Rеja Axborot tizimlari va ma'lumotlar bazasi

Proyekt nomi	Ishtirokchi	Lavozimi
Proyekt muddati(oy)
Ilovani ishlab chiqish	Anvar Ergashev	Dasturchi	8
Ilovani ishlab chiqish	Zokir Karimov	Buxgalter	8
Ilovani ishlab chiqish	Islom Kenjayev	Menedjer	8
Yangi magazin ochish	Zokir Karimov	Buxgalter	12
Yangi magazin ochish	Islom Kenjayev	Menedjer	12

Ko'rib turganingizdek, bu birinchi normal shaklda, demak biz uni ikkinchi normal shaklga keltirishga harakat qilishimiz mumkin.

Jadvalni ikkinchi normal shaklga keltirish uchun uning uchun asosiy kalitni belgilash kerak.

Ushbu jadvalga qarab, biz har bir qatorni faqat ustunlar birikmasi yordamida aniq aniqlashimiz mumkinligini tushunamiz, masalan, "Loyiha nomi" + "Ishtirokchi", boshqacha qilib aytganda, "Loyiha nomi" va "Ishtirokchi" ni bilamiz, biz jadvaldagi ma'lum bir yozuvni aniq belgilashi mumkin, ya'ni ushbu ustunlar qiymatlarining har bir kombinatsiyasi o'ziga xosdir.
Shunday qilib, biz asosiy kalitni aniqladik va u bizda kompozitsiyaga ega, ya'ni ikki ustundan iborat.
“Loyihalar” jadvali

Proyekt identifikatori	Proyekt nomi	Lavozimi	Proyekt muddati(oy)
1	Ilovani ishlab chiqish	Dasturchi	8
2	Yangi magazin ochish	Buxgalter	12

“Ishtirokchilar” jadvali

Ishtirokchi identifikatori	Ishtirokchi	Lavozimi
1	Anvar Ergashev	Dasturchi
2	Zokir Karimov	Buxgalter
3	Islom Kenjayev	Menedjer

“Proyekt” va “Ishtirokchi” jadvallari orasidagi munosabat

Proyekt identifikator	Ishtirokchi identifikatori
1	1
1	2
1	3
2	2
2	3

Uchinchi normal shakl. Uchinchi normal shakl (3NF) talablari

Uchinchi normal shakldagi talab (3NF) - jadvallarda tranzitiv qaramlik bo'lmasligi kerak.

Tranzitiv qaramlik - bu kalit bo'lmagan ustunlar boshqa kalit bo'lmagan ustunlar qiymatlariga bog'liq bo'lganda hosil bo’lgan qaramalikdir.

Agar birinchi normal shaklda e'tibor prinsiplariga rioya qilishga qaratilgan bo'lsa, ikkinchi normal shaklda birlamchi kalitga e'tibor qaratiladi. Uchinchi normal shaklda barcha e'tiborimiz asosiy kalit bo'lmagan ustunlarga qaratiladi.

Ma'lumotlar bazasini uchinchi normal shaklga normalizatsiya qilish uchun jadvallarda boshqa kalit bo'lmagan ustunlarga bog'liq bo'lgan kalit bo'lmagan ustunlar mavjud emasligiga ishonch hosil qilishingiz kerak.

Boshqacha qilib aytganda, kalit bo'lmagan ustunlar jadvaldagi kalit vazifasini bajarishga urinmasligi kerak, ya'ni ular haqiqatan ham kalit bo'lmagan ustunlar bo'lishi kerak, bunday ustunlar boshqa ustunlardan ma'lumotlarni olish imkoniyatini bermaydi, ular tarkibidagi ma'lumotlarni ko'rib chiqish imkoniyatini beradi, chunki bu ularning maqsadi.
Uchinchi normal shaklning umumiy qoidasi (3NF) quyidagicha:

Jadvalda kalit bo'lmagan ustunlar bo'lishi kerak.

Ma'lumotlar bazasi jadvallarini uchinchi normal shaklga o'tkazishga misol
Masalan, quyidagi jadvalni olaylik:

Tartib raqami	FISH	Lavozimi	Bo’lim	Bo’lim tavsifi
1	Anvar Ergashev	Dasturchi	Ishlab chiqish bo'limi	Ilovalar va saytlarni ishlab chiqish va ularga xizmat ko'rsatish
2	Zokir Karimov	Buxgalter	Buxgalteriya	Buxgalteriya hisob-kitoblarini amalga oshirish
3	Islom Kenjayev	Menedjer	Amalga oshirish bo’limi	Mahsulot sotilishini tashkil etish

Ushbu jadval uchinchi normal shaklda ekanligini aniqlash uchun biz barcha kalit bo'lmagan ustunlarni tekshirib ko'rishimiz kerak, ularning har biri faqat asosiy kalitga bog'liq bo'lishi kerak va boshqa kalit bo'lmagan ustunlar bilan hech qanday aloqasi bo'lmasligi kerak.

Biroq, tekshirish natijasida biz "Bo'lim tavsifi" ustuni to'g'ridan-to'g'ri asosiy kalitga bog'liq emasligini aniqladik. Biz o'zimizga bitta savol bilan murojaat qilganimizda buni bilib oldik "Bo'lim tavsifi xodim bilan qanday bog'liq?" va bizning javobimiz quyidagicha: "Bo'limning atribut tavsifida xodim ishlaydigan bo'lim to'g'risida batafsil ma'lumotlar mavjud."
Bundan kelib chiqadiki, "Bo'lim tavsifi" ustuni to'g'ridan-to'g'ri xodim bilan bog'liq emas, u to'g'ridan-to'g'ri xodim bilan bog'liq bo'lgan "Bo'lim" ustuniga bevosita bog'liq, chunki xodim ma'lum bir bo'limda ishlaydi. Bu bitta kalit bo'lmagan ustunni boshqa kalit bo'lmagan ustun orqali birlamchi kalit bilan bog'laydigan o’tuvchi bog’liqlikdir.

Ushbu jadvalni uchinchi normal holatga keltirish uchun biz nima qilishimiz kerak? Buning uchun bir mohiyatni alohida-alohida ikkita mohiyatga ajratish lozim.

Ushbu jadvalni ikkiga bo'lishimiz kerak: birinchisida Xodimlar, ikkinchisida Bo'limlar.

Uchinchi normal shaklda Xodimlar jadvali.