Referat mavzu: "Sahnalashtirish faoliyati jarayonida bolalarda ijodkorlikni rivojlanishining asosiy kriteriyalari"

O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi

Urganch Davlat Pedagogika Instituti

Maktabgacha ta’lim metodikasi kafedrasi

Maktabgacha ta’lim tashkilotida sahnalashtirish faoliyati

fanidan

REFERAT

Mavzu: “Sahnalashtirish faoliyati jarayonida bolalarda ijodkorlikni rivojlanishining asosiy kriteriyalari”.

Guruh: 233
Tekshirdi: Otabayeva Inobat
Bajardi: Allambaeva Zuhra

URGANCH-2023
Sahnalashtirish faoliyati jarayonida bolalarda ijodkorlikni rivojlanishining asosiy kriteriyalari
Reja:


Kirish.
Sahnalashtirish jarayonini tashkil etish bosqichi
Asosiy qism.
1.Bolalarda ijodkorlikni rivojlanishining asosiy kriteriylari
2.Sahnalashtirish uchun badiiy asar va ertaklar tanlash
3.Ijodkorlik qobiliyati nima?
Xulosa
Bolalarda ijodkorlik qobiliyati qiziqishi
Foydalanilgan adabiyotlar:
Maktabgacha ta’lim muassasasi bolalarini qo’l mehnatiga o’rgatish qiziqish uyg’otish mehnat orqali hosil bo’lgan ko’nikma va malakalarni shakillantirish.Maktabgacha yoshdagi bolalarda mehnatga nisbatan muhabbatni tarbiya va kasbga yo’naltirish. Bolada ijodiy ko’rgazmalar o’yinlar uchun atributlar yasashga xoxish uyg’otish.Qog’oz va kartar kabi materiallar xususiyati bilan tanishtirish.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda ijodkorlikni rivojlantirish.Tasviriy san’at sohasiga doir qobiliyatini aniqlash va shakillantirish.Qalam mo’yqalamni ushlash loy plastilin bilan ishlash qaychida ayrim narsalarni qirqib yelimlash orqali mayda qo’l mushaklarini rivojlantirish.
Bola tasviriy faoliyat mashg’ulotlari orqali diqqatni bir joyga taqsimlay olishni va ishni oxiriga qadar bajarishni o’tira olishni o’rganish.Tabiatni atrof-muhitni kuzatishni uni asrab-avaylashni ardoqlashni unga nisbatan to’g’ri munosabatda bo’lishni o’rganadi.Jamoa bo’lib mehnat qilish ishni rejalashtirib olish o’rtoqlarini eshita olish va o’zaro fikr mulohazalarini inobatga olgan holda ishlash malakasini shakllantirish.
Sahnalashtirish faoliyati nutq ifodaliligini shakllantirish, intelektual va badiiy estetik tarbiya bilan bog’liq ko’plab pedagogik vazifalarni xal etish imkonini beradi. Sahnalashtirish faoliyati bolaning xissiyotlarini rivojlantirishning tuganmas manbasi hisoblanib uni ma’naviy boylikka oshno qiladi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni qiziqtirish, ularning adabiy asarlarga qiziqishini uyg'otish, badiiy so'zga muhabbat, kitobga hurmatni tarbiyalash. Kitob taxmin qilish, "orzu qilish" imkoniyatini beradi. U yangi ma'lumotlarni aks ettirishga o'rgatadi, ijodkorlik, ijodkorlik, mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi.
Badiiy adabiyot aqliy, axloqiy va estetik vositalar sifatida xizmat qiladi ... Bu bolaning tafakkuri va tasavvurini rivojlantiradi, his-tuyg'ularini boyitadi, rus adabiy tilining ajoyib namunalarini beradi. Bolaning nutqini rivojlantirishda badiiy adabiyotning roli katta
Badiiy adabiyot bolani hayotining birinchi yillaridan boshlab, beshik qo'shiqlaridan boshlab, shuningdek, A. Barto, S. Mixalkov, K. Chukovskiy asarlari bilan birga olib boradi va keyinchalik maktabda klassik asarlarga o'tadi. Katta maktabgacha yoshda bolalar allaqachon badiiy janrlarni ajrata oladilar, ta'sirchan vositalarni payqaydilar.
Barcha maktabgacha ta’lim dasturlarida berilgan musiqiy faoliyatda ijodiy komponentlar mavjud: musiqa tinglashda, kuylashda, musiqiy-ritmik xarakatlarda, teatrlashtirilgan o’yinlarda. Ba’zan musiqiy qobiliyatni ijodiy ham deyishadi. Ammo musiqiy qobiliyat-bu ijodiyot emas. Ularni ba’zan almashtirib qo’yadilar. Barcha musiqiy-sensor qobiliyatlari (tinglashni har hil turi:tovushbalandligi, ritmikligi, dinamikligi, tembrligi va b.) bolaning musiqaviyligi bo’lib xizmat qiladi.
Ijodkorlik– bu alohida, mustaqil faoliyt turi. Ijodiy qobiliyat o’zi nima? Asosiy vazifalardan biri bo’lib pedagog o’zining kundalik ishida –bolalar bilan birgalikda ijodiy rejasini tashkil qilib olishi kerak. Bolaning motivatsion sohasida – bola rejada g’ildirak va vint bo’lib xizmat qiladi, shaxsning rivojlanishi ikkinchi rejaga o’tib qolishi mumkin. Shunday ekan ifodalilik imkoniyatlar- barcha turdagi motivlarning asosidir. Ba’zilar bolalar ijodkorligini qattiq qo’llik bilan rivonlatirishga vaqt yetmaydi deb o’ylaydi. Boshqalar esa bola barcha musiqiy malaka va ko’nikmalkarini o’zlashtirish kerak, shundagina u ijodkor bo’la oladi deb xisoblaydilar. Pedagogning vazifasi – bola tomonidan ijro etiladigan obrazni joy-joyiga qo’yib, plastikada kop xarakatlarni bajarishi, nutqi ustida ishlashi orqali namoyish etib berishini ta’minlashi lozim. Tezlikni son xarakteristika sifatida baholash mumkin. Qo’shiq ijrosida egiluvchanlikni qoshimcha vositalardan foydalanib ko’rish mumkin( ovoz tembirini o’zgartirib ijro etish, har hil personajlar ovozi bilan kuylash, turli janrlarda ijro etish, inson kayfiyatini ko’tarishga qaratilgan),raqs ijodkorligida esa-tana xarakatlarini o’zgartirish mumkin,bir xil musiqaga har hil xarakatlar o’ylab korish mumkin . O’yin ijodida–obrazni yoki syujetni jami ifoda vositasi bilan ko’rsata olishi: mimika, obrazni har hil nuqtai nazarda tushunishi(kayfiyatda, holatda, vaqtda, xayotiy holatlarda), musiqiylikda esa - turli holatlarda ishlash qobiliyati, musiqa va musiqasiz tovushlar yordamida obrazlarni ko’rsata olishi( melodik, ritmik, templar, tembrlar, dinamik, ladlarda) musiqani idrok etishda ijod mezonlarini qo’llash mumkin. Tezlik, musiqa asarlarini idrok etish orqali obrazlarni koplab namoyish etish, musiqaning xarakterini aniqlash malakalarini tushunish mumkin. Egiluvchanlik esa – obrazlar va ta’riflarning turli-tumanligi, barcha sohada munosabatlarini shakllanganligi. Originallik, bolalarnini ijodkorligini taqqoslash orqali va standart topshiriqlardan qochgan holda ko’rishimiz mumkin(takrorlangan javoblardan tanlab olish). Misol uchun, bolalar tomonidan musiqani aniqlovchi bir necha tariflarni ko’rib chiqamiz: mayus, yig’lovchi, kul rang, yomg'irli, minorli, qotib qolgan, eskiroq, achchiq, oynalik. Yuqorida berilgan kreativ (mezonli)komponentlarni ko’rib chiqamiz. “Tezlik” mezoni bo’yicha 10 ballimiz mavjud(etarli javoblarni sanab chiqilgan). “Egiluvchanlik” mezonida, mazmunli guruhlar sonini sanab chiqamiz (semantic qator), unda belgilar umumlashadi. So’zlar “mayus”, “yig’lovchi” so’zlar– inson kayfiyati kategoriyasiga kiradi, “kul rang” -ranglar kategoriyasiga kiradi, “yomg’irli”- ob xavo kategoriyasiga, “minorli”–lad kategoriyasiga, “sekin, qotib qolgan”–sur’at(temp) kategoriyasiga, “eski”–vaqt kategoriyasiga, “achchiq”–ta’m, “oynalik” – material(qurilish)kategoriyalariga kiradi. Shunbday qilib,10 ta’rif 8-ta tematik qatorda namoyish etildi. “Egiluvchanlik” shakalasi bo’yicha biz 8 balni olamiz (bu baland daraja). “Originallik” mezoni bo’icha boshqa bolalar javoblari xam zarurdir. Takrorlangan javoblarni chiqarib yuborib, original javoblar sonini olamiz. Umumiy javoblardan o’ziga xos javoblar foizini sanab chiqish mumkin. Keyinchalik esa, turli musiqiy faoliyatda bola sifatlarini shakllantirish metodi va asosiy yonalishda to’xtab o’tishimiz mumkin, chiziqning murakkabligi va ijodiy vazifalarini, namunaviy tizimini taqdim etamiz.
Shunday qilib, xar qanday faoliyat o’zining yagona ta’lim berish metodikasidan, bolalar ijodkorligini shakllantirishning yagona metodikasini talab etadi. Ijodiy topshiriqlarni bajarish jarayoniyoda bolada ijodkorlik, kreativlik(mezonlik),yani shaxs sifatlari shakllanadi.
Bolalar ijodiyotining eng ko‘p tarqalgan turi sifatida aynan drammatizatsiya badiiy ijodiyotni bolaning ichki kechinmalari bilan bog‘laydi, chunki teatr bolaning hissiy dunyosiga ta’sir qila olishga ega bo‘lgan katta kuchdir. Shuningdek, teatrlashtirilgan faoliyat bolalarni har tomonlama rivojlanishiga yordam beradi. Bolalar ijodiy faoliyatining muvaffaqiyatli rivojlanishi uchun tarbiyachi quyidagi mezonlarga amal qilishi lozim:
-teatrlashtirilgan faoliyatda bolalarning ijodiy faolligini rivojlantirishga sharoit yaratish (ijodiy faoliyatini qo‘llab-quvvatlash, sahnadagi ijro jarayonida o‘zini erkin tutish va ijrodan zavqlanish, mimika, intonatsiya, ahamiyatli harakatlar va h.k bilan improvizatsiya qilishga yo‘naltirish va sh.k.);
-bolalarni teatr madaniyati bilan tanishtirsh (teatr faoliyati, teatr janrlari, qo‘g‘irchoq teatri ko‘rinishlari va turlari);
-teatrlashtirilgan faoliyatni boshqa faoliyat turlari bilan yaxlit pedagogik jarayon sifatida uyg‘unlashtirish;
-kattalar va bolalarning birgalikda teatrlashtirilgan faoliyat olib borishlariga sharoit yaratish. Mazkur mezonlarni amalga oshirishda bir qator sharoitlarni yaratish lozim. Bu, birinchi navbatda, barcha talablarga javob bera oladigan ish jarayoni. Bizning fikrimizga ko‘ra, bolalarning teatrlashtirilgan faoliyatini to‘g‘ri tashkil etilishi pedagogik jamoaning mazkur ish yuzasidan kadrlar salohiyatini to‘g‘ri taqsimlanishiga va yo‘nalish, shakl va ish uslublarini to‘g‘ri tanlanishiga yordam beradi. Bu bolalar bilan muloqotning yangi usullarini amalga oshirishga, har bir bolaga individiual yondashishiga, oilalar bilan noan’anaviy tarzda birgalikda ish olib borishga yordam beradi. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni fikrlovchi va his qiluvchi, sevuvchi va faol inson, har qanday holatda ijodiy faoliyatga tayyor qilib tarbiyalashni asosiy maqsad qilib quyish lozim.

Adabiyotlar ro’yxati:

1. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. - Toshkent, O‘zbekiston, 2016. 2. Yusupova P. Maktabgasha tarbiya pedagogikasi. T.: O’qituvshi. 1993.

3. Xasanboeva O.U. va boshq. Maktabgasha ta`lim pedagogikasi. T.: Ilm ziyo. 2006.
4. Sodiqova Sh.A. Maktabgasha pedagogika. T.: Tafakkur bo`stoni 2013
5. N.Kayumova. Maktabgasha pedagogika. T.: TDPU 2013.