Redaksiya heyəTİ: Baş redaktor: K. M. Tahirov

Ə d ə b i y y a t
Bələdçi [Mətn]: povest və hekayələr /Xalid Əlimirzəyev.- Bakı: Adioğlu, 2008.- 
599 s.
 Dramaturgiya, teatr və səhnə [Mətn] /Xalid Əlimirzəyev.- Bakı: Nurlan, 2004.- 
184 s.
Ədəbiyyatşünaslığın elmi-nəzəri əsasları [Mətn] /Xalid Əlimirzəyev.- Bakı: Nur-
lan, 2008.- 431 s.
Klassiklərimizin ideal və poetik sənət dünyası [Mətn]: 2 cilddə /Xalid 
Əlimirzəyev.- Bakı: Elm və təhsil, 2009.- C.I .- 554 s.;C. II .- 667 s.
Mənəvi borc [Mətn]: [Mir Cəlal haqqında xatirələr] /Xalid Əlimirzəyev.- Bakı: 
Nurlan, 2006.- 191 s.
16
Yazıçı

255
Milli ədəbiyyat 
85 
illiyi
İMAMVERDİ ƏBİLOV 
1927
DEKABR
İmamverdi  Xankişi  oğlu  Əbilov 
1927-ci  il  dekabr  ayının  19-da 
Azərbaycanın  Neftçala  rayonunun 
Qoltuq  kəndində  balıqçı  ailəsində 
anadan  olmuşdur.  İlk  təhsilini  kənd 
yeddiillik  məktəbində  almışdır.  İkin-
ci  Dünya  müharibəsi  illərində  balıq 
vətəgəsində fəhlə, sonra Qoltuq kənd 
məktəbində  pioner  baş  dəstə  rəhbəri 
işləmişdir.  Onu  qəsəbə  məktəbinə 
müəllim göndərmişdilər.
Üç ildən sonra Neftçala şəhərindəki 
1 saylı orta məktəbə dəyişilmişdir. Bu 
vaxtadək  orada  ədəbiyyat  müəllimi 
işləyir.  “Ananın  tələbi“  adlı  ilk  şei-
ri  “Bolşevik”  qəzetində  (1944)  dərc 
olunmuşdur.  Dövri  mətbuatda  şeir, 
məqalə və rəyləri vaxtaşırı çap edilir. 
1960-cı  ildə  “Ədəbiyyat  və 
incəsənət“  qəzetində  çıxan  “Həyatla 
səsləşən  poeziya“  məqaləsi  onun  ya-
radıcılıq  yolunu  qəti  müəyyən  etdi. 
Müasir ədəbi prosesi ardıcıl izləyir, öz 
mülahizə və təəssüratlarını müntəzəm 
çap etdirirdi.
ADU-nun  Filologiya  fakültəsində 
qiyabi  təhsil  almışdır  (1950-1955). 
“Rəsul Rzanın yaradıcılıq yolu” möv-
zusunda  namizədlik  dissertasiyası-
nı  müdafiə  etmişdir.  1977-ci  ildən 
metodist-müəllimdir.
Azərbaycan  Ağsaqqallar  Şura-
sının  pedaqoji  cəmiyyət  heyətinin 
Beynəlxalq  “Xatirə”  irs  komissiyası-
nın üzvü, Neftçala rayon Ziyalılar İtti-
faqı və Ağsaqqallar Şurasının sədri se-
çilmişdır. Xidmətlərinə qörə 4 medalla 
təltif olunmuşdur.
Azərbaycan  Yazıçılarının  VIII 
qurultayında  təftiş  komissiyasının 
və  IX  qurultayda  isə  Yazıçılar  Bir-
liyi  İdarə  Heyətinin  üzvü  secilmiş-
dir.  Dəfələrlə  kənd,  qəsəbə,  rayon 
sovetlərinin  deputatı  olmuşdur.  SSRİ 
Maarif Nazirliyi, ÜİLKGİ MK-nın və 
“Bilik”cəmiyyətinin  fəxri  fərmanları, 
Səməd Vurğun xatirə diplomu ilə təltif 
edilmişdır. Rəsul Rza mükafatı laurea-
tıdır (1998).
Xalq  təhsili  işçilərinin  Ümumitti-
faq  qurultayına  nümayəndə  seçilmiş-
dir  (1986).  Moskva,  Tehran,  Təbriz, 
Bağdad,  Bakı  şəhərlərində  keçirilən 
təhsil, elm, ədəbi toplantılarda, qurul-
tay və simpoziumlarda məruzə ilə çı-
xış etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Əsərləri [Mətn] /İmamverdi 
Əbilov.- Bakı: Vektor nəşrlər 
evi, 2006-2007.- I cild.- 244 
s.; 2007. - C.II .- 445 s.
Xələfli, Ə. Dağ var dağdan 
yuxarı [Mətn] /Ə.Xələfli // 
Kredo. - 2010. - 13 noyabr. 
- S.1.
Nəbiyev, B. El ağsaq-
qalı, elm fədaisi [Mətn] 
: [İ.Əbilov haqqında] 
/B.Nəbiyev.- Bakı: Vətən 
nəşr, 2007.- 32 s.
Nəzərli, İ. Nadir səs arxi-
vinin sahibi haqda könül 
yazısı [Mətn] /İ.Nəzərli // 
Yaddaş. - 2007. - 26 aprel. 
- S.10.
Sailov, S. Seçilmiş əsərləri 
[Mətn] : [İ.Əbilov haqqın-
da] /S.Sailov.- Bakı: Araz, 
2010.- C.III . - S.138.
19
Şair

256
Milli ədəbiyyat 
75 
illiyi
ƏLİYAR SƏFƏRLİ 
1937
DEKABR
Əliyar Qəzənfər oğlu Səfərli 1937-
ci  il  dekabr  ayının  28-də  Ordubad 
rayonunun  Anabad  kəndində  anadan 
olmuşdur.  1955-ci  ildə  Ordubad  orta 
məktəbini,  1960-cı  ildə  Azərbaycan 
Dövlət  Universitetinin  Şərqşünaslıq 
fakültəsinin  İran  filologiyası  şöbəsini 
bitirmişdir. Tələbəlik illərində Tələbə 
elmi cəmiyyətinin rəhbəri olmuşdur. 
Əmək  fəaliyyətinə  Azərbaycan 
Milli  Elmlər Akademiyasının  Nizami 
adına  Ədəbiyyat  İnstitutunun  qədim 
və  orta  əsrlər Azərbaycan  ədəbiyyatı 
şöbəsində  başlamışdır  (1960-1968). 
Bu  dövrlərdə  klassik  Azərbaycan 
ədəbiyyatının  tədqiqi  ilə  məşğul  ol-
muşdur. 
1960-1968-ci  illərdə  Azərbaycan 
Elmlər  Akademiyasının  Nizami  adı-
na  Ədəbiyyat  İnstitutunun  elmi  işçisi 
olmuşdur. Uzun müddət BDU-nun Fi-
lologiya  fakültəsində  tədrislə  məşğul 
olub. 
1986-1994-cü  illərdə   Azərbaycan 
ədəbiyyatı  tarixi  kafedrasının  müdiri 
işləmişdir.  Həmin  kafedranın  profes-
sorudur.
Əliyar Səfərli orta əsrlər Azər bay-
can ədəbiyyatının tanınmış tədqiqatçı-
larındandır.  O,  Məsihinin  (17-ci  əsr) 
həyat  və  yaradıcılığına,  17-18-ci 
əsrlər  Azərbaycan  epik  şeirinə  dair 
tədqiqatların müəllifidir. 
Mətnşünaslıq  sahəsində  də  ciddi 
nəticələri  vardır.  Bir  sıra  unudulmuş 
ədəbi  abidələri  aşkara  çıxarmış,  ilk 
anadilli poema olan “Dastani Əhməd 
Hərami”ni,  Qazi  Bürhanəddinin 
“Divan”ını,  Məhəmməd  Füzulinin 
“Həqiqət  üs-süəda”  əsərini  (şərikli), 
Məsihinin “Vərqa və Gülşa” poeması-
nı, “Şəhriyar” dastanını, habelə Nəsimi, 
Əmani və başqalarının əsərlərini tərtib 
və nəşr etdirmişdir. 
Uzun  illər  Azərbaycan  Təhsil 
Nazirliyində 
“Ədəbiyyatşünaslıq” 
bölməsinin rəhbəri olmuş, orta və ali 
məktəblər  üçün  dərslik,  dərs  vəsaiti 
və  proqramların  hazırlanmasında 
bilavasitə  yaxından  iştirak  etmişdir. 
Əsərləri xarici ölkələrdə nəşr edilmiş-
dir.
Əliyar  Səfərli  diplomatik  sahədə 
də fəaliyyət göstərmişdir. 1994-1998-
ci illərdə Azərbaycan Respublikasının 
İran İslam Respublikasında fövqəladə 
və  səlahiyyətli  səfiri  olmuş,  ölkəmizi 
Beynəlxalq İqtisadi Təşkilatda (EKO) 
təmsil etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Azərbaycan ədəbiyyatı 
tarixi: qədim və orta əsrlər 
tarixi [Mətn]: ali məktəblər 
üçün dərslik /Əliyar Səfərli.- 
Bakı : Ozan, 2008.- 695 s.
Bölünmüş Azərbaycan: 
böyük elçinin düşüncələri 
[Mətn] /Əliyar Səfərli.- Bakı 
: Ozan, 2010.- 254 s.
Ədəbiyyat [Mətn] . dərslik 
/Əliyar Səfərli.- Bakı : 
Təhsil, 2003.- 384 s.
Qədim və Orta əsrlər 
Azərbaycan ədəbiyyatı 
[Mətn] /Əliyar Səfərli.- 
Bakı: Ozan, 1998.- 632 s.
 Азербайджанская 
эпическая литература 
XVII-XVIII вв [Текст] /
Алияр Сафарли.- Баку : 
Язычы, 1986.- 283 с.
İ n t e r n e t d ə
www.az.wikipedia.org
www.adam.az
www.gunaz.tv
28
Ədəbiyyatşünas

257
Xarici ədəbəbiyyat 
130 
illiyi
ALEKSEY NİKOLAYEVİÇ 
TOLSTOY 
1882-1945
DEKABR
Aleksandr  Nikolayeviç  Tolstoy 
1882-cü il dekabr ayının 29-da Niko-
layevski  şəhərində  (indiki  Puqaçov) 
anadan  olmuşdur.  Uşaqlıq  dövrünü 
Samaranın  yaxınlığındakı  Sosnovka 
kəndində A. Bostromun evində keçir-
mişdir. Anası Aleksandra Leontyevna 
Turgeneva uşaq yazıçısı idi.
A.N.  Tolstoy  Samara  realnı 
məktəbini  qurtardıqdan  sonra  1901-
ci ildə Peterburq Texnoloji İnstitutuna 
daxil oldu, lakin bədii ədəbiyyata daha 
çox  həvəs  göstərdiyinə  görə  1907-
ci  ildə  diplom  müdafiəsi  ərəfəsində 
institutu  tərk  etdi.  Hələ  1905-ci  ildə 
vətəndaşlıq  poeziyası  ruhunda  yazdı-
ğı  ilk  şeirlərini  dövri  mətbuatda  çap 
etdirən  gənc  şair  1907-ci  ildə  “Liri-
ka” adlı şeirlər məcmuəsi çap etdirdi. 
1908-ci ildə o, “Köhnə qala” adlı ilk 
hekayəsini,  bunun  ardınca  isə  “Sağ-
sağan nağılları” (1910) adlı hekayələr 
məcmuəsi    “Mavi  çaylar  arxasında” 
(1911) şeirlər kitabını çap etdirir. 1909-
1911-ci illərdə o, zadəgan tifaqlarının 
dağılması,  ziyalıların  təbəqələşməsi 
mövzusunda  yazdığı  realist  hekayə 
və  povestləri  ilə  çıxış  edir.  “Qədim 
cökələr  altında”,  “Baməzə  adamlar” 
(1911),  “Topal  mülkədar”  (1912)  və 
s. bura daxildir. İlk dəfə olaraq o, tari-
xi mövzulara 1918-ci ildə “Vəsbusə”, 
“Pyotr günü” (1918) hekayələrini ya-
zır. 1918-ci ildən o, əvvəlcə Fransada, 
sonra  isə  Almaniyada  mühacirətdə 
olur. Tolstoy mühacirətdə olarkən bir 
sıra  əsərlərini,  mühacirlərdən  bəhs 
edən  bir  sıra  hekayələrini  yazmışdır. 
“Nikitanın  uşaqlığı”  povestini,  “Ae-
lita”  fantastik  romanı  bu  mövzuda 
yazılmış əsərləridir. Onun bu mövzu-
da “Birinci Pyotr” tarixi romanını da 
qeyd  etmək  lazımdır.  “Birinci  Pyotr” 
romanı  sovet  ədəbiyyatının  görkəmli 
əsərlərindən biridir.
1930-cu 
illərdən 
başlayaraq 
A.Tolstoyun  əsərləri  Azərbaycan 
dilinə  tərcümə  edilir  və  çap  olunur. 
B.Musayev  yazıçının  “Birinci  Pyotr” 
romanını (1936), M.Hacıyev “Aelita” 
romanını  (1956),  H.  Məmmədxanlı 
və T. Haşımova “Əzablı yollarla” ro-
man  epopeyasını  (1961),  Əsəd  Zey-
nalov  “Nikitanın  uşaqları”  əsərini, 
M.  Rzaquluzadə  Tolstoyun  məşhur 
“Mühəndis  Qarinin  hiberbolondi” 
elmi  fantastik  romanını  1964-cü  ildə 
tərcümə etmişlər.
A.N.Tolstoy 1945-ci il fevral ayının 
23-də Moskvada vəfat etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Seçilmiş əsərləri [Mətn] 
/Aleksey Nikolayeviç 
Tolstoy.- Bakı: Şərq-Qərb, 
2006.- 336 s
.Rus Sovet ədəbiyyatı tarixi 
[Mətn] /Aleksey Nikolaye-
viç Tolstoy.- Bakı: Maarif, 
1976.- 416 s.
Варламов, А. Алексей 
Толстой [Текст] /А.Н. 
Варламов.- Москва: 
Молодая гвардия, 2008.- 
589 с.
Детство Никиты [Текст] 
/ Алексей Николаевич 
Толстой .- Москва: ОЛМА 
ПРЕСС Гранд, 2006.- 413 
с. 
Эмигранты [Текст] /
Алексей Николаевич 
Толстой .- Москва: АСТ: 
Хранитель, 2007.-315 с.
29
Rus yazıçısı

258
Milli Qəhrəmanlar 
55 
illiyi
ƏLİYAR ƏLİYEV 
1957- 1992
DEKABR
Əliyar  Yusif  oğlu  Əliyev  1957-ci  il 
dekabr  ayının  14-də  Qubadlı  rayonunun 
Qazyan kəndində doğulmuşdur. 
1975-ci ildə  orta məktəbi əla qiymət-
lərlə bitirmiş, həmin il Azərbaycan Dövlət 
Bədən Tərbiyəsi İnstitutuna daxil olmuş-
dur. 1979-cu ildə  instututu fərqlənmə dip-
lomu ilə bitirərək bir müddət Qubadlı ra-
yonunun Donqarlı kənd orta məktəbində 
idman müəllimi işləmişdir.
 1980-ci ildə hərbi xidmətə getmişdir. 
1982-ci  ildə  ordudan  tərxis  olunmuşdur. 
Sonra  Saransk  Dövlət  Universitetində 
müəllim işləmişdir. 1983-cü ildə yenidən 
doğma  yurda  qayıtmışdır.  1985-ci  ildən 
Könüllü  Bədən  Tərbiyəsi  və  İdman 
Cəmiyyəti  Rayon  Şurasının  sədri  seçil-
mişdir. O, dəfələrlə klassik güləş üzrə res-
publika, ümumittifaq və beynəlxalq yarış-
larda qalib gəlmişdir. Gənc pəhlivan eyni 
zamanda respublika və SSRİ çempionları 
yetişdirmişdir.
Ə.Əliyev  respublikamızda  baş  verən 
ictimai-siyasi  hadisələrdə  yaxından  iş-
tirak  edirdi.  O,  rayonda  xalq  hərəkatına 
rəhbərlik  edir,  yüksək  təşkilatçılıq 
qabiliyyəti nümayiş etdirirdi. Ermənistan 
ölkəmizə  qarşı  təcavüzə  başlayanda 
cəbhəyə gedən könüllülərdən biri olmuş-
dur.  1990-cı  ilin  aprel  ayında  düşmənin 
Başarat kəndinə böyük qüvvə ilə hücum 
edəcəyi gözlənilirdi. Dan yeri sökülməmiş 
Topağac  yüksəkliyi  toplardan  şiddətli 
atəşə  tutuldu.  Ə.Əliyevin  başçılıq  etdiyi 
dəstə hücumu qətiyyətlə dəf etdi. Döyüş 
tam qələbə ilə başa çatdı. 
1992-ci  il  oktyabrın  3-də  Sunum-
başı  yüksəkliyindəki  qanlı  döyüşlərdə 
Ə.Əliyevin taboru “Tikanlı zəmi” deyilən 
dağa qədər irəliləmişdi. Lakin o, yüksək-
liyə  çata  bilmədi,  düşmən  gülləsinə  tuş 
gələrək şəhid oldu.
Evli idi. Üç övladı var.
Azərbaycan  Respublikası  Prezidenti-
nin 10 noyabr, 1992-ci il tarixli 301 say-
lı  Fərmanı  ilə  mayor  Əliyar  Yusif  oğlu 
Əliyev  ölümündən  sonra  Azərbaycanın 
Milli  Qəhrəmanı  adına  layiq  görülmüş-
dür. Qubadlı rayonunun Qazyan kəndində 
dəfn edilmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Nərimanoğlu, N . 
Dağlar oğlu [Mətn] 
/N.Nərimanoğlu.- Bakı : 
İşıq, 1994.- 56 s.
Quliyev , D. Əliyar Yusif 
oğlu Əliyev ( 1957- 1992) 
[Mətn] // Quliyev , D. Şəhid 
idmançılar.- Bakı, 1995.- S. 
19-22.
Seyidzadə, M. Əliyev 
Əliyar Yusif oğlu [Mətn] 
// Seyidzadə, M. Milli 
qəhrəmanlar zirvəsi.- Bakı, 
2010.- S.56.
14
Milli Qəhrəman
Doğulandan vətən dedim el dedim,
Vətən üçün mən nələrdən keçmədim.
Heyif heyif çox arzuma yetmədim
El yolunda şəhidliyə gedirəm
Şəhid olub ucalara gedirəm.
Əhməd Abdullayev

259
Coğrafiya.Geologiya 
85 
illiyi
XUDU MƏMMƏDOV 
1927-1988
DEKABR
Xudu  Surxay  oğlu  Məmmədov 
1927-ci il dekabr ayının 14-də Ağdam 
rayonunun  Mərzili  kəndində  anadan 
olmuşdur.
 X. Məmmədov 1951-ci ildə Bakı 
Dövlət Universitetini bitirdikdən son-
ra SSRİ Elmlər Akademiyası Kristal-
loqrafiya  İnstitutunun  aspiranturasına 
daxil  olmuşdur.  Onun  “Maddələrin 
kristal strukturunun öyrənilməsinə və 
şifrinin  açılması”na  həsr  edilmiş  ilk 
elmi  əsərləri  ictimaiyyət  tərəfindən 
yüksək qiymətləndirilmişdir. 
X.Məmmədov 1970-ci ildə Geolo-
giya-mineralogiya  elmləri  doktoru, 
1973-cü  ildə  professor  elmi  adını  və 
elmi dərəcəsini almışdır. 1976-cı ildə 
Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü 
seçilmişdir.
X.Məmmədovun bütün əmək fəaliy-
yəti qeyri-üzvi və Fizika-Kimya insti-
tutu ilə bağlı idi. Burada o, laborantlıq-
dan laboratoriya rəhbəri vəzifəsinədək 
yüksəlmişdir.  Azərbaycan  kristal 
kimyaçıları  məktəbinin  yaradıcısıdır. 
Onun  tədqiqatlarının  nəticələri  250-
dən artıq elmi əsərdə və 5 monoqrafi-
yada öz əksini tapmışdır. 
X.Məmmədov dünya kristalloqraf-
ları  və  kristalokimyaçıları  tərəfindən 
tanınmış  və  qəbul  edilmiş  bir  çox 
ciddi  elmi  yeniliklərin,  o  cümlədən 
TFFY-nin müəllifi, qayğıkeş müəllim, 
minnətdar tələbə və nəhayət, publisist 
və ictimai xadim kimi böyük nüfuz qa-
zanmışdır.
X.Məmmədov 
səmərəli 
elmi 
fəaliyyətilə  yanaşı  yüksək  ixtisas-
lı  kadrlar  hazırlanmasına  və  elmin 
təbliğinə  böyük  qüvvə  sərf  edirdi. 
Onun rəhbərliyi altında onlarca elmlər 
doktoru  və  elmlər  namizədləri  ha-
zırlanmışdır.  Əsl  ziyalı  olan  Xudu 
Məmmədov  çox  geniş  biliyə  malik 
olmuşdur,  Azərbaycan  ədəbiyyatına, 
musiqisinə, 
incəsənətinə 
yaxşı 
bələd  idi.  Azərbaycan  incəsənəti  və 
ədəbiyyatı  problemlərinin  hərtərəfli 
təhlilinə  aid  bir  sıra  sanballı  əsərlər 
yazmışdır. O, xalqını ürəkdən sevmiş, 
var qüvvəsini və biliyini xalq işinə sərf 
etmişdir. X. Məmmədovun xidmətləri 
“Qırmızı Əmək Bayrağı” və “Şərəf ni-
şanı” ordenlərinə layiq görülmüşdür. 
Görkəmli  alim,  1988-ci  il  oktyabr 
ayının 15-də Bakı şəhərində vəfat et-
mişdir. 
Ə d ə b i y y a t
Elm köməyin olsun [Mətn] 
/Xudu Məmmədov.- Bakı , 
2002.- 121 s.
 Kalsium silikatları və hidro-
silikatlarının kristallokimya-
sı [Mətn] /Xudu Məmmədov 
.- Bakı , 1960.- 128 s. 
Qoşa qanad [Mətn] /Xudu 
Məmmədov.- Bakı : Gənclik, 
1974.- 107 s.
Aydınoğlu, T. “Xudu 
zirvəsi”nə düşən işıq 
[Mətn] : [İ.Bəxtiyarlının 
X.Məmmədova həsr etdiyi 
“İşıqlı zirvə” elmi pub-
lisistik kitabı haqqında] 
/T.Aydınoğlu //Xalq qəzeti.- 
2005.- 20 mart.- S. 7.
14
Kristalloqraf

260
Fəlsəfə.İqtisadiyyat.Hüquq
105 
illiyi
HƏSƏN ƏLİYEV 
1907-1993
DEKABR
Həsən  Əlirza  oğlu  Əliyev  1907-ci  il 
dekabr ayının 15-də Qərbi Azərbaycanın 
Zəngəzur  qəzasının  Comərdli  kəndində 
anadan olmuşdur. 
Həsən Əliyev 1924-30-cu illərdə Nax-
çıvan  şəhərində  axşam  məktəbində  oxu-
muş,  1930-32-ci  illərdə  isə  Azərbaycan 
Kənd  Təsərrüfatı  İnstitutunun  tələbəsi 
olmuşdur.  Sonra  isə  Azərbaycan  Elmi-
Tədqiqat  Pambıqçılıq  İnstitutunun  aspi-
ranturasında təhsil almışdır. 
Görkəmli alim 1941-43-cü illərdə Bö-
yük  Vətən  müharibəsində  iştirak  etmiş-
dir.  1944-cü  ildə  böyük  müvəffəqiyyətlə 
namizədlik  dissertasiyasını  müdafiə  et-
miş,  1944-49-cu  illərdə AMEA-nın  Tor-
paqşünaslıq  və  Aqrarkimya  İnstitutu-
nun Elmi hissə üzrə direktor müavini və 
Azərbaycan  Pedaqoji  İnstitutunda  baş 
müəllim işləmişdir. 
  Həsən  Əliyev  1949-52-ci  illərdə 
AMEA-nın  Botanika  İnstitutunun  direk-
toru vəzifəsində çalışmışdır. 1952-ci ildə 
Azərbaycan SSR Kənd Təsərrüfatı naziri-
nin birinci müavini olmuşdur. O, 1952-ci 
ildən EA-nın akademikidir.
Böyük  alim  1965-ci  ildə  kənd  təsər-
rüfatı  elmləri  doktoru  alimlik  dərəcəsi 
almaq  üçün  “Böyük  Qafqazın  torpaqları 
və ondan səmərəli istifadə yolları” möv-
zusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə 
etmişdir.  1968-ci  ildən  ömrünün  sonuna 
kimi  AMEA-nın  Coğrafiya  İnstitutunun 
direktoru vəzifəsində çalışmışdır.
Həsən  Əliyevin  əsas  tədqiqatı  meşə 
torpaqlarının  coğrafiyasına,  respublika 
torpaq xəritəsinin və Azərbaycan SSR-də 
Beynəlxalq  Bioloji  proqramın  hazırlan-
masına, ətraf mühitin qorunmasına, torpaq 
və  su  ehtiyatlarından  səmərəli  istifadəyə 
həsr  edilmişdir.  Həsən  Əliyev  EA-nın 
Nəbatat İnstitutuna rəhbərlik edən zaman 
8  cildlik  “Azərbaycan  florası”  kitabının 
hazırlanmasına və çapına hərtərəfli qayğı 
göstərmiş, böyük əmək sərf etmişdir. 
Həsən Əliyev bununla yanaşı 1975-ci 
ildən  “Azərbaycan  təbiəti”  məcmuəsinin 
baş  redaktoru,  Azərbaycan  SSR  Təbiəti 
Mühafizə Cəmiyyətinin sədri, Azərbaycan 
SSR  Coğrafiya  Cəmiyyətinin  prezidenti 
olmuşdur. Dəfələrlə Polşa, ABŞ, İsveçrə, 
Yunanıstan  və  s.  ölkələrdə  keçirilən 
Beynəlxalq Konqreslərdə elmi məruzələr 
etmişdir. 
Respublikada  yüksək  ixtisaslı  kadr-
ların  hazırlanmasında  H.  Əliyevin  bö-
yük xidmətləri olmuşdur. Görkəmli alim 
1977-ci ildə Azərbaycanın Əməkdar elm 
xadimi adına, 1978-ci ildə isə Dövlət Mü-
kafatına layiq görülmüşdür. Həsən Əliyev 
10-cu çağırış Azərbaycan SSR Ali Soveti-
nin deputatı olmuşdur. Alim dəfələrlə or-
den və medallarla təltif olunmuşdur. 
O,  1994-cü  ilin  fevral  ayında  Dövlət 
Ekologiya və Təbiətdən İstifadəyə Nəzarət 
Komitəsinin  mükafatına  layiq  görülmüş-
dür. Akademik  Həsən  Əliyev  1993-cü  il 
fevral  ayının  2-də  Bakı  şəhərində  vəfat 
etmiş Fəxri xiyabanda dəfn edilmişdir.
Həmin  il  Azərbaycan  Respublikası-
nın  Nazirlər  Kabineti  alimin  xatirəsinin 
əbədiləşdirilməsi  haqqında  qərar  ver-
mişdir.  Bakı  şəhərindəki  küçələrdən  biri 
Həsən Əliyevin adını daşıyır. 
 
Ə d ə b i y y a t
Təbiətin keşiyində [Mətn] /
Həsən Əliyev.- Bakı : Maa-
rif, 1993.- 309 s.
Təbiətin yaşıl libası [Mətn] 
/Həsən Əliyev.- Bakı : 
Gənclik, 1988.- 180 s.
Budaqov, B. Çay kimi 
çağlayan ömür [Mətn]: 
[Akademik Həsən Əliyev 
haqqında].- Bakı : “İsmayıl 
NPM”, 2002.- 119 s.
Elin oğlu [Mətn]: [Akade-
mik Həsən Əliyev haqqında 
xatirələr].- Bakı: “İsmayıl 
NPM”, 2002.- 135 s.
Həsən Əlirza oğlu Əliyev 
[Mətn] : biblioqrafiya.- 
Bakı: “İsmayıl NPM”, 
2002.- 127 s.
Почвы Большого Кавказа 
[Текст] /Гасан Алиев.- 
Баку, 1994.- 308 с.
Тревожный сигнал 
[Текст] /Гасан Алиев.- 
Баку: Азернешр, 1983.- 164 
с.
15
Akademik

261
Mühəndis işi. Texnika
85 
illiyi
SARVAN SALMANOV 
1927
DEKABR
Sarvan  Qarakişi  oğlu  Salmanov 
1927-ci  il  dekabr  ayının  21-də  İsma-
yıllı rayonunun Zoğallıq kəndində ana-
dan olmuşdur. Ailədə dörd uşaq olub-
lar. Körpəlikdən çətinliklər içərisində 
böyüyən  Sarvan  Salmanov  8  yaşında 
olarkən  atasını  itirir.  Dul  qalan  anası 
dörd  uşağı  böyük  çətinliklərlə  ərsəyə 
çatdırır.  Artıq  Sarvanın  18  yaşı  ta-
mam  olurdu.  Bu  zaman  ikinci  dün-
ya  müharibəsi  yenicə  qurtarmışdı. 
Ölkədə  quruculuq  işləri  başlanmışdı. 
Elə Azərbaycanda  da  sənayeni,  kənd 
təsərrüfatını inkişaf etdirmək lazım idi. 
Bununla əlaqədar SSRİ Nazirlər Sove-
tinin qərarı ilə Kür çayının üstündə su 
elektrik  stansiyası  tikilməli  idi.  SES 
– Kür çayının Boz dağı ikiyə ayırdığı 
sahədə  –  Mingəçevir  boğazı  deyilən 
yerdə qurulmalı idi. Həmən stansiyanın 
tikilib  qurtarmasından  sonra  eni  618 
km, uzunluğu 80 km olan 16 milyard 
kub metr su tutumlu böyük Mingəçevir 
dənizi  yaradılmalı  idi.  Dənizin  qar-
şısında  93  metr  hündürlüyündə  bənd 
tikmək  nəzərdə  tutulurdu.  Bunlarla 
əlaqədar olaraq komsomol təşkilatının 
Mərkəzi  Komitəsi  qərar  çıxardı  ki, 
bu tikintidə komsomolçular da iştirak 
etsinlər. 1945-ci il avqustun 1-də kom-
somolçuların çağırışı ilə Azərbaycanın 
komsomolçu  gəncləri  Mingəçevir 
tikintisinə gəlməyə başladılar. S. Sal-
manov  da  komsomolun  üzvü  idi.  O, 
İsmayıllı rayonundan 25 nəfər gənclə 
birlikdə tikintidə işləməyə gəldi. Bur-
da  bir  neçə  gün  saman  qatılmış  tor-
paqdan  kərpic  kəsməklə  məşğul  olan 
S. Salmanov briqadanı atıb dülgərliklə 
məşğul olmağa başlayır. Qısa müddət 
ərzində bu sənətdə də irəliləyir. Əmək 
fəaliyyətinə  1945-ci  ildə  Mingəçevir 
SES-da  başlamış  və  burada  müxtəlif 
vəzifələrdə çalışmışdır.
İnşaatçı, Sosialist Əməyi   Qəhrə-
manı  (1971),  SİKP-nın  üzvü  (1951), 
SSRİ-nin və Azərbaycanın fəxri ener-
getikidir.  SİKP-nın  24-cü  qurultayı-
nın numayəndəsi olaraq 2 dəfə Lenin 
ordeni və medallarla təltif edilmişdir. 
Azərbaycanın  Xalq  şairi  Səməd Vur-
ğunun  “Muğan”  poemasında  Sarvan 
Salmanovun obrazı yaradılmışdır.