165
Agar beton yoki qorishmada qum donalari orasidagi bo‘shliqlarni faqat
sement hamiri bilan to‘ldirilsa, kam harakatlanuvchan, quyilishi og‘ir
kechadigan bikir qorishma yuzaga keladi.
Qum donalarini bir biridan ajratish va ularni sement qobig‘i bilan o‘rab
olish zarur va bu qobiq qorishma yoqi beton qorishmasining harakatchanligini
ta’minlaydi. Qum qanchalik yirik bo‘lsa donalar solishtirma yuzasi kamayib,
qobiq hosil qilish uchun ketadigan sement sarfi iqtisod qilinadi. Biroq, yuqorida
ta’kidlanganidek faqat yirik donalardan iborat bo‘lgan qum katta miqdordagi
bo‘shliqlarga ega bo‘lib uni qo‘llash maqsadga muvofiq emas.
Beton tayyorlash uchun tarkibida mayda va o‘rtacha yiriklikdagi zarralari
bo‘lgan yirik qum tanlanishi tavsiya etiladi. Bunday aralash holdagi donalarda
bo‘shliqlar kamayib, donalar yuzasi katta bo‘lmaydi. Bunday ijobiy qum tarkibi
O‘zRST tavsiyasiga mos tushadi.
Notekis yuzaga ega bo‘lgan qumdan foydalanish maqsadga muvofiq
bo‘lib, bunday qum sement toshi bilan yaxshi bog‘lanadi va betonning
mustahkamligini oshishiga olib keladi. Qumni yuvish jarayoni murakkab va
qimmat bo‘lganligi sababli olinayotgan qum imkon darajasida toza bo‘lishi
tavsiya etiladi. Odatda daryo qumi afzal deb bilinadi.
Qumning zichligi uning xaqiqiy zichligiga, bo‘shliqligiga va namligiga
bog‘liq bo‘lib, quruq va sochiluvchan holatda aniqlanadi. Suvga to‘yingan
holda muzlash ehtimoli bo‘lgan konstruksiyalardagi betonlar yoki M200 va
undan ortiq markadagi betonlar uchun tayinlangan qum 1550 kg/m
3
zichlikka
ega bo‘lishi kerak. Boshqa hollarda - 1400 kg/m
3
dan kam bo‘lmasligi talab
etiladi. Siltash jarayonida qum zichlashib uning zichligi 1600-1700 kg/m
3
ga
etishi mumkin. Eng katta hajmni 5-7 % namlanganlik holatidagi qum egallaydi;
namlikning ortishi yoki kamayishi bilan qumning hajmi kamayadi (rasm-6.3).
Bu xususiyatni qumni qabul qilish va miqdorlash jarayonida (hajm bo‘yicha),
shuningdek beton tayyorlashda inobatga olish kerak.
Dostları ilə paylaş: