Qurilish fakulteti

II. Asosiy qism
2.1. Portlandsement klinkerining kimyoviy-minerologik tarkibi

QPortlandsement klinkeri ishlab chiqarishda xom ashyo sifatida tarkibida kalsiy karbonat ko‘p bo‘lgan karbonat jinslar va tarkibida kremniy oksid, alyuminiy oksid hamda temir oksid bo‘lgan gillar, shuningdek, gil va kalsiy karbonatning tabiiy aralashmalari (mergellar) ishlatiladi. Keyingi yillarda portlandsement ishlab chiqarishda gilni butunlay ishlatmaslik yoki qisman ishlatish maqsadida, nordon va asosli domna shlaklari, shuningdek, nefelin chiqindilaridan foydalanilmoqda. SHuningdek, gips yoki angidritni gil bilan aralashtirib, portlandsement va SO2 gazi olishning kompleks texnologiyasi ishlab chiqilgan. Bu texnologiya sulfat kislota kam ishlab chiqariladigan mamlakatlarda yo‘lga qo‘yilgan.

Nefelin shlami chiqindi sifatida alyuminiy oksid ishlab chiqaruvchi sanoatda hosil bo‘ladi. Uning tarkibida 25...30% SiO2 2...5% Al2O3, 3…5% Fe2O3,50 ....58% SaO va 3...8% boshqa bo‘lgan materialga 15...20% ohaktosh qo‘shib, portlandsement ishlab chiqarish uchun xom ashyo aralashmasini tayyorlash mumkin.
Nefelin shlami ishlatish pechlar unumdorligini 20...30% ga oshiradi va yoqilg‘i sarfini 25% ga kamaytiradi.
40...50% gacha tarkibida kalsiy oksid bo‘lgan domna shlaklari ham portlandsement ishlab chiqarish uchun qimmatli xom-ashyo hisoblanadi. Hozircha ular ko‘p miqdorda ishlatilmaydi, lekin ular asosida yirik portlandsement ishlab chiqarish korxonalarini tashkil qilish mumkin.
92
Kimyoviy tarkib: sementning sifati kuydiriladigan xom — ashyoviy qorishmaning kimyoviy tarkibiga bog‘liq. Shu tufayli klinkerni kimyoviy taxlil qilish uning sifatini nazorat kilish vositasidir. Bunda nafaqat CaO, Al2O3 ,SiO2, Fe2O3.MgO kabi eng muhim oksidlar, balki xom ashyoning tarkibida uchrovchi MnO. Na2O kabi ikkinchi darajali tashkil qiluvchilarning miqdori xam aniqlanadi. Odatda bu oksidlarni klinkerdagi miqdori quyidagi chegaralarda foiz hisobida:
.
2.2. . Chatishtirilgan usul
Bu usul yoqilg‘i sarfini xo‘l usulga nisbatan 20 — 30% ga kamaytirish mumkin. Bu xom-ashyoviy aralashma xo‘l usulda tayyorlanadi, kuydirish jarayoni esa kuruq usulda olib boriladi, ya’ni shlam maxsus asboblarda suvsizlanadi, so‘ng kuydirishga pechga jo‘natiladi. Biroq elektr quvvati sarfi ortib boradi.
Shuningdek, asosida xom-ashyoviy aralashmani nurlantirish yoyuvchi radiatsion - kimyoviy usul ustida ham bosh qotirilmoqda