasına gәtirib çıxartdı. 
6.  Müsәlman  alimlәri  qәrbin  dinә  һücumunun,  din  vә 
elmin  ziddiyyәti  tәfәkkürünün  tәbliğinin  qarĢısını  almaq 
mәqsәdi  ilә  Quran  vә  tәcrübi  elmlәrin  üst-üstә  düĢmәsi 
fikrini öz әsәrlәrindә önә çәkmәyә baĢladılar. 
7. Bir çox tәfsirçilәr, QuranĢünaslar, tәcrübi elmlәr üzrә 
mütәxәssislәri  mәlum  elmlәrdәn  istifadә  edәrәk  Quranın 
ecazkarlığını isbat etmәyә çalıĢdılar.