Referat mavzu: Loyihalarni boshqarishni nazorat qilish va tartibga

I-BOB. LOYIHANI BOSHQARISH ASOSLARI VA KONSEPSIYASI 
 
 
1.1.
 
Investitsiya loyihasining tushunchasi, maqsadi va strukturasi 
 
 
O’zbekistonda amalga oshirilayotgan investitsiya siyosati mustaqillikning dastlabki 
yillaridanoq yoqilg’i energetika va don mustaqilligini ta’minlash, iqtisodiyotda tarkibiy 
o’zgarishlarni amalga oshirish, eksport salohiyatini oshirish va import o’rnini bosuvchi 
mahsulot ishlab chiqarishni ko’paytirish uchun ustuvor sohalarni qo’llab-quvvatlash, 
chet el investitsiyalarini jalb qilish uchun ochiq eshiklar siyosatini olib borish kabilarga 
qaratildi. Investitsiya siyosatni olib borishda quyidagi tamoyillarga asoslanildi: 

belgilangan davlat ustuvorliklari asosida eng muhim tarmoqlar va faoliyat 
sohalarini tanlab qo’llab-quvvatlash; 

ijtimoiy ahamiyatli tarmoqlarni (sog’liqni saqlash ta’lim, madaniyat va h.k.) 
aholi turmush darajasini yaxshilish, umrini uzaytirish, ijtimoiy jihatdan keskin 
tabaqalanishning oldini olish, iste’mol talabining faollashuvini ta’minlash maqsadida 
etarli darajada qo’llab-quvvatlash; 

chet el investitsiyalarini o’zaro manfaatdorlik asosida ustuvor sohalarga jalb 
qilish; 

potentsial investitsiya resurslarini savdo sohasi va pul bozoridan sanoat 
sohasiga qayta taqsimlash; 

ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik ishlarini qo’llab-quvvatlash, xorijdan 
yangi texnikalar uchun litsenziyalar sotib olish, katta laboratoriyalarni saqlab turishga 
quvvati etadigan yirik korporatsiyalar tuzish orqali ishlab chiqarish kapitalini jamlash
hisobiga intelektual kapital va ilmiy-texnik potentsialni oshirish; 

qishloq xo’jaligi mahsulotlari va mineral xom ashyo resurslarini chuqur qayta 
ishlash va ularni tashqi bozorda raqobatbardosh bo’ladigan darajaga olib chiqishga 
yo’naltirilgan investitsiya loyihalarini qo’llab-quvvatlash; 

aholining oziq-ovqat va iste’mol tovarlariga bo’lgan ehtiyojlarini qondirishga 
mo’ljallangan ishlab chiqarish quvvatlarini jadal rivojlantirishni 

---

investitsiyalar bilan ta’minlash; 

investitsiya jarayonlari ishtirokchilarining o’zaro aloqalarini tartibga solib 
turuvchi qonunchilik bazasini takomillashtirish. 
Shu maqsadda davlat tomonidan mazkur yo’nalishlarda amalga oshiriladigan investitsiya 
loyihalarini qo’llab-quvvatlashga katta e’tibor qaratish zaruriyati ortadi. 
“Loyiha” so’zi bugungi kunga kelib iqtisodiy nazariya va amaliyotda keng tarqalib 
ulgurdi. Uning mazmunini talqin qilishda ham turlicha qarashlar mavjudligi mazkur 
atamaning tub mohiyatini o’rganish va ochib berishga bo’lgan qiziqishni oshiradi. 
Jahon bankining Iqtisodiy rivojlanish instituti mutaxassislari tomonidan aniqlanishicha 
loyiha: birinchidan, maqsadli faoliyat; ikkinchidan, foyda uning xarajatlaridan har doim 
ortiq bo’ladi; uchinchidan, u cheklangan vaqt va resurslarda qat’iy cheklanganlikka ega 
bo’ladi. 
Iqtisodiy rivojlanish kompleks jarayon sifatida o’zini namoyon etadi va bunda mazkur 
sohada yuksalish bir qancha ko’rsatkichlar: yalpi ichki mahsulot, daromad, foyda, 
iste’mol darajasi, sog’liqni saqlash, umrning uzunligi, savodlilik, sifatning oshishi va shu 
kabilar orqali aks ettirilishi mumkin. Shu sababli ham loyiha g’oyasi barcha holatlar 
uchun bir xil mazmun kasb etmasligi mumkin va loyihani ishlab chiqish va uni 
baholashnig ham yagona namunaviy shakli bo’lishi mumkin emas. O’z navbatida, 
loyihalar ularning alohida elementlari va ko’rsatkichlarini ifodalovchi bir qator maqsadli 
tadbirlar, loyihani amalga oshirish va ko’zlangan natijaga erishishga qaratilgan 
boshqaruv tizimi va boshqalardan tashkil topadi. 
Bunga ko’ra, uning mazmuniga berilgan turlicha ta’riflarni ham kuzatish mumkin: 
Loyiha – muayyan boshlang’ich ma’lumotlar va talab etiladigan natijalar (maqsad) bilan 
bog’liq bo’lgan, uni yechish usulini o’zida mujassam etgan ayrim vazifa (“Loyihalarni 
boshqarish to’g’risida bilimlar Kodeksi”, Loyihalarni boshqarish instituti, AQSh); 
Loyiha (angl. Project) – nima uylab topilgan yoki rejalashtiriladigan nimadir, masalan, 
katta korxona (tolkoviy slovar Webster). 

---

Tizimli yondashish nuqtai nazaridan, loyiha bir qator cheklanishlar va mexanizmlar 
ishtirokida boshlang’ich holatdan yakuniy natijaga o’tish jarayoni sifatida qaratilish 
mumkin va uni quyidagi 1.1-rasm orqali ifodalash mumkin: