Редаксийа щейяти
Yüklə 2,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Açar sözlər
|
Редаксийайа дахил олуб: 04.05.2015
Бакы Гызлар Университети Elmi əsərlər 2015/2 52 Oğuz qrupu türk dillərində məişət leksikası Əsmər Səfərli Bakı Slavyan Universiteti “Türkologiya” kafedrasının doktorantı E-mail: esi.seferli@mail.ru Rəyçilər: f.ü.e.d., prof. İ.B.Kazımov f.ü.f.d., dos. D.T.Əliyeva Açar sözlər: məişət leksukası, Azərbaycan dili, türk dilləri, genetik tərkib, semantik transformasiya Ключевые слова: бытовая лексика, азербайджанский язык и тюркские языки, генетический компонент, семантическая трансформация Key words: household vocabulary, English and Turkish languages, the genetic component, semantic transformation Müasir türkologiya türk dillərinin məişət leksikasının öyrənilməsi təkcə linqvistlər üçün deyil, bütün türk xalqlarının tarixini, etnoqrafiyasını araşdıran tədqiqatçılar üçün də ma- raqlı faktlar verə bilər. Bu gün dünya xalqlarının mənəvi mədəniyyətində qədim köklərə ma- lik olan məişət leksikası yavaş-yavaş silinərək modern bir formaya düşmək üzrədir. Qədim ta- rixi adət-ənənələri, ailə-məişət dəyərlərini ifadə edən məişət leksikasını müasir texnologiya- larının gətirdiyi yeni təsəvvürləri, tarixi ənənələrlə heç bir bağlılığı olmayan məişət davranış- larını, texnologiyaları əks etdirən leksik vahidlər əvəz edir. Bütün bunlara baxmayaraq digər dil vahidlərindən fərqli olaraq məişət leksikasının öz daxilində gizlətdiyi və yaşatdığı tarix da- ha uzun ömürlü hesab edilir, onlar leksik fomddan çox gec silinir. Türk xalqlarının məişət lek- sikasının araşdırılması təkcə bu dil vahidlərinin leksik-semantik xüsusiyyətlərini, onların fun- ksionallaşmasının xarakterini aşkarlamır, həm də aid olduğu xalqın maddi mədəniyyəti ilə, onun tarixi keçmişi, bu günü və sabahı ilə tanış olmağa imkan verir. Исследование таких слов «даст весьма ценный материал для реконструкции семантического развития лек- сики тюркских языков, что составляет одну из основных задач сравнительно-истори- ческой лексикологии» [3: 4]. Deməli, bu leksikanın araşdırılması həm də dil tarixi baxımından çox əhəmiyyətlidir. Azərbaycan və türk dillərində məişət leksikasında xarakterinə görə oxşar, ad baxımından fərqli və eyni zamanda xarakterinə görə fərqli, ad baxımından oxşar və lüğətlərdə qeyd olun- mayan dil vahidləri çoxdur. Onların bir qismi dialektlərdə, bir qismi qədim yazılı mənbələrdə, bir qismi isə müasir türk dillərində öz izlərini qoruyub saxlayırlar. Belə sözlərin toplanması və tədqiqi türk dillərinin leksikasının semantik genişlənməsi və dəyişməsinin öyrənilməsi üçün dəyərli material verə bilər ki, bu da müqayisəli-tarixi leksikologyanın əsas vəzifələrindən biridir. Bu günə qədər türk dillərində məişət leksikasının araşdırılmasına müxtəlif tədqiqat işləri həsr edilmişdir. Bunlara M.A.Zeynalovun “Azərbaycan dilinin dialekt və şivələrində məişət leksikası” (1982), B.B.Abdiqaliyevanın “Qazax dilinin məişət leksikası” (1985), Q. Jumakovanın “Manas” eposunun məişət leksikası” (1988), T.X.Xayrutdinanın “Tatar dilinin məişət leksikası” (2000), L.F.Tuxbiyevanın “Tatar ədəbi dilində paltar və baş keyimləri leksikası” (2006), X.D.İşbulatovanın “Başqırd dilinin məişət leksikası”(2005), N.B.Erlenba- |