Reja: I. Kirish

2.3"Maktabga tayyorlik"ning eng to'liq tushunchasi
"Maktabga tayyorlik"ning eng to'liq tushunchasi L.A.Vengerning ta'rifida berilgan bo'lib, u ma'lum bilim va ko'nikmalar to'plamini tushungan, ularda boshqa barcha elementlar mavjud bo'lishi kerak, garchi ularning rivojlanish darajasi har xil bo'lishi mumkin. Ushbu to'plamning tarkibiy qismlari, eng avvalo, motivatsiya, shaxsiy tayyorgarlik bo'lib, unga "o'quvchining ichki pozitsiyasi", irodaviy va intellektual tayyorgarlik kiradi.
L.I.Bojovich maktabga kirishda paydo bo'ladigan bolaning atrof-muhitga yangi munosabatini "o'quvchining ichki pozitsiyasi" deb atadi, bu yangi shakllanishni maktabga tayyorgarlik mezoni deb hisoblaydi.
T.A.Nejnova oʻz tadqiqotlarida yangi ijtimoiy mavqe va unga mos keladigan faoliyat subʼyekt tomonidan qabul qilingan darajada rivojlanib borishini, yaʼni uning oʻz ehtiyojlari va intilishlari, uning “ichki pozitsiyasi”ning mazmuniga aylanishini taʼkidlaydi. ”.
A.N.Leontiev "ichki pozitsiya"dagi o'zgarishlar bilan haqiqiy faoliyatni bolaning rivojlanishining bevosita harakatlantiruvchi kuchi deb hisoblaydi.
So'nggi yillarda chet elda o'qishga tayyorlik muammosiga ko'proq e'tibor qaratilmoqda. Bu masalani hal qilishda, J. Jirasek ta'kidlaganidek, bir tomondan, nazariy konstruktsiyalar, ikkinchi tomondan, amaliy tajriba birlashtiriladi. Tadqiqotning o'ziga xosligi shundaki, bu muammoning markazida bolalarning intellektual qobiliyatlari turadi. Bu bolaning fikrlash, xotira, idrok va boshqa aqliy jarayonlar sohasidagi rivojlanishini ko'rsatadigan testlarda o'z aksini topadi.
S.Strebel, A.Kern, J.Jiraseklarning fikricha, maktabga qadam qo‘yayotgan bola maktab o‘quvchisiga xos ma’lum xususiyatlarga ega bo‘lishi kerak: aqliy, emotsional va ijtimoiy jihatdan yetuk bo‘lishi kerak.
Hissiy etuklik bilan ular hissiy barqarorlikni va bolaning impulsiv reaktsiyalarining deyarli to'liq yo'qligini tushunadilar.
Ular ijtimoiy etuklikni bolaning bolalar bilan muloqotga bo'lgan ehtiyoji, bolalar guruhlari manfaatlari va qabul qilingan konventsiyalariga bo'ysunish qobiliyati, shuningdek, maktab o'quvchisining ijtimoiy vaziyatida maktab o'quvchisining ijtimoiy rolini o'z zimmasiga olish qobiliyati bilan bog'laydi.
F. L. Ilg, L. B. Eyms maktabda o'qishga tayyorgarlik ko'rish parametrlarini aniqlash uchun tadqiqot o'tkazdilar. Natijada, 5 yoshdan 10 yoshgacha bo'lgan bolalarni tekshirishga imkon beradigan maxsus vazifalar tizimi paydo bo'ldi. Tadqiqotda ishlab chiqilgan testlar amaliy ahamiyatga ega va bashorat qilish qobiliyatiga ega. Mualliflar test topshiriqlaridan tashqari, agar bola maktabga tayyorlanmagan bo'lsa, uni u erdan olib ketish va ko'plab treninglar orqali kerakli tayyorgarlik darajasiga etkazish mumkinligini taklif qiladi. Biroq, bu nuqtai nazar yagona emas. Shunday qilib, D.P.Ozubel, agar bola tayyor bo'lmasa, maktabdagi o'quv dasturini o'zgartirishni va shu bilan barcha bolalarning rivojlanishini bosqichma-bosqich moslashtirishni taklif qiladi.
Shuni ta'kidlash kerakki, pozitsiyalar xilma-xilligiga qaramay, ushbu mualliflarning barchasida umumiylik juda ko'p. Ularning ko'pchiligi maktabga tayyorgarlikni o'rganishda noto'g'ri kontseptsiyaga asoslangan "maktab etukligi" tushunchasidan foydalanadilar, unga ko'ra bu etuklikning paydo bo'lishi asosan bolaning tug'ma rivojlanishining o'z-o'zidan etukligi jarayonining individual xususiyatlari bilan bog'liq. moyillik va hayot va tarbiyaning ijtimoiy sharoitlariga sezilarli darajada bog'liq emas. Ushbu konsepsiya ruhida bolalarning maktabda yetuklik darajasini aniqlashga xizmat qiluvchi testlarni ishlab chiqishga asosiy e’tibor qaratilgan. Faqatgina oz sonli xorijiy mualliflar - Vronfenvrenner, Vruner - "maktab etukligi" kontseptsiyasi qoidalarini tanqid qiladilar va uning paydo bo'lishida ijtimoiy omillarning rolini, shuningdek, ijtimoiy va oilaviy tarbiyaning xususiyatlarini ta'kidlaydilar.
Xorijiy va mahalliy tadqiqotlarni qiyosiy tahlil qilib, xulosa qilishimiz mumkinki, xorijiy psixologlarning asosiy e'tibori testlarni yaratishga qaratilgan va savol nazariyasiga kamroq e'tibor qaratiladi.
Mahalliy psixologlarning asarlari maktabga tayyorgarlik muammosini chuqur nazariy o'rganishni o'z ichiga oladi.
Maktabda kamolotni o'rganishning muhim jihati maktabda o'qishga psixologik tayyorgarlik muammosini o'rganishdir. (L.A.Venger, S.D.Sukerman, R.I.Aizman, G.N.Jarova, L.K.Aizman, A.I.Savinkov, S.D.Zabramnaya).
Bolaning maktabga psixologik tayyorgarligining tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat:
Motivatsion (shaxsiy),
intellektual,
Hissiy - ixtiyoriy.
Motivatsion tayyorgarlik - bolaning o'rganishga intilishi. A.K.ning tadqiqotlarida. Markova, T.A. Matis, A.B. Orlov shuni ko'rsatadiki, bolaning maktabga ongli munosabati paydo bo'lishi u haqidagi ma'lumotni taqdim etish usuli bilan belgilanadi. Bolalarga etkazilgan maktab haqidagi ma'lumotlar nafaqat tushunilishi, balki ular tomonidan ham his etilishi muhimdir. Hissiy tajriba bolalarni ham fikrlash, ham his qilishni faollashtiradigan faoliyatga kiritish orqali ta'minlanadi.
Motivatsiya nuqtai nazaridan o'quv motivlarining ikki guruhi ajratildi:
1. O'rganishning keng ijtimoiy motivlari yoki bolaning boshqa odamlar bilan muloqot qilish ehtiyojlari, ularni baholash va tasdiqlash, o'quvchining unga mavjud bo'lgan ijtimoiy munosabatlar tizimida ma'lum o'rinni egallash istagi bilan bog'liq bo'lgan motivlar.
2. Ta'lim faoliyati bilan bevosita bog'liq bo'lgan motivlar yoki bolalarning kognitiv qiziqishlari, intellektual faoliyatga bo'lgan ehtiyoj va yangi ko'nikma, qobiliyat va bilimlarni o'zlashtirish.
Maktabga shaxsiy tayyorgarlik bolaning maktabga, o'qituvchilarga va ta'lim faoliyatiga nisbatan ifodalanadi, shuningdek, bolalarda o'qituvchilar va sinfdoshlar bilan muloqot qilishda yordam beradigan bunday fazilatlarni shakllantirishni o'z ichiga oladi.
Shaxsiy tayyorgarlik, shuningdek, bolaning hissiy sohasini rivojlantirishning ma'lum darajasini ham nazarda tutadi. Bola his-tuyg'ularini ifodalashning ijtimoiy me'yorlarini o'zlashtiradi, bolaning faoliyatida hissiyotlarning roli o'zgaradi, hissiy intizorlik shakllanadi, his-tuyg'ular yanada ongli, umumlashtirilgan, oqilona, ​​o'zboshimchalik bilan, vaziyatdan tashqarida, yuksak tuyg'ular - axloqiy, intellektual, estetik shakllanadi. Shunday qilib, maktabda o'qish boshlanishi bilan bola nisbatan yaxshi hissiy barqarorlikka erishgan bo'lishi kerak, bunga qarshi ta'lim faoliyatining rivojlanishi va borishi mumkin.
Maktabga psixologik tayyorgarlikning shaxsiy komponentini hisobga olgan ko'plab mualliflar bolada irodalilikni rivojlantirish muammosiga alohida e'tibor berishadi. O'zboshimchalikning zaif rivojlanishi birinchi sinfda yomon o'sishning asosiy sababi, degan nuqtai nazar mavjud. Ammo mashg'ulotlar boshlanishi bilan o'zboshimchalik qay darajada rivojlanishi kerak
maktab - adabiyotda juda yomon ishlab chiqilgan savol. Qiyinchilik shundan iboratki, bir tomondan, ixtiyoriy xulq-atvor ushbu yoshdagi o'quv (etakchi) faoliyat doirasida rivojlanayotgan boshlang'ich maktab yoshidagi neoplazma hisoblanadi, boshqa tomondan, zaif.
o'zboshimchalik maktabda o'qish boshlanishiga xalaqit beradi.
USTIDA. Semago o'zboshimchalik rivojlanishining dastlabki ikki darajasi uchun yosh rivojlanish standartlarini beradi. Shunday qilib, vosita faoliyatining o'zboshimchaliklarini tashxislashda quyidagi standartlarga amal qilish kerak:
5,5-6 yoshga kelib, qo'llarning o'zaro harakatlarini amalga oshirish mumkin (bitta xatolar bilan);
6,5-7 yoshga kelib, bola kattalarning og'zaki ko'rsatmalariga binoan (bitta xatolar bilan) o'zboshimchalik bilan yuz harakatlarini amalga oshiradi;
7-7,5 yoshga kelib, bola turli xil vosita dasturlarini bajarishi mumkin, masalan turli xil qo'llar(oyoqlar) va mushaklarni taqlid qiladi.
Yuqori aqliy funktsiyalarning o'zboshimchalik diagnostikasi ma'lum yosh standartlarini nazarda tutadi:
5,5-6 yoshda bola ko'rsatmalarni bajaradi, ba'zida jumlalar bilan o'ziga yordam beradi, xatolarni mustaqil ravishda aniqlaydi, ularni tuzatadi, asosan faoliyat dasturini saqlaydi, lekin shu bilan birga u kattalarning tashkiliy yordamiga muhtoj bo'lishi mumkin. . Diqqatni taqsimlash bir vaqtning o'zida ikkitadan ko'p bo'lmagan belgilar uchun mavjud:
6,5-7 yoshda bola ko'rsatmalarni saqlab qolishi mumkin, ammo murakkab vazifalarni bajarayotganda, ba'zida uni takrorlash kerak bo'ladi. Bu yoshga kelib, bola og'zaki va og'zaki bo'lmagan xarakterdagi vazifalarni bajarish dasturini saqlab qolishi mumkin. Charchoq fonida kattalardan ozgina tashkiliy yordam talab qilinishi mumkin. Diqqatni ikki mezon bo'yicha taqsimlashni talab qiladigan vazifalarni erkin hal qiladi;
7-7,5 yoshda bola ko'rsatmalar va topshiriqlarni to'liq saqlab qoladi, mustaqil ravishda ijro dasturini tuza oladi, aniq xatolarni mustaqil ravishda tuzatadi. Diqqatni bir vaqtning o'zida uchta belgi bo'yicha taqsimlash mavjud.
Intellektual tayyorgarlik bolaning dunyoqarashi, ma'lum bilimlar zaxirasiga ega bo'lishini nazarda tutadi. Bolada tizimli va ajratilgan idrok, o'rganilayotgan materialga nazariy munosabat elementlari, fikrlashning umumlashtirilgan shakllari va asosiy mantiqiy operatsiyalar, semantik yodlash bo'lishi kerak. Intellektual tayyorgarlik, shuningdek, bolaning ta'lim faoliyati sohasidagi dastlabki ko'nikmalarini, xususan, o'quv vazifasini ajratib ko'rsatish va uni faoliyatning mustaqil maqsadiga aylantirish qobiliyatini shakllantirishni o'z ichiga oladi.
V. V. Davydov bola aqliy operatsiyalarni o'zlashtirishi, tevarak-atrofdagi olamning narsa va hodisalarini umumlashtirib, farqlay olishi, o'z faoliyatini rejalashtira olishi va o'zini tuta bilishi kerak, deb hisoblaydi. Shu bilan birga, o'rganishga ijobiy munosabat, xatti-harakatlarni o'z-o'zini tartibga solish qobiliyati va topshiriqlarni bajarish uchun kuchli irodali sa'y-harakatlarning namoyon bo'lishi muhimdir.