Davlat krediti Davlat kreditida davlatning bir tomondan qarz beruvchi va ikkinchi tomondan qarz oluvchi sifatida ishtirok etishi. Davlat byudjeti kamomadini moliyalashtirish maqsadida davlat qarz oluvchi sifatida davlat qarzlarini joylashtirish jarayonini amalga oshiradi.
Markaziy bank tomonidan davlat qimmatli qog‘ozlarini (DQQ) joylashtirish summasi va uning foizi dinamikasi [7]
Davlat qimmatli qog‘ozlari foizi bilan pul bozoridagi foiz stavka o‘rtasida bog‘liqlik [7]
2019Q1
2019Q2
2019Q3
2020Q1
2020Q2
2020Q3
2020Q4
2021Q1
2021Q2
ДҚҚ ўртача йиллик фоизи
13.99
9.58
12.03
12.75
15.07
14.17
13.87
12.84
12.22
MMR
14.66
14.75
15.10
15.69
16.70
15.16
14.14
14.31
12.41
18.00
16.00
14.00
12.00
10.00
8.00
6.00
BANK KREDITI
Bank institutlari tomonidan beriladigan
kreditga aytiladi
Bank kreditining sub'ektlari, bir tomondan, bank kreditor sifatidagi, ikkinchi tomondan – bank korxona, tashkilot va aholi qarz oluvchi sifatida. Kreditlash ob'ektlarining iqtisodiy mohiyatiga ko‘a: *tovar-moddiy boyliklar uchun beriladigan kredit. *ishlab chiqarish harajatlari (xom-ashyo va boshqalar) uchun beriladigan kredit. Kreditni to‘lash *Qarz oluvchining o‘z mablag‘lari hisobigahisobidan manbalariga ko‘ra: *Garant mablag‘lari To‘lash muddatiga ko‘ra *Muddatli (qisqa, o‘rta va uzoq muddatli); *Muddati kechiktirilgan; *Muddati o‘tgan
BANK KREDITINI GURUXLANISHI [3]
Ta'minlanganlik tamoyilining amal qilishiga qarab:
Bevosita to‘g‘ri ta'minlangan (o‘z mulki va mablag‘i hisobiga).
Bilvosita ta'minlangan kreditlar (uchinchi shaxs kafolati) Ta'minlangan kreditlar (sug‘urta va yuqori tashkilotlar)
To‘lanadigan *Past foiz stavkali; foiz darajasiga *O‘rta foiz stavkali; ko‘ra *Yuqori foizli * Foizsiz (hukumat qaroriga ko‘ra ayrim sohalarni rivojlantirish yoki tadbirlarni amalga oshirish uchun).
Iste'mol kreditining xususiyati u jismoniy shaxslarga beriladi. Kreditning bu shaklida kredit beruvchi sifatida maxsus kredit muassasalari bilan birga savdo va xizmatlarni sotishni amalga oshiradigan jismoniy shaxslar ham bo‘lishi mumkin.
ISTE'MOL KREDITI
Iste'mol krediti ikki shaklda: pul shaklida va tovar shaklida berilishi mumkin. Jismoniy shaxslarga bunday kreditlar ko‘chmas mulkka egalik qilish uchun, har xil tovar va xizmatlar, uy jixozlarini sotib olish va boshqa ehtiyojlarni qondirish uchun beriladi.
O‘zbekistonda hozirgi vaqtda bunday kreditlar uy-joy sotib olish va qurishga, avtomobil sotib olishga va boshqa maqsadlarga berilmoqda. Mamlakatimizda 2001-2002 o‘quv yilidan boshlab talabalarga o‘qish xizmati uchun «Oltin davrim» krediti berilmoqda. AQShda bu sohaga kam foizli yiliga 2500 dollar, oxirgi kursda 5000 dollar miqdorida kredit berilib talaba uni o‘qishni tugatib ishlash davomida uzadi.
Source: https://yuz.uz/imageproxy/1200x/https://yuz.uz/file/news/199e7002fa3e3748d92c76b9c51081f2.jpg
Tijorat krediti
Tijorat krediti iqtisodiyotda kredit munosabatlarining vujudga kelishining dastlabki shakllarida hisoblanadi.
Tijorat kreditining sub'ekti Mol yetkazib beruvchi mol sotib oluvchi korxonalar hisoblanadi
Tijorat kreditining ob'ekti Sotiladigan tovarlar va xizmatlar
Tijorat krediti kreditning asosiy maqsadi tovarlarni sotishn tezlashtirish va shu orqali foyda olishdan iborat.
Source: http://static.norma.uz/images/186310_daf27b1c0ee481c3a0b6c67d491c.png
Tijorat kreditining quyidagi usullari
Veksel usuli;
Ochiq schyot orqali;
Chegirma berish;
Mavsumiy;
Konsignasiya
Veksel- bu qarz majburiyati bo‘lib, qarz oluvchi o‘z zimmasiga qarzni ko‘rsatilgan summada,
ko‘rsatilgan shartlarda, belgilangan muddatda to‘lash majburiyatini oladi.
Amaliyotda vekselni oddiy va o‘tkazma turlari mavjud.
Ochiq schyot orqali hisoblashilganda haridor tovarga buyurtma berilishi bilan yuklar jo‘natiladi, to‘lov esa o‘rnatilgan muddatlarda kelishilgan summa chegarasida vaqti-vaqti bilan amalga oshirilib boriladi. Bunda haridor har gal tovar olishda kreditni rasmiylashtirib o‘tirmaydi.
Konsignasiya usulida tovarni sotib oluvchilar hech qanday majburiyatsiz sotib oladilar, ya’ni tovarlar sotilganidan keyin puli to‘lanadi, agar u sotilmay qolsa egasiga qaytarib beriladi.
Chegirma berish - to'lovlar bo'yicha chegirmalar taqdim etish – bu sotib tovar oluvchilarga muddatidan oldin tolaydigan bo’lsa chegirmalar berilishi
Mavsumiy kredit odatda o‘yinchoqlar, suvenirlar va boshqa xalq iste'mol mollarini sotishd qo‘llaniladi. Masalan, o‘yinchoqlarni vaqtidan oldin olib yangi yil o‘tgach yanvar-fevral oyid to‘laydi. Buni ishlab chiqaruvchilar uchun qulayligi ular tovarlarni omborlarda saqlas harajatlaridan xolos bo‘ladilar
Xorijiy mamlakatlarda tijorat kreditidan keng foydalaniladi.
MDH mamlakatlari amaliyotida esa kam.
Jaxon amaliyotida tijorat kreditining ochiq schyot, konsignasiya,
chegirma berish usullari kengroq foydalaniladi.
Tijorat krediti tovarlar sotish jarayonini tezlashtirishda va korxonalarning aylanma mablag‘larini xo‘jalik faoliyatidan tezroq bo‘shashini ta'minlashda katta ahamiyatga ega.
