Редаксийа щейяти
Yüklə 2,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
13 heç də təsadüfi deyildir. Taleyinə eyni ictimai epoxanı müxtəlif zamanlarda yaşamaq, eyni sə- nət müstəvisini bölüşmək nəsib olmuş sənətkarların qismətinə həm də oxşar missiyaları həya- ta keçirmək düşmüşdür. Eyni məslək, əqidə axarında birləşərək C.Cabbarlının artıq aforizmə çevrilmiş “atan kazaklardır” ifadəsi Ağarəhim Rəhimovun yaradıcılıq palitrasında durulaşır, bir çox dolayı məsələlər aydın bədii şərhini tapır: “Keçən əsrin sonunda və yaşadığımız əsrin əvvəllərində rus imperatoru, sovet hakimiyyəti qurulandan sonra da Kremldə əyləşən cinayət- kar çinovniklər və onların respublikadakı qulbeçələri ermənilər bağırdıqca Azərbaycan tor- paqlarını parçalayıb atıblar onların ağzına. Ermənilər də ətə həris pişiklər kimi şirnikiblər... İndi də yenidən miyoldamağa başlayıblar” (A.Rəhimov. ,,Əsərləri”. 8-ci cild. Bakı, 2009, səh.79), yaxud “..bir də ki, ermənilər Zirvə, Çoçəkli, Moruqlu yaşayış məntəqələrini bu gün alarlar, sabah qaytararlar” (A.Rəhimov. ,,Əsərləri”. 8-ci cild. Bakı, 2009, səh.121). Bir sözlə, dramaturq “...daşnaksütyun partiyasının Kremllə əlaqəsini, separat danışıqları açıq-aydın tarixi faktlar əsasında qələmə alır və keçmişə qayıdaraq müasir mövzulu əsərə tarixi səciyyə verir” (B.Əhmədli. “Dramaturq: sənət və həqiqət”. Bakı, 2011, səh.70). Bu dramaturgiyanın ruhunda həm də bir protest, ifşa, satira ab-havası vardır ki, bu anda keçən əsrlərin dramaturji təcrübəsi xatırlanır. M.F.Axundovun əsərlərindəki ifşaçı, inkarçı münasibət bu dramaturji yaradıcılığa da sirayət etmiş bu əsərlərdə müəllifin qarşıya qoyduğu mövzu və problematikanın məğzindən doğan tənqid və islah səciyyəsi vardır ki, bu tənqidi realizmin nümunəsi kimi götürülə bilər. Maarifçi dramaturji ənənənin davamı kimi yeni ictimai-siyasi konteksdə Kefli İsgəndərin, C.Cabbarlı qəhrəmanlarının fikir, informasiya, kinayə, sarkazm dolu nitqləri yada düşür. Bu yanaşmada müəllif bədii priyom və bacarığını tam işə salır, zamanın bədxahlıqlarını, yaramazlıqlarını müxtəlif üsulla, müxtəlif bədii dramaturji metodlarla göstərməyə cəhd edir və bununla dramaturq ədəbiyyatın məqsəd və vəzifələrini bir an belə unutmamaq kredosunu əsas tutur. Estetik prinsipləri gözləmək şərti ilə! Ağarəhim Rəhimovun əsərlərində mövzu və dramatik tələblərdən doğan ritorika və pafosun çoxluğu ilə bağlı onu da söyləmək olar ki, bəzi diletantlar ritorikanı qeyri-təbiilikdə günahlandırır, danışıq dilinə yaxın daha səmimi dram dili axtarışına çıxırlar. Halbuki bu səhnədə məqsəd və məramı ifadə etməyin ən yaxşı yoludur. Çünki dram əsəri bədii estetik konstruksiya etibarilə mükəmməl olmaqla yanaşı, həm də “səhnə”, “teatrallıq” kimi kateqoriyaları da özündə ehtiva edir və buna görə də ritorika və pafos vacib bir komponentdir, qəhrəmanların hiss və ehtiraslarını, münasibət və imkanlarını ifadə etmək baxımından ən əlverişli vasitədir, qarşıya qoyulan məqsədə çatmaq yoludur. Bu cəhət tələb və normalara yaxşı bələd olan dramaturqun dramlarını daha da canlandırır, impulslandırır. “O, cəmiyyətin qaranlıq künc-bucaqlarına, insan qəlbinin dərinlıklərinə, insan xəyallarının ənginliklərinə nüfuz edərək, oradan enerji, hiss, duyğu, fikir potensialı çıxarır” (A.Bədəlzadə. “Qələmin ucu, qılıncın gücü”. Bakı, 2008, səh.243). Ağarəhim Rəhimovun zəngin obrazlar qalereyasında hər gün rastlaşdığımız sadə zəhmətkeşdən tutmuş, yüksək ideallar carçısı olan zəmanə qəhrəmanlarına qədər rəngarəng insan tiplərinə rast gəlmək olur. Onlar həyatın müxtəlif sferasında çalışır və həyatın bədii inikasında yazıçı təxəyyülünə yardımçıdırlar. Burada ictimai həyatda fəal iştirak edən də var, yalnız seyrçi mövqedə duran da! Ancaq bir cəhət diqqətli oxucu və ədəbi tənqid üçün aydındır ki, müəllif əsərdə personajın xarakter konsepsiyasını həqiqətə uyğunluq əsasında, realistik planda qurur. Bu obrazlar qarışıq xarakterlidir, yəni o, yanız müsbət, yaxud mənfi qəhrəman yaratmaq yolu ilə getmir, bitkin tamamlanmış psixoloji tip canlandırır. Məsələn, Qüdrət Səlimzadə Azərbaycan mühitinin hissiyatlı intellektual rəmzidir. Dağılan və yaranan yeni dünyanın sərhədində təzahür edən öz novatorluq, patriotizm, vətəndaşlıq konsepsiyası ilə |