Raqamli texnologiyalari vazirligi muhammad al xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filliali

1.OSI MODELI POG’ONALARI 
Har bir pog’ona ma’lum tarmoq vazifalarini bajaradi. Bitta personal 
kompyuterdagi ilova dasturidan qanday qilib ma’lumot tarmoq bo’ylab boshqa 
personal kompyuterdagi ilova dasturiga uzatish jarayonlarini izohlab 
tushuntirib beradi
. 
1-rasm OSI modeli pog'onalari 
OSI modeli xususiyatlari: 

---

Tarmoq bо‘ylab amalga oshirilgan. aloqani oson tushunilishini 
ta’minlaydi; 
Dasturlar va qurilmalar ishlashini kо‘rsatadi; 
Foydalanuvchilarga yangi topologiyani tushunishga yordam beradi; 
Turli tarmoqlar orasidagi funksional boq’liqliklarni oson solishtirish 
imkoniyatiga ega. 

---

2-rasm OSI modeli pog'onalarining ma'lumot uzatish turi , vazifasi , eski va yangi 
protokollari
OSI MODELI FIZIK POG’ONA
.
Fizik pog’ona. Fizik muhit bo’ylab bit 
oqimini uzatish talab qilinganida fizik pog’ona talab qilingan vazifalarni 
kordinatsiya qiladi. Uzatish muhitlari va interfeyslar bilan o’zaro aloqani 
ta’minlaydi. Fizik pog’ona bir tugundan ikkinchisiga bitlarni uzatish uchun 
ma’suldir 
3-rasm.Stek TCP/IP inkapulyasiyasi
2.OSI pog’onalarning o‘zaro ishlashi jarayonlari va xizmatlari. 
Ilova qatlami. 

---

Ilova darajasi dastur jarayonlarini o'zaro ta'sir doirasiga kirish vositalari 
bilan ta'minlaydi, yuqori (ettinchi) daraja va amaliy jarayonlar bilan bevosita 
bog'liq. Aslida, dastur sathi turli xil protokollar to'plamidir, ular orqali tarmoq 
foydalanuvchilari fayllar, printerlar yoki gipermatnli veb-sahifalar kabi umumiy 
manbalarga kirishadi va shuningdek, masalan elektron pochta protokolidan 
foydalangan holda o'zaro hamkorlikni tashkil etishadi. Maxsus amaliy xizmat 
elementlari fayllarni uzatish va terminal emulyatsiya dasturlari kabi maxsus 
amaliy dasturlar uchun xizmatlarni taqdim etadi. Agar, masalan, dastur fayllarni 
yuborishi kerak bo'lsa, u holda fayllarni uzatish, kirish va boshqarish uchun 
FTAM (FileTransfer, Access and Management) protokoli qo'llaniladi. OSI 
modelida ma'lum bir vazifani bajarishi kerak bo'lgan dastur (masalan, 
kompyuterda ma'lumotlar bazasini yangilash) ma'lumotlar sxemasi 
ko'rinishidagi aniq ma'lumotlarni dastur sathiga yuboradi. Ushbu darajadagi 
asosiy vazifalardan biri ariza so'rovini qanday qayta ishlashni, boshqacha 
aytganda, qanday so'rovni qabul qilish kerakligini aniqlashdir.Ilova sathida 
ishlaydigan ma'lumotlar birligi odatda xabar deb nomlanadi.Ilova sathi 
quyidagi funktsiyalarni bajaradi: 
1. Har xil turdagi ishlarni bajarish.Fayl uzatish;Ishlarni boshqarish; Tizimni 
boshqarish va boshqalar. 
2. Foydalanuvchilarniularning parollari, manzillari, elektron imzolari bilan 
identifikatsiya qilish; 
3. Amaldagi abonentlarni aniqlash va yangi amaliy jarayonlarga kirish 
imkoniyati; 
4. Mavjud manbalarning mosligini aniqlash; 
5. Boshqa amaliy jarayonlar bilan ulanish uchun so'rovlarni tashkil qilish; 
6. Ma'lumotni tavsiflashning zarur usullari bo'yicha murojaatlarni
vakillik darajasiga o'tkazish; 
7. Rejalashtirilgan muloqotjarayonlarini tanlash; 

---

8. Ilovalar va amaliy jarayonlarning o'zaro ta'sirini sinxronlashtirish
o'rtasida almashinadigan ma'lumotlarni boshqarish; 
9. Xizmat ko'rsatish sifatini aniqlash (ma'lumotlar bloklarini etkazib
berish vaqti, xatolarning mumkin bo'lgan darajasi); 
10. Xatolarni tuzatish va ma'lumotlar ishonchliligini aniqlash to'g'risida 
kelishuv; 
11. Sintaksisga qo'yilgan cheklovlarni muvofiqlashtirish (belgilar
to'plami, ma'lumotlar tuzilishi). 
Ushbu funktsiyalar dastur sathi amaliy jarayonlarga taqdim etadigan
xizmat turlarini aniqlaydi. Bundan tashqari,amaliy sath fizik,kanal, tarmoq,
transport, sessiya va vakillik darajalari tomonidan taqdim etiladigan
xizmatni amaliy ishlov beruvchiga o'tkazadi.Ilova darajasida allaqachon
qayta ishlangan ma'lumotlarni foydalanuvchilarga taqdim qilish kerak. Tizim 
va foydalanuvchi dasturlari buni hal qilishlari mumkin.