Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

SPO
 
grantlar, venchur fondlar o’sish davri davri chiqish 
davri 
Seed ekish Seed ishga 
IPO
 
tushirush
Zararsiz ishlash nuqtasi 
O’lim maydoni 
Vaqt 
Zarar 
Bu yerda 
IPO
– 
Initial Public Offering
– kompaniyaning aktsiyalarini 
boshlang’ich bozorda joylashtirish, 
SPO
esa - 
Secondary Public Offering - 
kompaniyaning aktsiyalarini ikkilamchi bozorda joylashtirish. Shunday qilib, 
innovatsion kompaniyalarning hayotiy tsikli bir qancha davrlardan iborat bo‘lar 
ekan, ya’ni, o’lim maydoni, boshlang’ich o’sish, kengayish, oraliq davr, 
IPO
va 
SPO
lar. O’lim maydoni innovatsion kompaniya hayotiy tsiklining eng murakkab, 
boshlang’ch davri bo’lib, unda kompaniya ishni yo’lga qo’yish, mahsulot ishlab 
chiqarish, bozorni egallash kabi bir qancha harajatlar qilib, foyda hali olinmagan 
bo’ladi. Bunda loyihadan voz kechishga ancha kech bo’lib qoladi, chunki loyiha 
uchun juda ko’p moliyaviy mablag’lar, vaqt va kuch sarf qilingan bo’lib, 
muvaffaqiyatga bo’lgan ishonch hali so’nmagan bo’ladi. Startaplarda kuzatiladigan 
o’lim maydoni uning boshqa bosqichlarida ham yuzberishi mumkin, shu jumladan, 
ekish (
seed
) bosqichida, ishga tushirilish (
startup
) bosqichida, boshlang’ich o’sish 
(
early gorwth
) bosqichida. O’lim maydonining paydo bo’lish sababi, tadbirkorlar 

---

455 
va investorlarning ko’pchilik xollarda biznesdan tezda foyda olishga bo‘lgan 
intilishlari bilan bog’liq bo‘ladi. Ayniqsa, mansulotning boshlang’ich prototipidan 
tijoriy mahsulotga o’tish davrida o’lim maydonidan o’tish muammosi paydo 
bo’ladi. Eng murakkab ishlardan biri 10 ming dollardan 50 ming dollargacha 
bo‘lgan pul aylanmasiga erishishdir - deyishadi bu soha bo’yicha mutahassislar. 
Biznesni rivojlantirish uchun moliyaviy mablarlar jalb qilishning sinovdan o’tgan 
usullaridan fond birjasiga kompaniya aktsiyalarini chiqarish bilan bog’liq