R. H. Ayupov va G. R. Boltaboeva

Proofofwork
(
PoW
) 
(
bajarilganishningisboti
) 
debnomlanganconsensusmexanizmijudako’penergiyasarfigaolibkeladi. 
Shuning 
uchun ham blokcheyn tizimining tanqidchilari va bir qancha jurnalistlar bitkoin 
mayningini bekorga energiya sarf qilish deb ta’riflaydilar. Ammo amaliyot 
sohasidagi mutaxassislarning fikrlariga ko’ra, bu fikr juda ham to’g’ri emas. 
Chunki 
bankomatlar 
va an’anaviy pullarni chiqaradigan, saqlaydigan, 
yangilaydigan va transportatsiya qiladigan infratuzilmalarga kerakli bo’lgan 
energiya sarfi bundan-da ancha ko’proqdir.
Vizantiya generallari muammosi o’ziga xos bir matematik metafora bo’lib, 
unda aloqa vositalarining butligi va hamsuhbatlarning birligi muammosi ko’rib 
chiqiladi. Bunda gap shubhali tuyulgan ma’lumotlarni, manba’ni yoki axborot 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
uzatish kanalini qanday qilib qabul qilish haqida boradi. Ushbu muammoni hal 
qilish uchun biz qandaydir strategiyadan (
yoki algoritmdan
) foydalanishimiz kerak 
bo’ladi. Muammoning qo’yilishi quyidagicha bo’ladi: Alohida armiyalarga ega 
bo’lgan generallar shaxarni qamal qilish uchun o’z harakatlarini o’zaro 
moslashtirishlar ikerak. Generallar ishonchli elchilar yordamida o’zaro muloqot 
qiladilar, ammo generallarning ba’zilari sotqin bo’lib, hujum rejasini buzishga 
harakat qiladilar. Shunday qilib, vizantiya xatosi notug’ri yoki bir-biriga teskari 
bo’lgan ma’lumotlarni taqdim etishdan iboratdir. Demak, agarda generallar 
konsensusga (kelishuvga) erisha olishmasa, hujum muvaffaqiyatsiz bo’lib chiqadi. 
Shunday qilib, muammo ushbu sharoitda haqqoniy generallarga to’g’ri hujum 
rejasini yoki algoritmni qanday qilib tuzish kerakligida bo’lib chiqadi. Buni 
sxematik tarzda quyidagicha qilib tasvirlashimiz mumkin: 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
Ushbu algoritm shunday bo’lishi lozimki, uning asosida loyal generallar 
o’zaro kelishib, hujumning to’g’ri rejasini tuza olishsin. Buning uchun generallar 
orasidagi muloqotni o’zaro ishonch munosabatlarini qalbakilashtirib bo’lmaydigan 
ma’lumotlar almashinish mexanizmi orqali amalga oshirish lozim bo’ladi. Bu 
masalaning yechimi esa yuqorida aytib o’tilgan