Referat mövzu : "Ekologiyanın hüquqi əsasları" Kurs : II qrup : 300 Tələbə : Süleymanov Cavid

İqtisadi ziyan – təbiət istifadəçilərinə, onların əmlakına və gəlirlərinə dəymiş ziyandır.

Ekoloji ziyan – ətraf mühitin çirklənməsi, təbii ehtiyatların dağıdılması və tükənməsi, təbii obyektlərə və bütünlükdə təbii ekoloji sistemlərə dəymiş ziyandır.

Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsində Ekoloji Cinayətlər müəyyən olunur. Bunlar aşağıdakılardır:

Maddə 247.İşlərin yerinə yetirilməsi zamanı ətraf mühitin mühafizəsi (qorunması) qaydalarını pozma;

Maddə 248.Ekoloji cəhətdən təhlükəli maddələrin və tullantıların dövriyyəsi qaydalarını pozma,

Maddə 249.Baytarlıq qaydalarını və bitki xəstəliklərinə və ziyanvericilərinə qarşı müəyyən edilmiş mübarizə qaydalarını pozma;

Maddə 250.Suyu (su mənbələrini) çirkləndirmə;

Maddə 251.Atmosferi (havanı) çirkləndirmə;

Maddə 252.Dəniz mühitini çirkləndirmə;

Maddə 253.Sahilyanı şelf Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyini pozma;

Maddə 254.Torpağı korlama;

Maddə 255.Yerin təkinin qorunması və istifadə qaydalarını pozma;

Maddə 256.Balıqları və başqa su heyvanlarını qanunsuz tutma;

Maddə 257.Balıq ehtiyatlarının qorunması qaydalarını pozma;

Maddə 258.Qanunsuz ov etmə;

Maddə 259.Qanunsuz ağac kəsmə;

Maddə 260.Meşələri məhv etmə və ya korlanma;

Maddə261.Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin və təbiət obyektlərinin mühafizə rejimini pozma;

5. 
   Ekoloji hüquqpozmalara görə inzibati məsuliyyət
   

Bütün ekoloji hüquqpozmalar, ekoloji cinayətlər və xəta (inzibati hüquqpozma) kimi iki qrupa bölünür.Onlar arasındakı fərq ictimai təhlükəlilik əlamətinə görə müəyyən edilir.Əgər cinayət ictimai təhlükəli əməl sayılırsa, xəta ictimai ziyan hesab olunur.

Azərbaycan Respublikasının “İnzibati Xətalar Məcəlləsi”nin 12-ci maddəsinə görə, “Bu məcəllə ilə qorunan ictimai münasibətlərə qəsd edən, hüquqazidd olan, təqsirli sayılan (qəsdən və ya ehtiyatsızlıq üzündən törədilən) və inzibati məsuliyyətə səbəb olan əməl (hərəkət və ya hərəkətsizlik) inzibati xəta hesab olunur”.

İnzibati xətanın sərbəst mövcudluğunun vacib şərti, onda cinayət əməli amilinin olmamasıdır.Cinayət məsuliyyətindəki kimi, inzibati məsuliyyət də 4 elementi özündə birləşdirir: subyekt, obyekt, subyektiv və obyektiv tərəflər.

Ekoloji hüquqpozmanın subyekti vətəndaşlar və vəzifəli şəxslərdir.

Ekoloji xətanın obyekti ekoloji təhlükəsizlik, yəni insanın təmiz, sağlam və əlverişli ətraf mühitdə yaşamaq hüquqlarını təmin edən ekoloji şəraitdir.

Ekoloji hüquqpozmanın subyektiv tərəfi baş vermiş xətanın qəsdən və ya ehtiyatsızlıq üzündən törədilməsidir.

Ekoloji hüquqpozmanın obyektiv tərəfi fəaliyyətdə olan qaydaların tələblərinin pozulmasına qarşı yönəldilmiş normalardır.Bu normalar isə təbiəti mühafizə sahəsində olan qanunlarda öz əksini tapmışdır.

Azərbaycan Respublikasının “İnzibati Xətalar Məcəlləsi”nin IX fəsli (“Ətraf mühitin mühafizəsi, təbiətdən istifadə və ekoloji təhlükəsizlik qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar”) bütünlükdə, VIII fəsli və XI fəsli ekologiya sahəsindəki inzibati xətalara həsr olunmuşdur.

“İnzibati Xətalar Məcəllə”nin 22-ci maddəsinə görə,inzibati tənbeh məsuliyyət tədbiri olub,inzibati xəta törədən şəxsi qanunlara əməl edilməsi ruhunda tərbiyələndirmək, habelə həm inzibati xəta törətmiş şəxs, həm də başqa şəxslər tərəfindən yeni inzibati xəta törədilməsinin qarşısını almaq məqsədilə tətbiq olunur.

İnzibati xətalar törətməyə görə, “İnzibati Xətalar Məcəlləsi”ndə (23-cü maddə) aşağıdakı inzibati tənbeh növləri nəzərdə tutulmuşdur:

1. 
   xəbərdarlıq;
   
2. 
   inzibati cərimə;
   
3. 
   inzibati xəta törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetin ödənişlə alınması;
   
4. 
   inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetin müsadirəsi;
   
5. 
   inzibati xəta törətmiş fiziki şəxsin ona verilmiş xüsusi hüququn(ov hüququnun) məhdudlaşdırılması;
   
6. 
   əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxsləri Azərbaycan Respublikası hüqudlarından kənara inzibati qaydada çıxartma;
   
7. 
   inzibati həbs.