81
Taqdim etish davri bo‘yicha
quyidagi balans turlari mavjud: kirish
balansi, davriy balans va yakuniy balans.
Kirish balansi xo‘jalik yurituvchi
subyektning yuridik shaxs
maqomiga ega bo‘lishi, ya’ni uning davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi bilan
bevosita bog‘liq.
Davriy balanslar har bir hisobot davri (oy, chorak, yarim yil, 9 oy)
bo‘yicha tuziladi.
Yakuniy balanslar hisobot yili yakuni bo‘yicha taqdim etiladi. Bir
vaqtning o‘zida ular keyingi hisobot yilining boshiga kirish balansi
bo‘lib, shu bilan birga buxgalteriya hisobining asosiy tamoyillaridan biri
– uzluksizlik, ya’ni faoliyati uzluksiz korxona tamoyilini bildiradi.
Qayta tashkil etish tartibi bo‘yicha
buxgalteriya balanslari
muayyan korxonaning hayot sikliga qaratilgan bo‘lib,
uning maqomi
O‘zR FKning 49-moddasida ochib berilgan va qo‘shib yuborish, qo‘shib
olish, bo‘lish, ajratib chiqarish va o‘zgartirish kabi qayta tashkil etish
turlarini o‘z ichiga oladi.
Masalan
, «qo‘shib olish shaklida qayta tashkil etish hollarini
istisno qilganda, yangidan vujudga kelgan yuridik shaxslar davlat
ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytidan boshlab yuridik shaxs qayta tashkil
etilgan hisoblanadi»
1
.
Yuridik shaxsni qayta tashkil etish
qoidalaridan kelib chiqqan
holda buxgalteriya balanslari
kirish, bo‘linish, birlashtirish va tugatish
balanslari
ga bo‘linadi.
Kirish balanslari
ma’lum mablag‘lar va mablag‘lar manbalari
to‘plamidan iborat bo‘lib, ularga korxona o‘z faoliyatini boshlagan
vaqtda ega bo‘ladi. Bunday balans qayta tashkil
etish natijasida avval
faoliyat ko‘rsatgan korxona o‘rnida tashkil etilgan korxonalarda tuziladi.
Bo‘linish balanslari
ta’sischilar qarori yoki ta’sis hujjatlariga
muvofiq vakolat berilgan yuridik shaxslar yoki sud qarori bo‘yicha oldin
faoliyat ko‘rsatgan korxonani tugatish
natijasida tashkil etilgan
korxonalar mulklarini aks ettiradi.
Bitta korxonaning alohida tarkibiy bo‘linmalari boshqa korxonaga
o‘tkazilganda, ularning aktiv va passivlari
o‘tkazish balansi
da aks
ettiriladi.
Birlashtirish balansi
qo‘shib olish yo‘li bilan qayta tashkil etish
natijasida birlashgan bir qancha tashkilotlarning
mulklarini aks etti-
radi.Yuridik shaxs unga boshqa yuridik shaxsni qo‘shib olish shaklida
qayta tashkil etilganida qo‘shib olingan yuridik shaxsning faoliyati to‘x-
1
Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик Кодекси, -Т.: «Адолат», 2007 й. –Б.29.
82
tatilgani haqidagi yozuv yuridik shaxslarning yagona davlat reestriga
kiritilgan paytdan boshlab yuridik shaxs
qayta tashkil etilgan hisob-
lanadi.
Tugatish balanslari
bankrot deb e’lon qilingan korxona mulklarini
aks ettiradi.
Korxona moliyaviy ahvolining yomonlashishiga qarab tugatish
balanslari quyidagi ko‘rinishlarda tuziladi:
Dostları ilə paylaş: