R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil

17.1-rasm. O‘zbekiston Respublikasi viloyatlar kesimida mineral 
o‘g‘itlar sotish bo‘yicha ta’minot tashkilotlari dinamikasi
67
 
Ta’minot tashkilotlari faoliyati samaradorligini ifodalovchi asosiy 
ko‘rsatkichlardan biri tovar aylanmasining hajmi hisoblanadi. Tovar aylanmasi – 
hisobot davrida sotilgan, joriy baholardagi kabi taqqoslama baholarda ham 
ifodalanishi mumkin bo‘lgan barcha sotilgan tovarlarning qiymati. Bu ko‘rsatkich 
ta’minot tashkiloti moliyaviy-xo‘jalik faoliyatining hajmi to‘g‘risida umumiy 
66
Sh.M.Mirziyoyev «Xalqimizning roziligi bizning faolligimizga berilgan eng oliy bahodir» «O‘ZBYeKISTON» 
NMIU, 2018. – 56 b.
67
O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi ma’lumotlari asosida tuzilgan
0
20
40
60
80
100
120
140
102
50
71
7
126
15
33
87
37
51
103
64
92
102
50
71
9
126
18
34
83
37
46
112
64
92
2017-yil
2018-yil

---

398 
tasavvur beradi. 
Tahlilning maqsadi – bu ta’minot tashkilotlari faoliyatini o‘rganish asosida 
tovar aylanmasi hajmiga baho berish va uni oshirish bo‘yicha mavjud 
imkoniyatlarni topish hamda ularni moliyaviy-xo‘jalik faoliyatiga jalb qilish 
yo‘llarini ko‘rsatish hisoblanadi. 
Shu nuqtai nazardan tahlilning asosiy vazifalari bo‘lib quyidagilar 
hisoblanadi: 
-
tovar aylanmasi va alohida tovar guruhlari bo‘yicha reja bajarilishiga 
baho berish hamda o‘zgarish sabablarini omilli tahlil qilish; 
-
tovar aylanmasi va alohida tovar guruhlari bo‘yicha dinamikasi 
o‘zgarishini o‘rganish hamda omilli tahlil qilish; 
-
tovar aylanmasi hajmini oshirish imkoniyatlarini aniqlash va ularni 
moliyaviy-xo‘jalik faoliyatiga jalb qilish bo‘yicha tavsiyalar berish. 
Tahlil natijalarining to‘g‘ri va aniq shakllanishi, uning axborot manbalariga 
bevosita bog‘liq hisoblanadi. Ta’minot tashkilotlari tovar aylanmasini tahlil 
qilishda quyidagi axborot manbalaridan foydalaniladi: 
-
biznes reja ma’lumotlari; 
-
«Buxgalteriya balansi» (1-shakl); 
-
«Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot» (2-shakl); 
-
statistik hisobot ma’lumotlari; 
-
tahlil uchun zarur bo‘ladigan boshqa hisob va hisobdan tashqari 
ma’lumotlar (dastlabki va yig‘ma hujjatlar ma’lumotlari, analitik va sintetik 
schyotlar ma’lumotlari, tezkor hisob ma’lumotlari, vakolatli davlat organlarining 
taftish ma’lumotlari).