Qurilish tashkilotlarida baxtsiz xodisalar va kasb kasalliklarini taxlil qilish

---

 
O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta 
maxsus ta’lim vazirligi 
Jizzax Politexnika Instituti 
«Ekologiya va atrof muxit muxofazasi» 
Kafedrasi 
Hayot faoliyati xavfsizligi fanidan
 
 
 
 
Amaliy mashg’ulot hisoboti 
 
 
 
 
 
 
 
Bajardi;
______________________________________ 
Tekshirdi;
______________________________________ 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jizzax-2023
 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
1-амалий машғулот 
Korxona montaj boshqarmalarining besh yillik ish faoliyati bo’yicha olingan boshlangich 
ma’lumotlar kuyidagi jadvalda keltirilgan. 
Jadval -1
T\r Korxona montaj 
boshqarmalaridagi besh 
yillik ishfaoliyatidan 
olingan boshlangich 
ma’lumotlar 
Yillar davomida 
2006 2007 2008 2009 2010 
1 
Ma’lum vaqt ichida sodir 
bo’lgan baxtsiz xodisalar 
soni 
9 
7 
10 
11 
5 
2 
Shu vaqt ichida tashkilotda 
ishlagan 
ishchilarning 
urtacha soni
760 
440 
680 
840 
300 
3 
Baxtsiz 
xodisaga 
uchraganlar 
tomonidan 
yo’kotilgan ish kunlari
110 
160 
80 
120 
70 
4 
Ulim yoki nogironlik bilan 
tugagan baxtsizliklar soni
5 
4 
8 
9 
2 
 
Korxona tashkilotlarida sodir etilgan baxtsizliklarning takrorlanish koeffitsentini (K
d
) 
xisoblaymiz
 
 
 
 
 
 
 
 
Korxona tashkilotlarida sodir etilgan baxtsiz xodisalarning murakkablik koeffitsenti 
 
М

 
ni xisoblaymiz 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Korxona tashkilotlarida sodir etilgan baxtsizliklarning umumiy ko’rsatkichi
 
у

ni
xisoblaymiz. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Rasm-3 
Korxona tashkilotlarida sodir etilgan baxtsizliklarning ulim yoki butunlay nogironlik bilan 
tugagan baxtsizlik koeffitsenti 
 
о

 ni xisoblaymiz. 
 
 
 
 
 
 
 
Topilgan natijalarni jadval shaklida keltiramiz 
Jadval -2
T\r 
Formula 
Yillar bo’yicha  
2006 
2007 2008 2009 
2010 
1 
1000
И
Б
Д


2 
Б
Я
М


3 
1000
И
Я
х
М
Д
у





4 
%
100
Б
У
о



 
Statistik usul esa, tashkilotda bulgan baxtsiz xodisalar va kasb kasalliklari bo’yicha tuzilgan aktlar 
asosida urganilib boshqa uxshash obyektlarda shunday baxtsiz xodisalarning takrorlanmasligini 
ta’minlashga karatilgan usuldir. 
 
2-
амалий машғулот 
Tabiiy shamollatish (aeratsiya ) 
Misol: Zavodning mineral paxta chiqaruvchi sexida issiqlik ajraladi. Ishchilarga normal sharoit hosil 
qilish maqsadida aeratsiya qo’llaniladi. Bu maqsad uchun talab qilinuvchi havo almashish 260 000 m
3
/soat tashkil qiladi. Yuqorigi shamollatish derazalar markazidan polgacha bo’lgan masofa H =14 m, 
pastgi va yuqorigi shamollatish derazalar markazi orasidagi masofa h = 11 metr. Havo bosimi 100225 
kPa. Tashqi havo harorati t
tash 
= 22°S, ishchi zonadagi harorat

t
i.z
28°S, sexdagi harorat gradiyenti

t = 
1
0
S/m. 

---

Pastgi havo keluvchi (pritochniy) va yuqorigi havo tortuvchi (vыtyajnыye) shamollatuvchi 
derazalarning talab qilinuvchi yuzalarini aniqlash talab qilinadi.
Jadval -3 
Variantlar
№ 
H
g 
h

t
tash
L 

t
i.z

t
P
tash 
P
ich.o’rt 
P.
ch.q
1 
14 
9,81 11 
0,5 
22
0
300000 28
0
1
0 
1.170 1.150 1.130 
2 
13 
9,81 10 
0,5
21
0 
300000 27
0 
2
0 
1.170 1.150 1.130 
3 
16 
9,81 8 
0,5
18
0 
300000
25
0 
1
0 
1.170 1.150 1.130 
4 
8 
9,81 5 
0,5
14
0 
300000
20
0 
1.5
0 
1.170 1.150 1.130 
5 
12 
9,81
7 
0,5
16
0 
300000
23
0 
2
0 
1.170 1.150 1.130 
6 
20 
9,81
10 
0,5
20
0 
300000
26
0 
0.5
0 
1.170 1.150 1.130 
7 
22 
9,81
12 
0,5
23
0 
300000
29
0 
1.5
0 
1.170 1.150 1.130 
8 
24 
9,81
14 
0,5
20
0 
300000
26
0 
1
0 
1.170 1.150 1.130 
9 
15 
9,81
7 
0,5
17
0 
300000
22
0 
0.8
0 
1.170 1.150 1.130 
10 
19 
9,81
10 
0,5
21
0 
300000
25
0 
1.4
0 
1.170 1.150 1.130 
 
Yechimi: Chiqib ketuvchi havoning haroratini aniqlaymiz. 
Xona ichidagi o’rtacha haroratni aniqlaymiz. 
Har temperaturalarda t
ch.k.
, t
ich.o’rt
, t
tash
lardagi havoning zichligi (kg/sm
3
), aniqlaymiz, bular quyidagi 
qiymatlardir: 

tash
= 1,170,

ich.o’rt
= 1,150,

ch.k.
= 1,130. 
To’liq issiqlik bosimi quyidagi formula orqali aniqlanadi. 
Pastki shamollatuvchi deraza markazidagi ortiqcha issiqlik bosimi umumiy bosimning 30% tashkil qiladi 
deb qabul qilamiz, ya’ni 
Yuqoridagi shamollatuvchi deraza markazidagi ortiqcha issiqlik bosimini aniqlaymiz: 
Pastki shamollatuvchi derazalardagi havo oqimining tezligini aniqlaymiz. 
Shamolatish havosi keluvchi derazalarni talab qilinuvchi yuzalarini aniqlaymiz 

= 0,5 qabul qilamiz. 

---

Yuqoridagi shamollatuvchi derazalarda havo tezligini hisoblab topamiz. 
Shamollatuvchi havoni tortuvchi derazalar yuzasini aniqlaymiz 
3-амалий машғулот
Sun’iy yoritilishni hisoblash 
Variantlar 
Vari
ant 
Xonaning 
uzunigi 
(A)
Xonan
ing eni 
(B)
Xonan
ing 
balan
dligi 
(H) 
Yoritish 
turini 
tanlаym
iz

jadval 9 
 
h
R
 
Yorug’lik 
oqimi 
uchun 
koyfisent 
(η) 
E
H
 – 
me’yoriy 
yoritilish
KSS 
yoritgic
hlari 
uchun 
turi 
(λ) 
zahira 
koeffits
iyenti 
(К ) 
Yoritilis
hning 
tengsizli
k 
koeffitsiy
enti (Z) 
1 
7,2 
5,6 
3,2 
ЛБ40-1 0.8 0.59 
300 
D 
1.4 
1.1 
2 
8,5 
6,7 
3,8 
ЛБ40-1 0.8 0,65 
300 
K 
1,6 
1.1 
3 
7,5 
5,7 
3,4 
ЛД40-1 0.8 0,69 
500 
G 
1,5 
1.1 
4 
9,5 
8,2 
3,5 
ЛБ65-1 0.8 0,89 
400 
M 
1,8 
1.1 
5 
10,5 
9,2 
4,5 
ЛД65 
0.8 
0,63 
200 
L 
1,7 
1.1 
6 
11,5 
10,2 
3,7 
ЛБ80-1 0.8 0,67 
300 −500 D 
1.4 
1.1 
7 
6,5 
4,8 
3 
ЛБ18-1 0.8 0,68 
100 
K 
1,6 
1.1 
8 
8,2 
6,8 
3,6 
ЛЕЦ18 0.8 0,60 
300 
G 
1,5 
1.1 
9 
9,2 
7,8 
4 
ЛБ36 
0.8 
,065 
500 
M 
1,8 
1.1 
10 
10,2 
9,8 
4,2 
ЛЕЦ36 0.8 0,69 
400 
L 
1,7 
1.1 
 
Xonalarning sun’iy yoritilishini lyuminessen lampalardan foydalanish orqali hisoblash 

Buxgalteriya xonadagi sun’iy yoritilganlikni aniqlash.Xonada personal elektron –hisoblash 
mashinasi (PEVM) ishlatiladi 

Dastlabki ma’lumotlar: 

Xonaning uzunigi А = 7,2 м; 

Xonaning eni В = 5,6 м; 

Xonaning balandligi Н = 3,2 м; 

Qaytgan (aks etgan) koeffitsiyent: 
shiftning ρ
n 
 = 70 %; 
devorlarning ρc = 50 %; 
ishchi yuzaning  ρ
Р
 
 
= 30 % 
1 
Yorug’lik manbasini tanlaymiz. Eng iqtisodiy oq rangli lampalarni ишлатамиз LB. 
2 
Yoritgich turini tanlaymiz. Qatorli yoritgichlarni ikki lampali LV003-2x40-001 turini 
LB40 ning KSS si bilan D turidan foydalanamiz. 
3 
Yoritgichning shiftdanilib osilib turishini h
S
= 0 m deb qabul qilamiz. 
4 
Ishchi yuzaning balandligini OST 32.120-98 (jadval. 4) ga binoan h
R
= 0,8 m deb qabul 
qilamiz.
jadval.4 
Ishlab chiqarish korxona xonalarining yoritilish normalari
(извлечение из ОСТ 32.120-98) 

---

Sex,uchaska, ish o’rni va uskunalarining 
nomlanishi 
Tekislik 
yuzasining 
meyyoriy 
yoritilishi
Ko’rish 
uchun 
begilangan 
ish 
razryadi
Umumiy yoritilish 
Yoritilganlik, lk 
Gaz raz- 
ryadli 
lampalar 
Chug’l
anma 
lampal
ar 
Texnik hizmat ko’rsatish sexi TO-3, TO-4, 
joriy (hozirgi) ta’mirlash TR-1, texnik 
hizmat ko’rsatish punkti TO-2, singdirilgan-
quritish maydoni, yuvish mashinalari, nasos 
stansiyalari, strelali (temir yo’l) postlar
G-0 
VI 
150
* 
75
* 
Sexning joriy (hozirgi) ta’mirlash 
TR-2, TR-3, kapital (remonta) ta’mirlash 
KR-1, KR-2, elektr mashinalarini ta’mirlash 
bo’limlari 
G-0 
VI 
200 
100 
Yig’ish 
(sborka 
qilish, 
elektroapparatnыy,elektromashina sexi, 
joyidan 
jilmay 
aylanadigan 
(buksovoy)detallarni ta’mirlaydigan sex, 
elektrolit i dissillyatorli xonalar 
G-0,8 
VI 
200 
100 
Telejkali, g’ildirakli, mexanikli, uskunali, 
dizel sexi, refrijeratorli harakatlanuvchi 
tarkibli 
va 
passajirli 
vagonlarsh 
ta’mirla,muzlatgchlixonalar va uskunalar , 
yonilg’ili apparaturalar, termik bo’limlar, 
vagon – g’ildirakli utaxonalar 
G-0,8 
Va 
300 
200 
Payvandlash bo’limlari, detallarni ko’ydirish 
va toblash (qizdirish) pechilari
G-0,5 
VII 
300 
150 
5. Yoritgichning shiftdanilib osilib turishini aniqlash(1) quydagicha 
H
Р 
= H – h
С 
– h
р
Н – xonaning balandligi, m; 
h
С
– Yoritgichning shiftdanilib osilib turishi, m; 
h
Р 
–
ish yuzasining balandligi yoki tekisligi m. 
H
Р 
= _____________________________________________________________________________ 
6 
Lyuminessent yoritgichlarning qatorlar orasidagi optimal masofasini L aniqlash fomulasi 
(2), jadval bo’yicha. (5)
L = 
