Reja : Tovar, mahsulat va xizmatlarga bo’lgan talab funksiyasini qurish

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

QARSHI FILIALI

Kompyuter injeniring fakulteti

ATS 11-21 guruh talabasining
Ehtmolika va sitatistika
FANIDAN
1-mustaqil ishi
Bajardi: I.S.Rahmatov
Qabul qildi: Yu.B.Hayitov


Reja :

• 
  Tovar, mahsulat va xizmatlarga bo’lgan talab funksiyasini qurish
  
• 
  Ko’p o’lchovli regressiya
  

1. Tovar (rus.) — 1) ishlab chiqarish.iqtisodiy faoliyatning moddiybuyum shaklidagi har qanday mahsuloti; 2) sotuvchilar va xaridorlar oʻrtasida oldisotdi, bozor munosabatlari obʼyekti. T. bozorda sotish, ayirboshlash uchun va shu orqali boshqalarning ehtiyojlarini qondirish uchun ishlab chiqariladigan mehnat mahsulotidir. T. faqat modsiy shaklga ega boʻlmay, u turli xizmatlar, maʼnaviy neʼmatlar va boshqa koʻrinishlarda ham boʻlishi mumkin. T. shaklini olgan mahsulot ikki yoqlama xususiyatga ega boʻlishi, yaʼni bir tomondan, u faqat sotish uchun ishlab chiqarilgan, ikkinchidan, kishilarning bironbir ehtiyojini qondira olishi kerak. Iqtisodiyotda T.ning bu ikki yoqlama xususiyati — isteʼmol qiymati, uning mehnat mahsuli ekanligi qiymat tarzida oʻrganiladi.
T.larning isteʼmol qiymati ularning boshqa tovarlar bilan almashtirish imkonini beradi. Shuning uchun tovar ishlab chiqaruvchilarni tovarning almashuv qiymati qiziqtiradi. Tovarlarni sotishdagi ularning narx koʻrsatkichi almashuv qiymatini koʻrsatadi. T.ning almashuv qiymati — biror turdagi isteʼmol qiymatning boshqa turdagi isteʼmol qiymatga ayirbosh qilinadigan miqdoriy nisbatdir. Tovarlarning almashuv qiymatiga qarashlarda turlicha taʼlimotlar mavjud boʻlib, ulardan biri "qiymatning mexnat nazariyasi" deb nom olgan. Bu nazariya asoschilari A.Smit, D. Rikardo, U.Petti va boshqa fikricha, tovarlarning tabiiy xususiyatlaridan birortasi — ogʻirligi, shakli, hajmi kabilar almashuv qiymatiga asos boʻla olmaydi, uning asosini tovarga sarflangan mexnat, almashishning zarur shartini esa ayirboshlanadigan tovarning har xil isteʼmol qiymatlari (xususiyatlari) tashkil etadi. Lekin har xil tovarlarning isteʼmol qiymati sifat jihatidan turlicha boʻlishi mumkin. Bu qarash tarafdorlarining fikricha, tovarlarni miqdor va sifat jihatlardan solishtirish, yaʼni barobarlashtirish asosi faqat unga sarflangan mehnat boʻlishi mumkin. T.da mujassamlashgan ijtimoiy mehnat uning qiymatini tashkil qiladi.

Quyidagi C++ kodida "Tavor" nomli "class" yaratilgan va mahsulotlar va xizmatlar uchun kerakli atributlar va funksiyalar aniqlangan:

#include

#include
#include

using namespace std;

class Tavor {
private:
int mahsulot_id;
string nomi;
double narxi;
vector xizmatlar;

public:
Tavor(int id, string nom, double narx) {

mahsulot_id = id;
nomi = nom;
narxi = narx;
}

void narxHisobla(int miqdori) {

double umumiy_narx = miqdori * narxi;
cout << "Sizning xarid qilingan mahsulotingizning umumiy narxi: " << umumiy_narx << endl;
}

void mahsulot_qo'shish(int miqdori, double qo'shimcha_narx) {

// mahsulotlar bilan ishlash kodlari...
}

void xizmat_qo'shish(string xizmat_nomi) {

xizmatlar.push_back(xizmat_nomi);
}

void xizmatlar_nomi() {

for (int i = 0; i < xizmatlar.size(); i++) {
cout << xizmatlar[i] << endl;
}
}
}

Bu kodda, "Tavor" nomli "class" mahsulotning ID, nomi, narxi va xizmatlar kabi atributlarini saqlaydi. "narxHisobla" funksiyasi esa, mahsulotni miqdori bo'yicha narxini hisoblaydi. "mahsulot_qo'shish" funksiyasi, miqdori va qo'shimcha narx kabi parametrlarni qabul qiladi va mahsulotlarni saqlash uchun kerakli kodlarni o'z ichiga oladi. "xizmat_qo'shish" funksiyasi, xizmat nomini qabul qiladi va xizmatlar ro'yxatiga qo'shadi. "xizmatlar_nomi" funksiyasi esa, xizmatlar ro'yxatini chiqaradi.

Ushbu kod C++ dasturlash tilida "Tavor" nomli klass yaratilgan va mahsulotlar va xizmatlar uchun kerakli xususiyatlar va funksiyalar aniqlangan.

"mahsulot_id", "nomi", "narxi" va "xizmatlar" kabi xususiyatlar "private" kalit so'zi ostida aniqlangan. Bu, bu xususiyatlarga faqat klassning o'zida foydalanish imkonini beradi.

"Sizning xarid qilingan mahsulotingizning umumiy narxi: ..." kabi chiqimlar beradigan "narxHisobla" funksiyasi "public" kalit so'zi ostida aniqlangan. Bu, klass tashqi kod tomonidan bu funksiyaga murojaat qilishga imkon beradi.

"mahsulot_qo'shish" va "xizmat_qo'shish" kabi boshqa funksiyalar klassning xususiyatlariga va vektorga qo'shilishni ruxsat beradigan kod bloklarini o'z ichiga oladi.

"main" funksiyasida "Tavor" klassining obyekti yaratiladi va xususiyatlari va funksiyalari foydalanilarak amallar bajariladi.

"Köp ölchovli regressiya" yoki "Multiple Regression" - bu statistikaliq usul, qancha ko'p o'zgaruvchilarga qarab, bir bog'langan o'zgaruvchining tahlil qilingan holatlarini model qilish uchun ishlatiladi. Bu usul, maishiyot, iqtisodiyot, ijtimoiy fanlar va salomatlik kabi sohalarida qo'llaniladi.

Köp ölchovli regressiya, bog'langan o'zgaruvchining taxminiy qiymatini hisoblash uchun bir nechta o'zgaruvchining qo'llanilgan modeldir. Bu usulda, bog'langan o'zgaruvchi qiymati, bog'langan o'zgaruvchilarning bir funksiyasi sifatida model qilinishi mumkin.

Masalan, bir biznesning sotishlari, reklama xarajatlari, bozorlash xarajatlari, narxlash siyosati, raqobat faoliyati va iqtisodiy o'zgaruvchilar kabi bir qancha faktorga bog'liq bo'lishi mumkin. Köp ölchovli regressiya modeli, ushbu faktorlar ta'sirini hisobga olgan holda biznes sotishlarini taxmin qilishi mumkin.

Köp ölchovli regressiya modeli, har bir bog'langan o'zgaruvchining bog'langan o'zgaruvchi ustida ta'sirini hisoblash uchun ishlatiladi. Bu ta'sirlar, ko'ffitsiyentlar deb ataladilar va modelni to'g'riligini oshirish uchun optimallashtiriladi.

Köp ölchovli regressiya modeli yaratish uchun, avvalo muvozanatli bog'langan o'zgaruvchilar va bog'langan o'zgaruvchilar tanlanadi. Keyin, ma'lumotlar to'planadi va modelni yaratish uchun kerakli statistikaviy texnikalar qo'llaniladi.

So'ng, modelning to'g'riligi sinovdan o'tkaziladi va kerak bo'lsa, tuzatiladi. Köp ölchovli regressiya, ko'plab turli ilovalarda foydalaniladigan kuchli vosita bo'lib, to'g'ri qo'llanilgan holda qiymatli natijalar berishi mumkin.

Köp ölchovli regressiya modelini C++ dasturlash tilida yaratish uchun, "Eigen" kutubxonasidan foydalanish mumkin. "Eigen", matritsalarni yoki vektorlarni yaratish, aniqlash va boshqa amallarni o'rganish uchun yordamchi kutubxonadir. Quyidagi kodda, "Eigen" kutubxonasi va "iostream" kutubxonasi ishlatilgan. Kod quyidagicha:

#include

#include

using namespace Eigen;

using namespace std;

int main()

{
// Ma'lumotlar matritsasi
MatrixXd X(3, 2);
X << 1, 2,
2, 3,
3, 4;

// Natijalar vektori

VectorXd y(3);
y << 4,
6,
8;

// Köp ölchovli regressiya modeli

VectorXd b = X.colPivHouseholderQr().solve(y);

// Ko'rish

cout << "Köp ölchovli regressiya ko'ffitsiyentlari: " << endl;
cout << b << endl;

return 0;

}

Bu kod, ma'lumotlar matritsasi va natijalar vektorini yaratadi, keyin ko'p ölchovli regressiya modelini hisoblash uchun "colPivHouseholderQr" metodi yordamida natijalar vektori uchun ko'ffitsiyentlar vektorini topadi. Natijani chiqarish uchun "cout" funksiyasi ishlatilgan.

Bunga qo'shimcha, "Eigen" kutubxonasining yuklanishi va sozlamalari kerak bo'ladi. Ana shu bilan bog'liq, quyidagi o'rnatish tavsiya etiladi:

Windows uchun "Visual Studio" muhitida, "Eigen" kutubxonasi faylini yuklang: http://eigen.tuxfamily.org/index.php?title=Main_Page#Download

Yaratgan loyiha katalogida, "Include Directories"ga "Eigen" kutubxonasi yo'l qo'shiladi.
Visual Studio daqturushida, "C/C++" -> "General" bo'limida "Additional Include Directories"ga "Eigen" kutubxonasi yo'l qo'shiladi.