Reja: Hokimiyatlar bo`linishi tizimida sud hokimiyati

Ўзбекистон Республикаси умумий юрисдикциясидаги судлар тизими

Tashkiliy tuzilishi jihatidan sudlar bir-biri bilan bo`g`in tushunchasi bilan, bajaradigan funksiyalari jihati-dan esa instansiya tushunchasi bilan bog`liq bo`ladi. Sud instansiyasi sud ishlarini hal etish bilan bog`liq u yoki bu sud funksiyasini bajaruvchi sud (yoki uning tarkibiy tuzil-masi) hisoblanadi.

Birinchi instansiya sudi deb mazkur ish uchun asosiy bo`lgan masalalarni mazmunan ko`rib chiqishga vakolatli bo`l-gan sudga aytiladi. Jinoiy ishlar bo`yicha bunday masala-larga ayblanuvchi shaxsning u yoki bu jinoyatni sodir etishda aybdorligi yoki aybdor emasligi va unga qanday jazo tayin-lanishi kerakligi masalasi kiradi.

Fuqarolik ishlari bo`yicha ishning mohiyatini qilinayot-gan da`vo asosli yoki asosli emasligi hamda buning natija-sida vujudga kelishi mumkin bo`lgan oqibatlar xususidagi masalalar tashkil etadi.

Birinchi instansiya sudi sifatida har qanday sud, hatto oliy sudlar ham chiqishi mumkin. Barcha sudlar vakolat doirasi amaldagi qonun bilan aniq belgilangan. Apellyatsiya instansiyasi sudi qonuniy kuchga kirib ulgurmagan qaror va hukmlarning qonuniyligi va asosligini tekshirishga qara-tilgan. Umumiy yurisdiksiya sudlari tizimida bunday sud-lar sifatida asosiy bo`g`in sudlariga kirmaydigan barcha yuqori turuvchi sudlar maydonga chiqishi mumkin. Apellyatsiya tartibida ko`rib chiqilgan ish kassatsiya tartibida qayta ko`rib chiqilishi mumkin emas. Kassatsiya instansiyasi sudi esa qonuniy kuchga kirgan hukm va qarorlarning qonuniy-ligini tekshiradi. Umumiy va harbiy sudlar tizimida bun-day sudlar sifatida asosiy bo`g`in sudlaridan tashqari bar-cha sudlar chiqishi mumkin.

Xo`jalik sudlarida esa bu vazifani O`zR Oliy xo`ja-lik sudi amalga oshiradi.

«Nazorat instansiyasi» atamasi ham keng qo`llanilib kelmoqda. Bu atama orqali sudlarning qonuniy kuchga kir-gan hukm va qarorlarini qonuniy va asosliligini tekshi-ruvchi sud bo`linmalari belgilanadi. Umumiy yurisdiksiya sudlari ichida bunday sudlar sifatida o`rta bo`g`in sudlari Prezidiumlari hamda O`zR Oliy sudi Prezidiumi va kollegiyalari bo`lishi mumkin.

Harbiy sudlar uchun bunday sudlar sifatida o`rta bo`g`in sudlari, O`zR Oliy sudi Harbiy hay`ati, Xo`jalik sudlari uchun esa – Oliy xo`jalik sudi Prezidiumi bo`lishi mumkin.

Yuqori turuvchi instansiya yoki yuqori turuvchi sud degan-da tegishli sudga nisbatan ancha yuqori mavqe va maqomga ega bo`lgan sudlar tushuniladi. «Yuqori sud instansiyasi» ata-masi O`zR Oliy sudi yoki Oliy xo`jalik sudining nomlani-shining sinonimi hisoblanadi.

 

 

Adabiyotlar:

 

1. 
   
   Beznasyuk A.S., Rustamov X.U. Sudebnaya vlast: Ucheb-nik dlya vuzov. -M.: YUNITI-DANA, Zakon i pravo, 2002.
   
2. 
   
   Kolokolov N.A. Sudebniy kontrol: nekotoriye prob-lemi istorii i sovremennosti. - Kursk, 1996;
   
3. 
   
   Kommentariy k Konstitutsii Respubliki Uzbekistan. -T.: «Adolat», Akademiya MVD Respubliki Uzbekistan, 1997.
   
4. 
   
   Maslikov I.S. Sudebnaya vlast v sisteme razdeleniya vlasti v svete konstitutsii RF. // Sov. yustitsiya. 1989. №8.
   
5. 
   
   Monteskye Sh.L. «Izbranniye proizvedeniya» -M.: 1955.
   
6. 
   
   Petruxin I.L. Pravosudiye: vremya reform. -M.: 1991.
   
7. 
   
   Pravooxranitelniye organi. Uchebnik dlya vuzov. / Pod red. prof. K.F. Gutsenko 3-ye izd. dop. i pererab. - M.: Zersalo, 1997.
   
8. 
   
   O`zbekiston Respublikasida Sud islohotlarini yanada rivojlantirish Dasturi. O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi Byulleteni, 1996, №3-4 son.
   
9. 
   
   Rasulov A. Sozdaniye i razvitiye sovetskogo suda v Uzbekistane. -T, Gosizdat, 1957 .
   
10. 
    
    Savitskiy V.M. Organizatsiya sudebnoy vlasti v Ros-siyskoy Federatsii. Uchebnoye posobiye dlya vuzov. – M.: BEK, 1996.
    
11. 
    
    Sternik I.B. Iz istorii suda Turkestanskoy ASSR. //Sov. Yust. 1981, №21
    
12. 
    
    Temushkin O.P., Dobrovolskaya T. N. Stanovleniye i razvitiye sovetskoy sudebnoy sitemi. Sud v SSSR. -M.: 1987.
    

 
http://fayllar.org