Ismoniy rivojlanish ko’rsatgichida jinsiy farqlanish – jinsiy yetuklik paydo bo’lishi bilan yaqqol yuzaga chiqadi. Organizm biologik yetuklikka yetgan davr pubertat davri deb ataladi va ikkilamchi jinsiy belgilar paydo bo’lishi bilan xarakterlanadi. Ikkilamchi jinsiy belgilarning paydo bo’lish vaqti sog’lomlik holati, ovqatlanish tartibi, iqlim sharoiti va genetik xususiyatlarga bog’liq.
Bolalarning jinsiy rivojlanishi 3 davrga bo’linadi:
Pubertatgacha bo’lgan davr – 6-7 yoshgacha, gormonal jimlik vaqti.
Pubertat oldi davri – 6 dan 9 yoshgacha qiz bolalarda va 7 dan 10-11 yoshlarda o’g’il bolalarda, gipotalam – gipofizar – gonad tizim faollashadi.
Pubertat davr 9 – 10 dan 14 – 15 yoshgacha qiz bolalarda, ko’krak bezlari o’sishi, qovuq va qo’ltiq ostiga tuklanishi, dumba va tos shakli o’zgarishi, hayz kelishi, va 11-12 dan 16-17 yoshgacha o’g’il bolalarda, genitaliy o’sishi kuzatiladi, tuk chiqishi erkaklar turiga xos, ovoz yo’g’onlashuvi, spermatogenez, eyakulyasiya yuzaga keladi.
Jinsiy yetilishni baholash Jinsiy yetilish bosqichida ikkilamchi jinsiy belgilar yaqqol aniqlanadi. Qiz bolalarda, jinsiy bezlar konfigurasiyasi, qovuq sohasi tuklanish darajasi va xarakteri yaqqol ifodalanadi. O’g’il bolalarda jinsiy yetilish mezoni bo’lib, tashqi jinsiy a’zolar o’lchami va qovuqni tuklanishi hisoblanadi. Odatda oddiy ko’rik o’tkazish yetarli, lekin o’smirlarda pubertat davrining oldingi bosqichlaridi sut bezlari yoki tuxumdon palpasiyaqilinishi kerak.
Qiz bolalarning jinsiy rivojlanish davri (J.M.Tanner)
