Redaktor və rəyçilər: İlham Məmmədli



Yüklə 5,26 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/9
tarix31.01.2017
ölçüsü5,26 Mb.
#6976
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Ziyalı Məktubu
Xalq  qəhrəmanları  ona  görə  yaşayır  ki,  onları  nəsildən­nəsilə 
ötürən, onun xeyirxah əməllərinin tədqiq edən xalqın özüdür. Belə xalq 
qəhrəmanlarından  biri  də  Laçın  rayonunun  Hacı­Sanılı  obasında  dün-
yaya  göz  açmış  Sultan  bəy  Sultanov  Paşa  bəy  oğludur.  Onun  anadan 
olmasının  140  illlyinin  yad  edilməsi,  müxtəlif  tədbirlərlə  keçirilməsi 
bir Azərbaycan vətəndaşı kimi məni çox sevindirir. Mən nə vaxtsa bu 
şəxsiyyətin  öz  layiqli  qiymətini  alacağına  inanırdım.  Bu  gün  həqiqət 
bərpa  olunur.  Sultan  bəyi  xarakterizə  etmək  olduqca  çətindir,  həm  də 
şərəflidir. Çətindir ona görə ki, o, özünə xas olan hər tərəfli fitri istedadlı 
bir şəxsiyyətdir. Şərəflidir ona görə ki, hər bir Türk oğlu ona oxşamağa 
çalışır, onun həyat yolunu öyrənir, ondan qürurlanır, onu ürəkdən sevir.
Sultan bəy vətənpərvərdir. O, doğulduğu obanı, eli, onun yaylaqları-
nı, meşələrini, göz oxşayan buz bulaqlarını, bir sözlə flora və faunasını, 
təbii sərvət deyilən hər bir nemətlərini sevir. Çərçivəli, asılı rus zabiti 
olmaqdan bəylik qürurunu üstün tutan Sultan bəy Peterburqda ali hərbi 
təhsilini  yarımçıq  qoyaraq  doğma  vətəninə  qayıtmışdır.  Bundan  sonra 
Laçında dövrünə görə müasir tipli zavodlar tikdirərək əhalini işlə təmin 
etmiş, bəzi xarici dövlətlərlə ticarət əlaqələrini yaratmışdır.
Ermənilər mütəmadi olaraq 1905, 1906, 1918­1920­ci illərdə Qara-
bağa, Zəngəzura məkrli planlarla hücum etmişdilər.Bu hücumların dəf 
edilməsində Sultan bəy Paşa bəy oğlu Laçınlı igidləri öz vəsaiti hesabına 
silahlandırmaqla erməni­rus birləşmələrini darmadağın etmişdir. İlk dəfə 
1906­ci ildə Şuşanın azad edilməsinə nail olmuş, onun dəstəsi 500­dən 
çox erməni öldürmüş, 300 nəfəri yaralamışdır.  Andronikin əsas fikri La-
çından keçməklə Qarabağı Ermənistanla birləşdirmək idi. Onun bu pla-
nını da puç edən Sultan bəy Sultanovdur. 
Tarixdə  bu  əməliyyat  Zabıx  əməliyyatı  ilə  özünə  yer  almışdır.  Bu 
əməliyyatda ağıllı, istedadlı, igid Türk oğlu Sultan bəyin müharibə taktikası 
nəticəsində Andranikin qoşunu son nəfərə kimi darmadağın edilir. Sultan bəy 
Sultanov və Xosrov bəy Sultanov qardaşları doğma obasını, elini, mənsub 
olduqları Türk soyunu ürəkdən sevmiş, Azərbaycan dövlətinin bütövlüyü-

Ziyalı məktubu
167
nü, sərhədlərini qoruyub saxlaya bilmişdir. Bu istək onların amalı olmuşdur. 
Elinə, obasına, millətinə, xalqına sonsuz xidmət göstərən Paşa bəyin bu cüt 
oğulları canı, qanı bahasına igidliklə qoruyub saxladığı Azərbaycanın igidlik 
yuvası sayılan Laçında yaşaya bilmədilər. 
Qızıl Ordu Azərbaycanı işğal etdikdən sonra, Paşa bəy oğlanlarının ağır 
günləri  başlandı. Onların sürgün edilməsi, hətta xalq düşmənləri olmaları 
haqqında məkrli sənədlər hazırlandı. Nəticədə Sultan bəy əvvəl İranda, son-
ralar Türkiyə dövlətində mühacir həyatı yaşamağa məhkum edilir.
Sultan  bəy  Türk  tarixində  böyük  qiymətə  layiqdir.  Ermənilər 
azərbaycanlıların tarixi düşmənidir­bunu heç bir Türk oğlu yaddan çı-
xartmamalıdır. Ermənilər tarix boyu ən ağır dərsi Sultan bəydən aldılar. 
Sultan bəy Türkiyədə mühacir həyatı yaşayarkən də, öz böyük qüruru-
nu itirməmiş, yeri gəldikcə ətrafında olan Zəngəzurlulara maddı köməklik 
göstərmiş, ömrünün sonuna qədər onların ağsaqqalı olaraq qalmışdır.
Bu günkü gənclərimiz belə şəxsiyyətlərin ömür yolundan necə yaşa-
mağı və Vətəni necə sevməyi öyrənməlidirlər. 
Sultan  bəyin  Türkiyədə  sığınacaq  tapmaq  məqsədi  ilə  etdiyi 
müraciətə Atatürk  belə  cavab  vermişdir:  “Ermənilərə  verdiyiniz  tarixi 
dərslərə görə Türkiyənin qapıları həmişə üzünüzə açıqdır!”
Hazırda böyük Türk dünyasının qəhrəman oğlanlarının həyat səlna­
məsini araşdırılması, göstərdiyi tarixi qəhrəmanlıqların nümu nələri biz 
Türkləri sevindirir. Bu gün bu tarixi zərurətdir. Çünki Azərbaycanımızın 
ərazi  bütövlüyü  pozulmuşdur. Tarixi  torpağımız  olan  Dağlıq  Qarabağ, 
Zəngəzur erməni işğalındadır. Gənclərimiz tarixi sima, böyük sərkərdə 
olan xalq qəhrəmanlarımız Sultan bəy və Xosrov bəy qardaşlarının keç-
diyi yoldan ibrət götürərək Qarabağı azad edəcəyimiz haqqında hər gün 
fikirləşməlidirlər. 
Mən  Laçın  rayonunda  doğulub  böyümüş,  bütün  şüurlu  həyatını 
ba lalarımızın  təlim­tərbiyəsinə  həsr  etmiş  bir  müəllim  olaraq  hər  bir 
azərbaycanlının adı ilə qürur duyduğu Sultan bəy və Xosrov bəy qardaşları 
haqqında kitabın yazılıb işıq üzü görməsini ürəkdən alqışlayıram və bunu 
çoxdan istəyirdim. Bu kitab, inanıram ki, gənc nəslin hərbi vətənpərvərlik 
tərbiyəsində də mühüm rol oynamaqla, həm də nəşləri Anadolu torpaqla-
rında uyuyan  Sultanov qardaşlarının ruhunu da sevindirəcəkdir. 
Bu kitabın müəllifinə, nəşrinin təşəbbüskarı olan “Zəngəzur” Cəmiy­
yətləri Birliyinə və əməyi keçən hər kəsə təşəkkürümü bildirirəm.
Tapdıq Abbasov, müəllim, Laçın rayonu

Laçının füsunkar Bozlu kəndi
Bütün zəngəzurlular kimi laçınlılar da qaçqınlığa məruz qaldılar

Həkəri çayı Laçın sahəsində
Erməni faşizminə qarşı ana fəryadı

Laçında Alban daş üzərində iş nümunəsi
Laçının Həkəri çayı boyunca bir görünüş (Zeyvə kəndi)

Ocaqqulu  
Musayevin  
qəbirüstü abidəsi
Zeyvə kəndi Soltanbaba türbəsi

Laçının Şəlvə kəndi və şəlvə təbiəti
Laçın-Şuşa yolundan bir görünüş

Zəngəzurun Laçın bölgəsində  
eradan əvvəl qəbirüstü abidələr

Laçının Pircan kəndi ərazisində qədim qəbirüstü abidələr

Laçının Zabux kəndi ərazisində orta əsrə aid  
Sümüklü və Xallanlı qəbiristanlığı (XVI əsr)
Laçının Qarıqışlaq kəndində Dəmirovlu pir-məbədi. Atəşpərəstlik dövrü

Bazarçay üzərində tağlı körpü
Sınıq Karvansara
Minkəndi. İkitağlı körpü. XIX əsr
Di gəl ki, yarı gördüm gözü yaşlı, sözü qanlı
Yoxdu bu dərdimə çarə...
Ağvan nəslindən İftixar. 986-cı il. Urud kəndi
Alban əlifbası (10 sait, 42 samit)
Onbeş aşırımlı Xudafərin körpüsü. VII əsr
Mığrı bölgəsi
Ağuri qəbirüstü abidəsi

Laçında Ağoğlan kimsə-məbədi
Laçının Aşağı Fərəcan ərazisində çoxtağlı körpü

Laçının Cicimli kəndi ərazisində qədim qəbirüstü abidələr (yeni eradan əvvəl)
Laçının Abdallar (Bəylik) kəndi ərazisində dəmir dövrünə aid qəbirüstü abidələr

Laçının Cicimli kəndində məbəd
Laçının Malıbəy kəndi ərazisində eradan əvvəl qəbirüstü abidələr

Laçının Cicimli kəndində qədim türbə
Laçının Hacılar kəndi ərazisində bulaq-abidə

Laçının Abdallar (Bəylik) kəndi ərazisində dəmir dövrünə aid daş qutu.  
Qədim qəbiristanlıq
Laçının Abdallar (Bəylik) kəndi ərazisində dəmir dövrünə aid daş qutu və 
qədim qəbiristanlıq

Laçının Güləbird kəndi ərazisində görkəmli bayatı ustadı  
Sarı Aşığın məzarı (təmirdən əvvəl)
Laçının Kişpəyələri kəndində Alban kimsəsi

Laçının Minkənd çayı üzərində XV əsrə aid ikitağlı körpü-məbəd

Laçının Kosalar kəndi ərazisində atəşpərəstlik 
 dövrünə aid qədim qəbiristanlıq

Laçının Zeyvə kəndi ərazisində Sultanbaba, Şeyx Əhməd türbələri  
və Qədim Qəbiristanlıq

Laçının Quşçu kəndi ərazisində bulaq-abidə

Laçının Varazqun kəndi ərazisində məbəd

Laçının Qarasaqqal 
kəndi ərazisində XVI 
əsrə aid türbə
Laçının Qarıqışlaq 
kəndində XI əsrə aid 
Dəmirovlu pir məbədi
Laçının Quşçu kəndi ərazisində  
Uşaq qalası adlı qala (XV əsr)
Laçının Sadınlar kəndində qədim abidə

Laçının 
Soyuqbulaq 
kəndi ərazisində 
bulaq-abidə
 Laçının Malxələf 
kəndi ərazisində 
ikitağlı Sınıq 
körpü
Laçının Soltanlar 
(Hüsülü) kəndi 
ərazisində eradan 
əvvələ aid  
qəbirüstü abidə

Laçının Pircan kəndi 
ərazisində eradan əvvələ 
aid məbəd və abidələr
Laçının Şəlvə 
kəndi ərazisində 
Atəşpərəstlik 
dövrünə aid abidə

Laçının Mirik kəndi ərazisində 
XV əsrə aid məbəd
Laçının Minkənd ərazisində 
qədim kimsə-məbəd
Laçının Cicimli kəndi ərazisində  
Alban kimsə-məbəd

Sultan bəyin nəvəsi Elbrus bəy 
babasının məzarı başında
Sarı Aşığın uyuduğu Laçın torpağı
Laçın şəhərindən bir görünüş

Laçın şəhərində N.Nərimanovun heykəli
Laçın şəhərində ana və uşaq abidəsi
Laçın şəhərindən başqa bir görünüş

Az.SSR Ali Sovetinin sədri Q.Xəlilov və 
Laçının 1-ci katibi M.Cabbarov Sovet İ.Q. 
Əvəz Verdiyevin heykəli önündə
Laçının Zeyvə kəndində 
qədim türk döyüşçüsünün  
qəbirüstü abidəsi
Laçın şəhərində 2-ci dünya müharibəsi şəhidlərinə ucaldılmış abidə

Laçın şəhəri 1974-cü ildə
Laçın şəhəri 1924-cü ildə

Laçın şəhəri 1960-cı illər
Laçın dağı ətəyindən axan Zabux çayı
Laçın şəhəri yaxınlığındakı 
qədim qəbirüstü abidə

Qarakilsə məbədi (VI–VII əsr)

Bütün Şərq dünyasında 
ilk Demokratik Cümhuriyyətin 
yaradıcısı M.Ə.Rəsulzadə
Az. KP MK-nin 
 1-ci katibi işləmiş 
 M.C.Bağırov
Sərraf, Şiruyə və xalq yazıçısı Əli Vəliyev

İlk xalq yazıçısı 
Sosialist əməyi qəhrəmanı 
Süleyman Rəhimov 
(Dədə Süleyman)
Xalq yazıçıları soldan: İ.Əfəndiyev, B.Bayramov, R.Rza

Qarabağın general qubernatoru  
Xosrov bəy
Əslən Zəngəzurdan olan, Zəngəzur cəmiyyətlər birliyinin bir qrup ziyalıları
İkinci Dünya Müharibəsində Avropada 
M.Ə.Rəsulzadə və Xosrov bəy Sultanova 
yardımçı olmuş Sovet zabiti İsrafil bəy

Beynəlxalq əlifbanın müəllifi, 
ornamentalist, astroloq, sosio-linqvisistik, 
filoloq IV Alməmməd bəy
Alməmməd bəyin Rəsul Rzanın nəbati 
ornamentlərindən yaratdığı portreti
Alməmməd bəyin yaratdığı  
qəbirüstü başdaşları
Alməmməd bəy  
şah Xətainin təxəllüsünün 
ilk açılışı müəllifidir

Sultan bəy Paşa bəy oğlu Sultanov  
XX əsrin əvvəlləri
Peterburqda təhsil almış, Bakı Neft 
Sənayesində Əmir bəylə bir yerdə işləmiş 
və 1918-ci ildə ermənilərlə mübarizədə 
Sultan bəyə yardımçı olmuş Cəlil bəy
Türk müsəlman SSRİ əsgərlərinin alman sobalarında yandırılmasının qarşısının 
alınmasında xüsusi xidmətləri olmuş İsrafil bəy oğlu və gəlini ilə

Yazıçı-publisist, t.e.d., 
professor Ziyadxan Nəbibəyli 
yazıçıların yaradıcılıq evində
Laçın dağları yazda
Laçın dağları qışda

Beynəlxalq görüşdə – sağdan Səif Nəfisi (İran), Ə.Dəmirçizadə (Azərbaycan),  
Əli Məhfuz və onun xanımı (İraq) və arxada Alməmməd bəy (Bakı)
Yollar dağlara aparır
Laçının dağ gözəllərindən biri
Laçına aparan dağ yolları
Laçın Qurtgəzi yolu

Laçının yaylaq yollarından
Laçın meşələrinə payız gəlib
Buradan Zəngəzur yaxşı görünür
Dağlar yağış gözləyir
Laçında yaşayış dağətəyi yerlərdədi
Həkəri çayı (Qubadlı ərazisi)

Qurtgəzidən Ərikliyə gedən el yolu
Zəngəzur sultanı Murtuza bəyin  
Araflı kəndi ərazisi
Alməmməd sultanın Alıqulu kəndinin  
üst hissəsi
Pircan çayından  
Ərdəşəviyə aparan yol
Laçın – Qaragöl gölü
Laçın dağlarının qış mənzərəsi

Laçında adi otlar bitmir
Laçında çoxsaylı təbii kahalardan biri
Laçının Ağanus kənd meşəsi
Laçının Bülövlük kəndində  
Cabbar yurdunun üst görünüşü
Laçının Pircan kəndi təbiətindən  
bir görünüş
Laçınlı Cəbrayıl bəyin  
Sultanbud meşə sahəsi

Laçının Kişpəyləri ərazisindən bir mənzərə
Laçının Hacısamlı bölgələrindən biri

Bu yol Sizi Ardıclı və Fərrac kəndinə aparır
Laçın Pircan yolu

Zəngəzuru yarıya bölən Həkəri çayı

Bozlu – Minkənd bölgəsi
Tavan evi

Qurtgəzi kəndi ərazisində  
Sultan bəyin meşəsi
Alxaslı mənzərələri
Zəngəzurda qəsrə bənzər dağlardan biri
Aşağı Zəngəzura aparan yol

Laçında eradan əvvəllərə aid qəbirüstü abidələr

Laçın şəhəri başqa bir görünüşdə
Sultan bəyin bölgəsi Hacısamlıdan bir görünüş

Minkənd 
kəndi
Alxaslı 
kəndi
Vağazin 
kəndi
Ərdəşəvi 
kəndi

     
MüraCiət edilMiş elMi-tariXi MəNbələr
M.İsmayılov – Sənin ulu baban. Bakı, Azərnəşr, 1989­il, 302 s.
1. 
Q.Ə.Qeybullayev  – Azərbaycanlıların  etnik  tarixinə  dair. 
2. 
Bakı, “Elm”, 1994­il, 102 s.
Y.N.Qumilyev – Qədim türklər. Bakı, “Gənclik”, 1993­il, 
3. 
536 s.
 M.Seyidov – Azərbaycan xalqının soy kökünü düşünərkən. 
4. 
Bakı, “Yazıçı”, 1983, 326 s.
 F.Sümər – Oğuzlar. Bakı, “Yazıçı”, 1992­il, 432 s.
5. 
 N.Vəlixanlı – IX­XII əsr ərəb coğrafiyaşünas səyyahları 
6. 
Azərbaycan haqqında. Bakı, “Elm”, 1974­il, 223 s.
 Qəmərşah Cavadov – Əkinçilik mədəniyyətimizin sorağı 
7. 
ilə. Bakı, Azərnəşr, 1990­il, 167 s.
 M.Vəlili (Baharlı) – Azərbaycan coğrafi – təbii, etnoqrafik 
8. 
və iqtisadi mülahizat. Bakı, Azərnəşr, 1990­il, 167 s
  A.Fazili  –  Atropatena  (er.  əvvəl  IV­er.  VII  əsr).  Bakı, 
9. 
“Elm”, 1992­il, 216 s.
  A.Qren  –  Qafqaz  keçidinin  müxtəsər  tarixi.  1­ci  cild 
10. 
(Büdpərəstlik dövrü)
 Q.Ə.Qeybullayev – Qarabağın etnik və siyasi tarixinə dair. 
11. 
Bakı, “Elm”, 1990­il
 Ə.Rüstəmli – Qədim Oğuz yurdu Zəngəzurun türk mənşəli 
12. 
yerd­yurd odları. Bakı, 1998­il.
  Z.Bünyadov  –  Azərbaycanın  VII­IX  əsrlərdə.  Bakı, 
13. 
Azərnəşr, 1989, 336 s.
 Z.Nəbibəyli – Zəngəzurun qısa tarixi və coğrafiyası. Bakı, 
14. 
“Qanun”, 2000­il, 72 s.

Müraciət edilmiş elmi-tarixi mənbələr
169
 Z.Nəbibəyli – Laçın bölgəsinin kənd adları. “yeni Qafqaz” 
15. 
qəzeti, №9 17 may 2005­ci il.
 Z.Nəbibəyli – Mənən yeniləşməyə ehtiyac var. “Azadlıq 
16. 
fədailəri” qəzeti, №03,21 yanvar, 2008­il
 Z.Nəbibəyli – Milli münasibətlərdə etnik psixika.“Azadlıq 
17. 
fədailəri” qəzeti, №01,16 yanvar 2008­il
 Z.Nəbibəyli – “Xalqın ruhu pozularsa tarix səhnəsindən 
18. 
çıxır. “Millətin səsi” qəzeti, №03(11), 18 iyul 1997­il
 Z.Nəbibəyli  – “Üzeyir bəy Həzin xatirələrdə. “Millətin 
19. 
səsi” qəzeti, 1 may 1997­il
 Z. Nəbibəyli – Bir şey ki, gözəldir onun tərifə ehtiyacı yox-
20. 
dur – L.N.Qumilyov. “Millətin səsi” qəzeti, №1, 9 yanvar 1998­il
 Z.Nəbibəyli – Laçın səndə nəyim qaldı. “Zəngəzurun altun 
21. 
tacı Laçın”, “Maarif Soltan” nəşriyyat, Bakı – 2009­il, 270 s.
 Z.Nəbibəyli –  Milyon faciələrimizdən biri. “Türkəm, tanrı­
22. 
çı yam və ya dön geriyə bax”. Bakı, “Araz” nəşriyyat, 2009­il. 136 s.
Z.Nəbibəyli  –  Zəngəzura  kürdlərin  (Qurdların)  gəlişi. 
23. 
“Zəngə zu run  altun  tacı  –  Laçın”,  Bakı,  2009­il  “Maarif  Soltan” 
nəşriyyatı, 270 s.
  Z.Nəbibəyli  –  Laçında  dini­mənəvi  dəyərlər  tarixindən. 
24. 
“Laçın ­ 85”, “Araz” nəşriyyatı Bakı, 2009­il, 150 s.
  Z.Nəbibəyli  –  Laçında  memarlıq  və  tarixi  maddi­
25. 
mədəniyyət abidələri. “Laçın–85”, ”Araz” nəşriyyatı, Bakı­2009­
il, 150 s.
 Z.Nəbibəyli – Zəngəzurun altun taçı – Laçın. Bakı, “Marif­
26. 
Soltan” nəşriyyatı, 2009­il 270 s.
  Z.Nəbibəyli  –  Nikolay  Birdyayevi  xatırlarkən  “Millətin 
27. 
səsi” qəzeti.
 Z.Nəbibəyli – Türkçülüyün Məkkəsi Azərbaycandır. “Ba-
28. 
kının səsi” qəzeti.
 Z.Nəbibəyli – “Kitabi­Dədəm­Qoqud” Türkün müqəddəs 
29. 
dini­mənəvi  kitabı  kimi.  “Türkəm  Tanrıçıyam  və  ya  dön  geriyə 
bax”. Bakı “Araz” nəşriyyatı, 2009­il 136 s

Sultan bəy və Xosrov bəy qardaşları
170
  Z.Nəbibəyli  –  Azərbaycanda  münaqişə  çoxluğunu  bəzi 
30. 
aspektləri.  “Yeni  yol”  qəzeti,  №  54,  55,56,57,58,59,  mart­aprel 
2008­il.
 Z.Nəbibəyli – Laçın Ataların yolu ilə
31. 
 Z.Nəbibəyli – Türklər, ermənilər, ruslar və biz.
32. 
 Z.Nəbibəyli – Azərbaycan adı tarixindən. “Zəngəzurun al-
33. 
tun tacı”, Bakı, “Marif Soltan” nəşriyyatı, 2009­il. 270 s.
 Z.Nəbibəyli – Ukraina təsuratları. “Yeni yol” qəzeti, №61, 
34. 
26 may 2008­il.
 Z.Nəbibəyli – Üzeyir Hacıbəyli, Məmməd Əmin Rə sulza də, 
35. 
Ramiz Rövşən və mən. “Yeni yol” qəzeti, №64, 28 iyul 2008­il.
 Z.Nəbibəyli – Laçın bölgəsində yaşamış və yaşayan əha­
36. 
linin  soy  kökü.  “Zəngəzurun  altun  tacı  –  Laçın”.  Bakı.  “Maarif 
Soltan” nəşriyyatı. 270 s.
 Z.Nəbibəyli – Şumer türkləri haqqında. “Türkəm, Tanrıçı yam 
37. 
və ya dön geriyə bax” Bakı. “Araz” nəşriyyatı, 2009­il, 136 s.
 Z.Nəbibəyli – Avropadan bizə lazım olanları öyrənək.
38. 
 Z.Nəbibəyli – Badalarımız, yaxşı tanıyırıqmı.
39. 
 Z.Nəbibəyli – Azərbaycan türklərinin xalq feneologiyasın-
40. 
dan.
 Məhəmməd Cavad Məşkur – Nəzəri be tarix­e Azərbaycan. 
41. 
Tehran, 1340 il.
 Q.Ə.Qeybullayev – Azərbaycanlılarda ailə və nigah. Bakı­
42. 
1994­il.
 İqrar Əliyev – Dağlıq Qarabağ : tarix, faktlar, hadisələr. 
43. 
Bakı, 1989­il.
 H.Cəfərov – Azərbaycan e.ə. IV minilliyin axırı – I minil-
44. 
liyin əvvəlində. Bakı 2000­il.
 A.Lalayan – “Əksinqilabçı “Daşnaksutyun” və 1914­1918­
45. 
ci illər imperialist müharibəsi”. Az. SSR Elmlər Ak­nın xəbərləri. 
Tarixi, fəlsəfi və hüquq seriyası, 1989, №4, s. 56.
 Erməni “Daşnaksutyun ” partiyasının təşkili və fəaliyyəti 
46. 
haqqında məlumat. Az.SSR Elmlər Ak­nın xəbərləri. Tarix, fəlsəfə 
və hüquq seriyası, 1989, №4, s.56.

Müraciət edilmiş elmi-tarixi mənbələr
171
 “İ.İ.Vorontsov – Daşkovun Nikolay Romonova” məktub­
47. 
larından (“Qırmızı Arxiv”, №+ (26), M., 1928, s. 118­120). Az.SSR 
Elmlər Ak­nın  xəbərləri, Tarix,  fəlsəfə  və  hüquq  seriyası,  1989, 
№4, s. 62.
  H.Sadıqov  –  “XIX  əsrin  əvvəllərində  rusiyanın  xarici 
48. 
siyasətində Qafqaz problemi.” Az. SSR Elmər Ak­nın xəbərləri, 
Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1990. №3, s. 28­35.
 Əlimərdan bəy Topçubaşov – “Azərbaycanın təşəkkülü”. 
49. 
Az. SSR Elmlər Ak­nın xəbərləri, Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 
1990, №3, s. 114­135.
 N.Heydərov – “Zəngəzur dağlarında” Bakı, Az­n Dövlət 
50. 
nəşriyyatı, 1972, 226 s.
 N.Nərimanov – “Mərkəzi Komitə, Stalin yoldaşa.” Az. SSR. 
51. 
Elmər Ak­nın xəbərləri, Tarix, fəlsəfə, hüquq seriyası, 1989, №4, s.71­
75. Və “Azərbaycan” qəzeti, №14, 21(8) oktyabr, 1918­il.
  Xəlil  İbrahimov  –  “Qarabağda  vəziyyət  və  həyəycanlı 
52. 
günlər”. “Azərbaycan qəzeti”? № 16, 23 (10) oktyabr, 1918: № 
20,28(15) oktyabr 1918: №24,01 noyabr (19 oktyabr) 1918:
  “Daxili  İşlər  Nazirliyi  sənədlərindən  çıxarış.”  (iz  delo 
53. 
№80­1918  г.  IV  otd).  Az.SSR  Elmər  Ak­nın  xəbərləri.  Tarixi, 
fəlsəfi, hüquq seriyası, 1918, №4, s. 83­92.
 “Azərbaycan qəzetində parçalar” – “Azərbaycan” qəzeti, 
54. 
№21, 30 (17) 7 yanvar 1919­il: №23, 01 fevral 1919­il: №29, 8 
fevral  1919­il:  №30,  9  fevral  1919­il:  №32,  12  fevral  1919­il: 
№42, 25 fevral 1919­il: №52, 9 mart 1919­il: №73, 27 mart 1919­
il: №122, 15 iyun 1919­il: №123, 17 iyun 1919­il:№125, 1919­
il:№122, 15 iyun 1919­il: 122, 15 iyun 1919­il : №123, 17 iyun 
1919­il :№128, 22 iyun 1919­il: “Qruziya”, (ЦГАОР. ССР, Ф. 970, 
он. Д.10, 167, л. 1,2,3 ) №130, 25 iyun 1919­il: ЦГАОР Аз ССР, 
Ф.970, он. Т.д. 142, л. 56­63: ЦГАОР Az ССР, Ф 894, он. 10, 
д.104, л.1­3: ЦГФОР Фз ССР, ф. 897, он. 1, д. 112, л.19: 
 Deputat Çandlerin Əlimərdan bəy Topçubaşova məktubu. 
55. 
Az. SSP Elmər Ak­nın xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 
1989, №4, s.128­137

Sultan bəy və Xosrov bəy qardaşları
172
 Z.Nəbibəyli – “Türkəm, Tanrıçıyam və ya dön geriyə bax”. 
56. 
Bakı – “Araz” – 2009­il, 136s.
 Z.Nəbibəyli. İ.Cəlilbəyli – “Beynəlxalq hüquq, idarəçilik 
57. 
və iqtisadiyyat”. Bakı, AzTU­nun mərtəbəsi, 2010­il, 300 səh.
 E.Şahmar – “Böyük Vətənpərvər ”, “Torpaq həsrəti” kita-
58. 
bı, Bakı, “Nərgiz” nəş­tı. 2008­il, s. 49­64.
“Azərbaycan  respublikasının  ünvan­təqvimi”  Az.SSP 
59. 
Elmlər Ak­nın xəbərləri. Tarix, fəlsəfə, hüquq seriyası, 1989, №4, 
s.137­151.
 Karibi – “Qırmızı kitabı”ndan hissələr. Az.SSP Elmər Ak­nın 
60. 
xəbərləri. Tarixi, fəlsəfə, hüquq seriyası, 1989, № 4, s. 151­166.
 Zimistan Həsənov, Məhəmməd Nərimanoğlu – “Kəlbəcər 
61. 
Azərbaycanının qala qapısı”. Bakı – 2001­il.
 Müslüm Şahüseynov – “Onlara güzəşt oluna bilməzdi”. 
62. 
“Qəbələ” qəzeti, 13 aptel 2000­il.
 Z.Bünyadov – “Nə üçün Sumqayıt? Az.SSP Elmər Ak­nın 
63. 
xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, №2, s.115.
 A.Şepotev – “Öz müqəddəratını təyin etmiş Azərbaycan 
64. 
türklərinə  məxsus  Qafqazın  mübahisəli  əraziləri  haqqında”. 
Az.SSP Elmlər Ak­nın xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 
1990­il, №2, səh.42­62.
 “Ata yurdu” – Azərbaycan xalq cəbhəsi “Zəngəzur” cəmiy­
65. 
yətinin bülleteni, №1
 Z.Nəbibəyli – “Xosrov bəy əsirlikdəki həmvətənlərimizi 
66. 
necə xilas etdi”, “Son söz” qəzeti, №6(56), 3­10 aprel 1999­il.s.4
  Alməmməd  Nəbibəyli  –  “Xalq  qəhrəmanı  Sultan  bəy” 
67. 
“Dədəm Qorqud” qəzeti, 1991­il, №4.s.7
 Alməmməd Nəbibəyli – “Sultan bəy kimdir?” “Azərbay­
68. 
can” qəzeti, №13(76), 30 mart 1991­il, s.2
  Elnaz  Xəlilqızı  –  “Sultan  bəy  kimdir?”  “7  gün”  qəzeti, 
69. 
№23(64), 20 iyun 1992­il s. 2
  Z.Nəbibəyli  –  “Qarabağın  general­qubernatoru”  “Bütöv 
70. 
Azərbaycan ” qəzeti, №14(102), 3 may 2011­il.

Müraciət edilmiş elmi-tarixi mənbələr
173
 Z.Nəbibəyli – “Sultan bəyə layiq olduğu qiyməti verək” 
71. 
“Bütöv Azərbaycan” qəzeti, № 10(98) 5 aprel 2011­il.
  Z.Nəbibəyli  –  Sultan  bəy  Zəngəzurun  xilaskarı  kimi 
72. 
“Təzadlar” qəzeti,
  Z.Nəbibəyli  –  Sultan  bəyə  öz  dəyərini  verək  “Milli 
73. 
qəhrəman” qəzeti
  Z.Nəbibəyli  –  Sultran  bəy  Paşa  bəy  oğlu  “Zəngəzurun 
74. 
səsi” qəzeti
 Z.Nəbibəyli – Sultan bəyin Andranikə verdiyi dərs “Qara-
75. 
bağ” qəzeti
 Z.Nəbibəyli – Sultan bəyin Andranik üzərindəki qələbəsi 
76. 
hərb tariximizin şərəfli səhifələrindən biridir”. “Ocaq” qəzeti №06 
(131), 14 aprel 2011­il.
  Z.Nəbibəyli  –  “Xosrov  bəyi  Sultan  bəydən  ayırmaq  ol-
77. 
maz”. “Milli qəhrəman” qəzeti, №15, 16,17, 12.05.2011­il 
 Musa Urud – Zəngəzur”, Bakı, “Nurlar” nəşriyyatı 2005­
78. 
il, 504 səh
З.И.Ятполъский  –  Древняя  Албания  III  –  1  вв  до  н.э 
79. 
Баку, 1962 г.
 Л.Н.Гумилев – Этногенез и биосфера земли. Москва, 
80. 
2002 г.
 С.П.Зелинский – Экономический быт государствен ных 
81. 
крестъян  Зангезурского  уезда  Елизаветполъской  губернии. 
МИЭБГКЗК – Тифлис, 1866 г,т.ч.
  И.Ф.Петрущевский  –  О  дохристианских  верованиях 
82. 
Нагорного Карабаха. Баку, 1930 г.
 Л.Н.Гумилев – Тысячелетие вокруг Каспия. Баку – 1991 г.
83. 
  К.Алиев  –  Античные  источники  по  истории  Азер­
84. 
байджана. Баку – 1986 г.

     
kitabıN içiNdəkilər
Ön söz əvəzi  ................................................................................. 4
I.  Qarabağ – Zəngəzurun və onun Laçın bölgəsinin etnomənəvi 
tarixindən  .................................................................................. 6
II. Zəngəzur tarixinə qısa bir baxış  ............................................ 27
III. Sultan bəyə öz dəyərini verək  .............................................. 49
IV. Sultan bəyin tərənnümü  ........................................................ 66
V. Sultan bəydən bəzi dəqiqləmələr ............................................ 90
VI. Süleyman Rəhimov Sultan bəy haqqında ........................... 101
VII.  M.C.Bağırov, S.Sultan bəy, Ə.Müseyib bəy və ya  
kimdir günahkar?! ............................................................. 104
VIII. Qarabağın general­qubernatoru  ........................................116
IX. Bəzi mənbələr Xosrov bəy haqqında  ................................. 134
X. Paşa bəy Zəngəzurun fəxr edəcəyi ağsaqqaldır  .................. 144
Ziyalı məktubu .......................................................................... 166
Müraciət edilmiş elmi­tarixi mənbələr ...................................... 168

Laçın bölgəsinin inzibati xəritəsi

Йыьылмаьа верилмишдир: 03.08.2011
Чапа имзаланмышдыр: 18.08.2011
Няшрин юлчцсц: 60х90 1/16
Физики чап вяряги: 14,0 
Сифариш: 176/11. Сайы: 500 ядяд.
Бакы
, Az1122, Зярдаби пр. 78  /  Тел: 4977021
Faks: 4971295 / Е-почту: office@nurprint.com
НЯШРИЙЙАТ-ПОЛИГРАФИЙА МЯРКЯЗИ
Суьра ОСМАНОВА
Рауф КЯРИМОВ
Елнур ЯЩМЯДОВ
Фяхри ВЯЛИЙЕВ
Nяшриййат рedaktorу:
Техники редактор: 
Бядии редактор:
Сящифяляйиъи: 
“Zəngəzur” Cəmiyyətləri Birliyi və müəllifdən: 
kitabın işıq üzü görməsinə göstərdiyi maddi dəstəyə görə 
Laçın torpağının dəyərli yetirməsi iqtisad elmləri üzrə  
fəlsəfə doktoru Mahir Tapdıq oğlu Abbaszadəyə  
təşəkkürümüzü bildiririk. Allah qorusun!

Yüklə 5,26 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin