Qurilish fakulteti

2.3. Xo’l usul
Bu usul agar xom – ashyo mayda bo‘lsa xamda katta namlikka ega bo‘lsa qo‘llaniladi va qo‘yidagi texnologik rejada o‘tib boradi.
Yumshoq jinslar (gil va bur) valik maydalagichda (valkovaya drobilka) da 10 sm o‘lchamli bo‘lakchalarga maydalanadi va so‘ngra loyqorg‘ichda suv bilan ivitiladi, qorishtiriladi. Suyuq oquvchan modda — shlam ko‘rinishidagi xom ashyoviy aralashma 35 — 45% namlikka ega bo‘ladi, Loyqorg‘ich — diametri 10m
102
va balandligi 2,5 — 3,5 m li dumaloq temirbeton rezervuar bo‘lib, ichi cho‘yan plitalar bilan qoplangan bo‘ladi. Qorg‘ichning o‘rtasida gilni maydalash uchun po‘lat xaskash maxkamlangan krestovina aylanadi. Gil qorg‘ichga suv bilan birgalikda uncha katta bo‘lmagan qismlar bilan solib turiladi.
Xaskashlar katta bo‘laklarni o‘lchamlari 3 — 5 mm dan katta bo‘lmagan mayda donachalarga bo‘ladi, ular esa suvda osongina erib ketadilar. Hosil bo‘lgan shlam maydalangan ohaktosh bilan birgalikda tuyish uchun surgichlar bilan xom ashyoviy tegirmonning sarflovchi bunkerlariga o‘tkaziladi. Agar karbonat xom — ashyosi sifatida bo‘rdan foydalanilsa, u holda uni avval (maydalangandan so‘ng) gil bilan birgalikda qorg‘ichda qoriladi, so‘ngra esa tegirmonda tuyiladi.
Gilning yirik, erimagan donachalari idishning tubida yig‘ilib qoladi va vaqti — vaqti bilan chiqarib tashlanadi. Xom —ashyoviy aralashmaning ikkinchi komponenti — ohaktosh — ikkita boskichda maydalanadi (6.1-rasm): birinchisi lunjli, ikkinchisi bolg‘ali toshmaydalagichda maydalanadi va tashuvchi qurilmalar yordamida gilli shlam bilan birgalikda tuyish uchun xom — ashyoviy aralashmaning komponentlari o‘rtasida aniq nisbatni saqlab turishga imkon beruvchi avtomatik boshqaruvchisi bo‘lgan uzluksiz ishlab turuvchi tarozli dozatorlar orqali sharli tegirmonga yo‘naltirilgan.

2.4. Quruq usul

Eng tejamkor usul xom – ashyoviy unni separatorlar bilan birgaliqda yopiq siklda ishlab, bir vaqtda to‘yib xam qurituvchi tegirmonlarda tayerlashdir. Bunday tegirmonlarda agar xom – ashyoning namligi 8-10% dan oshmasa foydalaniladi. Bu usulda xom – ashyoviy moddalar (ohaktosh, gil va boshqalar) maydalashdan keyin qurgitiladi va sharli tegirmonda №008 – elakda 6-10% qoldiq qolguncha birgalikda tuyuladi. Xom-ashyoviy unni quyidagilarda kuydirishadi:
1. Oldindan xom-ashyoviy unga issiqlik ishlovi beriladi va kalta aylanma pechlarda kuydiriladi.
107
a) Siklonli issiq almashtirgichlardan chiqqan gazlar bilan modda 800-850oC ga cha issitiladi va qisman karbonsizlanadi (30-40%);
b) konveyerli kalsinatorlarda (SaO ga to‘yintiruvchi moslamalar) pechlardan chiqadigan issiqlik hisobiga moddalar kuydiriladi.
2. Xom-asheviy un granula (dumaloq) shaklida avtomatik shaxta pechlarda kuydirish mumkin. Quruq usulda ishlab chiqarishda sementni konveyerli kalsinatorlar bilan birgalikda ishlovchi aylanuvchi (“lepol” pechlari), shuningdek shaxta pechlarida kuydirish mumkin. Bu va boshqa xollarda uni kuydirishdan avval xomashyoviy un shakklanadi va o‘lchamlari 5—10 dan 20 — 30 mm gacha bo‘lgan dumaloq zarrachalar granulalar olinadi. Buning uchun likobchasimon granulyatorlardan foydalaniladi. Shaxta pechlarida xom —ashyoviy dumaloq zarrachalar (granullalar) avval tarqayotgan tutun gazlar bilan quritiladi. So‘ngra ular pastga, balandroq haroratli zonaga ko‘cha borib, 400 — 500oS gacha qizigach, ulardagi mineralli gillar suvsizlanadi. Karbonsizlanish, ya’ni SO2 ning ajralishi va uning uglerod bilan ta’sirlashib SO hosil qilishi bilan birgalikda keladi.
Bu esa G‘ye2O3 yoki G‘yeO tiklanuvchi reaksiya uchun qulay bo‘lgan muhitni yaratadiki, u klinkerning sifatini yomonlashtiradi. Bugungi kunda qaynayotgan qatlamda kuydirish texnologiyasi ishlab chiqarilmoqdaki, bu usulda shakllangan yoki mayda shakldagi xom-ashyoviy aralashmani qatlami orasidan pastga va tepaga tezligi 1,5-3 m/s bo‘lgan issiq gazlar surib o‘tiladi. Bunda granulalar doimiy harakatda bo‘ladigan va intensiv ravishda gaz (1350-1450oS haroratda) va moddalar orasida issiqlik almashish ro‘y beradi, bu sharoitda o‘lchami 2-5 mm bo‘lgan granullarni (shakllangan zarrachalar) kuydirish jarayoni 30-40 min tugatiladi, hamda baland sifatli sementlar olinadi.
Ohaktosh va gil birgalikda xom-ashyoviy aralashma 1-2% namlik qolguncha tegirmonlarda maydalab tuyiladi. So‘nggi yillarda sement sanoatida kuchli kaskadli tegirmon bo‘lmish - «Aerofol» nomli maydalovchi moddalarsiz va o‘zi maydalovchi tegirmonlardan foydalanilmoqda. Qurutuvchi barabanlardan so‘ng xom-ashyo tuyish uchun ko‘pkamerali trubali tegirmonlarga yo‘naltiriladi. Tuyilgandan so‘ng u
108
siklonlarga yoki separatorlardan esa standartga moslash va sozlash uchun silosga kelib tushadi.

3. 
   Xulosa
   

Portlandsemen ishlab chiqarishni o’ziga hosligi ya’ni xar xil chiqindi shlaklardan foydalanib ham o’ta mustaxkam beton olish mumkunligi va uni xar xil sharoitlarga bardoshliligi,uning o’rnini bosuvchi bog’lovchilarni yo’qligi meni bu sohada kelajakda qilmoqchi bo’lgan proektlarimni davir talabiga javob beradigan darajada bo;lishi menda yaxshi tassavvur uyg’otti.

3.