Qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalarining iqtisodiyoti

2020-2025 yillarda 
diversifikatsiya qilish va mahsulot turlarini kengaytirish hisobiga qurilish materiallari ishlab chiqarishni rivojlantirishning 
maqsadli ko‘rsatkichlari 
T/r. 
Asosiy turdagi qurilish 
materiallarining nomi 
O‘lchov 
birligi 
2019 yil 
(haqiqatda) 
2020 yil 
(kutilayotgan) 
2021 yil 
(prognoz) 
2022 yil 
(prognoz) 
2023 yil 
(prognoz) 
2024 yil 
(prognoz) 
2025 yil 
(prognoz) 
2025 yilda 
2019 yilga 
nisbatan 
baravar 
yoki foizda 
1
Issiqlik izolyatsiyasi materiallari
ming tonna
63,5 
67 
90 
139 
164 
172 
180 
2,8 baravar 
2
Arxitektura-qurilish oynasi
mln kv m 
(2-mm o‘lch.)
18,9 
23 
26,7 
41,9 
61,2 
62 
63 
3,3 baravar 
3
Keramik plitka
mln kv m
30,9 
32 
35 
38 
40 
42 
44 
142,3 
4
Quruq qurilish aralashmalari
ming tonna
846,7 
890 
900 
920 
950 
1 000 
1 050 
124,0 
5
Gipskarton plitalari
mln kv m
59,9 
61 
62 
65 
68 
71 
74 
123,5 
6
Sanitar-texnik buyumlar
ming dona
645,5 
650 
729 
829 
898 
940 
980 
151,8 
7 
Oboy (gulqog‘oz) 
ming o‘ram 
656,3 
2 600 
3 280 
6 440 
7 960 
8 000 
8 050 
12,3 baravar 
8 
Yog‘och-qirindili plita (DSP) 
ming kub m 
177 
196 
326 
396 
466 
490 
510 
2,9 baravar 
9
Gips
ming tonna
392,2 
400 
460 
530 
580 
610 
640 
163,2 
10
Sement
ming tonna
10 990,5 
14 502 
16 400 
19 100 
19 500 
20 400 
21 420 
194,9 
11
Temir-beton mahsulotlari
ming tonna
2 760,5 
2 900 
3 050 
3 200 
3 300 
3 500 
3 600 
130,4 
12
Qurilish g‘ishti
mln dona
1 267,2 
1 500 
1 800 
2 000 
2 200 
2 050 
1 850 
146,0 

---

37 
T/r. 
Asosiy turdagi qurilish 
materiallarining nomi 
O‘lchov 
birligi 
2019 yil 
(haqiqatda) 
2020 yil 
(kutilayotgan) 
2021 yil 
(prognoz) 
2022 yil 
(prognoz) 
2023 yil 
(prognoz) 
2024 yil 
(prognoz) 
2025 yil 
(prognoz) 
2025 yilda 
2019 yilga 
nisbatan 
baravar 
yoki foizda 
13
Noruda materiallari 
(qum, chaqiq tosh va boshqalar)
mln tonna
23,7 
25,0 
25,5 
26 
27,0 
28 
29 
122,5 
14
Ohak
ming tonna
329,9 
340 
350 
370 
400 
420 
440 
133,4 
15 
O‘ramli yumshoq tom yopqich 
materiallari 
mln kv m 
12,2 
13,6 
13,7 
13,8 
14 
14,5 
15 
123,4 
16
Lok-buyoq mahsulotlari
ming tonna
130,4 
132 
134 
138 
145 
150 
152 
116,6 
17
Linoleum
ming kv m
4 008,1 
4 100 
4 760 
5 600 
6 100 
6 300 
6 500 
162,2 
18 
Plastmassadan pol qoplamalari 
(tarket, PVX laminat) 
mln kv m 
17,0 
17,8 
18,4 
19,5 
20,2 
21 
22 
129,4 
19 
Plastmassadan quvur va shlanglar 
hamda ular uchun fitinglar 
ming tonna 
178,5 
188 
190 
193 
195 
205 
215 
120,5 
20
Yig‘ilgan parket, panel va plitalar
ming kv m
41 
90 
91 
93 
95 
100 
105 
2,6 baravar 
21
Bazalt tolali kompozit armatura
tonna
1 107 
2 500 
3 000 
3 000 
3 000 
3 000 
3 000 
2,7 baravar 
22
Gazobeton
blok
lari
ming kub m
350 
1 000 
1 200 
1 980 
2 650 
2 800 
3 000 
8,6 baravar 

---

38 
 
Nazorat va muhokama uchun savollar 
1. Qurilish materiallari sanoati tarkibiga qanday turdagi mahsulotlar kiradi?
2. Qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonasida mehnatning bo‘linish 
sxemasi. 
3. Qurilish materiallari sanoati sohasining xususiyatlari. 
4. Respublikamizda ishlab chiqariladigan asosiy turdagi qurilish materiallarini 
tahlili. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

39 
3-BOB. QURILISH KORXONALARIDA ISHLAB CHIQARISH 
JARAYONLARINI TASHKIL ETISH 
3.1. Qurilish korxonalari ishlab chiqarish jarayonlarining strukturasi. 
3.2. Asosiy ishlab chiqarish jarayonalrining tashkil etilishi. 
3.3. Ishlab chiqarish jarayonining asosiy parametrlari. 
3.1. Qurilish korxonalari ishlab chiqarish jarayonlarining strukturasi 
Ishlab chiqarish jarayoni moddiy boyliklar va ishlab chiqarish 
munosabatlarining beto‘xtov hosil bo‘lib turishi. Ishlab chiqarish jarayoni 
quyidagilardan iborat: xomashyo materiallarni qabul qilish, saqlash va ularni tayyor 
mahsulot holiga keltiruvchi bosqichlar; 
-ishlab chiqarishni barcha tur energiya bilan taminlash, uskunalarni tayyorlash 
va ishlab chiqarishning har bir bosqichlarda texnik nazorat; 
- mahsulotni saralash, saqlash va jo‘natish. 
Ishlab chiqarish jarayoni xususiy jarayonlardan tashkil topadi. Ishlab 
chiqarishda tutgan o‘rniga qarab xususiy jarayonlar asosiy va asosiy bo‘lmagan 
jarayonlarga bo‘linadi. Asosiy xususiy jarayonlar mehnat predmetlarining xossa va 
ko‘rinishini o‘zgartirish bilan bog‘liq jarayonlar. Asosiy bo‘lmagan xususiy 
jarayonlar asosiy jarayonlarni amalga oshirishga kerakli shart sharoitlarni yaratib 
beruvchi jarayonlar. 
Ishlab chiqarish jarayonida uning asosiy elementlari ishchilar, uskunalar va 
materiallar bir biriga nisbatan harakatda bo‘ladi.
Ishlab chiqarish jarayonlarini taxlil qilish va loyihalash uchun uning har biri 
yagona o‘lchamdagi ko‘rsatkichlar bilan ifodalash lozim. Bunday o‘lcham bo‘lib, 
jarayon kismlarining amalga oshishi vaqti xizmat kiladi. Ishlov berish yoki ishlov 
berishga tayyorlash jarayonning oddiy qismlari bo‘lib, ishchining tugallangan 
mehnat harakati qabul qilish yoki mashinalarning harakati xizmat kiladi.
Ishlab chiqarish operatsiyasiga quyidagi xususiyatlar xosdir: 
- tashkiliy ajralmaslik; 
- texnologikning bir turliligi; 
- bajarilishning beto‘xtovligi; 

---

40 
- resurslar tarkibining o‘zgarmasligi. 
Ishlab chiqarish texnik ta’minlaganlik darajasiga qarab quyidagi turlarga 
bo‘linadi: 
qo‘l ishlari, kulda oddiy yoki mexanizatsiyalashgan uskuna qoʻllanib 
bajariladigan operatsiyalar; 
mashina - qo‘l, mashinalar yordamida, lekin ishchilarning bevosita va betuxtov 
ishtirokida bajariladigan ishlar; 
mashina - mashinalar yordamida, ishchilarning cheklangan ishtirokida 
bajariladigan ishlar; 
avtomat - ishchi ishtirokisiz yoki uning nazoratida kechadigan ishlar; 
apparat - mashina va avtomat ishlarining ko‘rinishi bo‘lib, maxsus 
agregatlarda bajariladigan operatsiyalar. 
Ishlov berilayotgan predmetning xossasi va ko‘rinishini o‘zgartirishga 
karatilgan ishlar asosiy yoki texnologik ishlar deyiladi. 
Texnolgik ishlar o‘zaro yordamchi ishlar yordamida ajratiladi. Yordamchi 
ishning quyidagi turlari bor: 
- nazorat mehnat predmetining belgilangan tartibda moskelishini belgilash; 
-transport mehnat predmetlarini belgilangan yunalishda kuchirish; 
- xizmat ko‘rsatish — ishchilar xavfsizligi va ishlab chiqarish jarayonining 
normal davom etishi uchun kerakli sharoitlarni yaratish. 
Ba’zi bir texnologik postlarda bir nechta ishlar bajariladi, bunday postlar 
murakkab ish joyi deyiladi. 
Murakkab ish joyida bajariladigan, texnologik, texnik yoki tashkiliy shart — 
sharoitlar bilan o‘zaro bog‘langan asosiy va yordamchi ishlar guruhiga element 
jarayoni deyiladi. Element jarayonlarning yig‘indisi
esa xususiy jarayonni tashkil 
etadi. Xususiy jarayonning natijasi, ishlab chikarish jarayonining tugallangan qismi. 
Tayyor mahsulot yoki yarim tayyor mahsulot olinishini ta’minlaydigan jarayon 
asosiy yoki texnologik xususiy jarayon deyiladi. Yordamchi jarayonlarga, qolip 
yasash, uskuna tamiri, bino va inshoat ta’miri, turli tur energiya ishlab chikish va 
ta’minlash kabi jarayonlar kiradi. Xizmat kursatish jarayonlariga texnik nazorat, 

---

41 
zavod ichidan transport harakat, omborxona jarayonlari kiradi. 
Ishlab chikarish jarayonlarini tashkil etish prinsiplari: 
- jarayonlarning proporsionalligi; 
- jarayonlarning ritmliligi; 
- jarayonlarning parallelligi; 
- jarayonlarning uzluksizligi.