Reja: Amaliy va labaratoriya mashg`ulotlariga tayyorgarlik ko`rish

Monosaxaridlar - organik birikmalar, uglevodlarning asosiy guruhlaridan biri. Tarkibida gidroksil guruhlari, aldegid guruhi (aldozalar) yoki ketoguruh (ketozalar) boʻladi. Umumiy formulasi CnH2nOn (bu yerda p=3+9). Zanjiridagi uglerod atomlarining soniga qarab M., odatda, quyi M. (zanjirida 3 va 4 ta uglerod atomi boʻlgan) triozalar (S3N6O3) va tetrozalar (S4N8O4), oddiy M. pentozalar (S5N10O5) va geksozalar (S6N|2O6), yuqori M. geptozalar (S7N|4O7), oktozalar (C8HI6OS), nonozalar (C,Hi8O9)ra boʻlinadi. Bulardan, geksozalar (mas, glyukoza, galaktoza, mannoza, fruktoza) va pentozalar (arabinoza, ksiloza, riboza va boshqalar) muhim. M. suvda yaxshi, spirtda oz eriydi, efirda esa erimaydi. Hayvonlar, oʻsimliklar organizmida erkin holda va polisaharidlar, glyukozidlar holida koʻp uchraydi. M., ayniqsa, fosfor efirlari (geksozodifosfat, geksozomonofosfat) holida organizmdagi moddalar almashinuvi jarayonlarida ishtirok etadi, energetik jarayonlarda, shuningdek, uglevod va boshqa murakkab birikmalar sintezida qatnashadi. M., asosan, polisa-haridlarni gidrolizlab olinadi. M. va ularning hosilalari, mas, glyukoza, fruktoza oziq-ovqat sanoatida va tibbiyotda ishlatiladi.
Barcha uglevodlarni (saxaridlar, shakar) ikkita katta guruhga bo'lish mumkin: oddiy va murakkab. Oddiy uglevodlar 1-10 molekuladan (mono-, disaxaridlar va boshqalar) tashkil topgan birikmalardir. Murakkab qandlar tarkibiga o'nlab, yuzlab va hatto minglab monosaxarid molekulalari (kraxmal, pektin, tolalar, milklar, inulin) kiradi.
Oddiy uglevodlarga fruktoza va glyukoza, oddiy shakar (saxaroza) va sut shakari (laktoza) kiradi. Ularning barchasi shirin ta'mga ega. Bular guruhdagi eng keng tarqalgan moddalardir oddiy shakar bir necha yuz birikmalarni o'z ichiga oladi. Mevalarda asosan glyukoza va fruktoza, sanoat va uy qurilishi shirinliklarida saxaroza mavjud.
tez uglevodlar- bu oddiy shakar, chunki ular bir zumda hazm qilinadi va organizm tomonidan so'riladi, tezda energiyaning bir qismini beradi. Ko'pgina oziq-ovqatlar bir vaqtning o'zida oddiy va murakkab moddalarni o'z ichiga oladi, ular boshqacha so'riladi. Shuning uchun ularning tanadagi yukini baholashni osonlashtirish uchun glisemik indeks ishlab chiqilgan.
Uglevodlar organizm uchun muhim energiya manbai hisoblanadi. Proteinlar singari, har bir gramm 4 kkal keltiradi. Ushbu moddalarning zarari yoki foydasi ularning miqdori bilan belgilanadi.
Oddiy uglevodlar - bu shakar boshqa kimyoviy tuzilishga ega bu bir yoki ikki shakardan iborat. Ular zudlik bilan hazm bo'ladigan va ozgina ozuqaviy hissa qo'shadigan qandlar, chunki ular deyarli minerallar yoki tolalarni bermaydilar.
Bu oldini olish uchun uglevodlarning turi, chunki uzoq muddatda ular bizni semirtiradi va diabetga chalingan odamlarga ko'proq ta'sir qilishi mumkin.
Oddiy uglevodlar quyidagilarda uchraydi oziq-ovqat guruhlari:

• 
  Qayta qilingan oq un.
  
• 
  Asal.
  
• 
  Marmelad.
  
• 
  Shirin.
  
• 
  Kek.
  
• 
  Meva.
  
• 
  Shakar alkogolsiz ichimliklar.
  
• 
  Sanoat don mahsulotlari.
  
• 
  Sanoat meva sharbatlari.
  
• 
  Ichish uchun suyuq yogurt.
  

12.